Contents
Mẹo Hướng dẫn Theo g.w.f.hêghen, giữa tinh thần và tự nhiên có quan hệ ra làm sao? Chi Tiết
Bạn đang tìm kiếm từ khóa Theo g.w.f.hêghen, giữa tinh thần và tự nhiên có quan hệ ra làm sao? được Update vào lúc : 2022-02-22 23:16:28 . Với phương châm chia sẻ Thủ Thuật về trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết 2022. Nếu sau khi đọc tài liệu vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại phản hồi ở cuối bài để Ad lý giải và hướng dẫn lại nha.
Quan điểm cơ bản của Hêghen về lôgic học
- pdf116 trang
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
—————————-
LÊ THANH TÂM
QUAN ĐIỂM CƠ BẢN CỦA HÊGHEN
VỀ LÔGÍC HỌC
Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Triết học
Mã số: 60 22 80
Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Nguyễn Anh Tuấn
HÀ NỘI – 2010
MỤC LỤC
MỤC LỤC …………………………………………………………………………………………. 1
MỞ ĐẦU …………………………………………………………………………………………….. 3
1. Lý do chọn đề tài ………………………………………………………………………….. 3
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu và phân tích …………………………………………………… 6
3. Mục đích và trách nhiệm nghiên cứu và phân tích……………………………………………….. 10
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu và phân tích………………………………………………… 10
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu và phân tích …………………………………… 10
6. Đóng góp của luận văn………………………………………………………………… 11
7. Ý nghĩa của luận văn ………………………………………………………………….. 11
8. Kết cấu của luận văn …………………………………………………………………… 11
CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU CHUNG VỀ TRIẾT HỌC HÊGHEN VÀ
NỘI DUNG CHỦ YẾU CỦA TIỂU LÔGÍC .. ..12
1.1. Điều kiện hình thành và những tiền đề lý luận của triết học Hêghen . 12
1.1.1. Bối cảnh văn hoá – xã hội Tây Âu và nước Đức thời Cận đại và sự
tác động của nó đến triết học …………………………………………………………. 12
1.1.2. Tiền đề lý luận của lôgíc học Hêghen…18
1.2. Cuộc đời và sự nghiệp triết học của Hêghen ……………………………… 29
1.2.1. Sơ lược về tiểu sử và tác phẩm hầu hết ………………………………….. 29
1.2.2. Hệ thống triết học Hêghen.31
1.2.3. Vị trí của lôgíc học trong khối mạng lưới hệ thống Hêghen …………………………….. 35
1.3. Cấu trúc và nội dung cơ bản của Tiểu lôgíc …………………………… 41
1.3.1. Sự vận động của tư duy trong Tiểu Lôgíc: từ tồn tại đến bản chất
và khái niệm ………………………………………………………………………………… 41
1.3.2. Những quy luật cơ bản của tư duy biện chứng ………………………… 57
CHƯƠNG 2. MỘT SỐ VẤN ĐỀ TRIẾT HỌC CƠ BẢN CỦA LÔGÍC HỌC
HÊGHEN …………………………………………………………………………………………… 67
1
2.1. Đồng nhất lôgíc học với khối mạng lưới hệ thống khoa học và siêu hình học ……… 67
1.2.1. Tư duy với tính cách là đối tượng người dùng của triết học lôgíc: khái niệm và
kết cấu (quy mô) ………………………………………………………………………… 67
2.1.2. Mối tương quan lôgíc học và siêu hình học ………………………….. 72
2.2. Lôgíc học và con phố tìm kiếm chân lý đi đến tự do ………………. 77
2.2.1. Quan niệm về chân lý trong Lôgíc học Hêghen……………………….. 77
2.2.2. Lôgíc học với việc tăng trưởng tinh thần tự do……………………………… 87
2.3. Lôgíc học Hêghen dưới tầm nhìn Mácxit …………………………………… 93
2.3.1. Tính chất duy tâm tuyệt đối của Lôgíc học (phép biện chứng)
Hêghen ……………………………………………………………………………………….. 93
2.3.2. Đánh giá của một số trong những triết gia Mácxít về lôgíc học của Hêghen 96
KẾT LUẬN ……………………………………………………………………………………… 107
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ……………………………………………. 110
2
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Lôgíc học là một môn khoa học xuất hiện từ rất sớm trong lịch sử, đặc
biệt là ở Phương Tây, từ thế kỷ thứ III TCN với lôgíc học hình thức của
Arixtốt, và cho tới ngày này nó vẫn không ngừng nghỉ được nghiên cứu và phân tích, phát
triển. Với mục tiêu tìm ra hình thức và quy luật vận động của tư duy, như thể
khoa học về những hình thức và những quy luật của tư duy đúng đắn dẫn đến
chân lý [64, 12]1, lôgíc học đã góp thêm phần lý giải thật nhiều bí hiểm toàn thế giới xung
quanh con người. Vậy tư duy con người là gì và nó vận động theo quy luật nào
để đạt được chân lý, làm cơ sở cho hoạt động và sinh hoạt giải trí thực tiễn của con người. Để giải
quyết yếu tố này, trong lịch sử triết học G.V.P. Hêghen là người dân có công lớn
nghiên cứu và phân tích một cách khối mạng lưới hệ thống, thâm thúy những yếu tố lôgíc học. Ông đã đưa tư
tưởng lôgíc học đến đỉnh điểm khoa học, coi chính nó là học thuyết về sự việc phát
triển toàn vẹn và tổng thể của mọi sự vật, hiện tượng kỳ lạ trong toàn thế giới tuân theo những quy luật
của phép biện chứng. Sự tăng trưởng đó bắt nguồn từ xích míc nội tại, tăng trưởng theo
những thang bậc lôgíc, có sự chuyển hoá về chất làm cho cái mới Ra đời phủ định
sự tồn tại hiện có tuy nhiên vẫn giữ lại những gì tích cực từ quá khứ.
Hêghen xây dựng và sử dụng lôgíc biện chứng như thể công cụ để con
người nghiên cứu và phân tích những quy luật của tự nhiên, xã hội và tư duy, tìm tới chân lý,
và khi tư duy, hành vi thực tiễn của con người được giải phóng khỏi những
tín điều siêu hình, con người sẽ có được tự do. Không thể có một thực tiễn tự do
nếu không còn tư duy tự do cũng như không còn một tư duy tự do nào lại không
mang lại hiệu suất cao thực tiễn. Như vậy, tư duy vươn xa đến đâu, tự do của con
người cũng vươn xa đến đấy.
1
Từ đây và tiếp theo số thứ nhất và thứ hai trong ngoặc vuông lần lượt biểu thị số thứ tự của tài liệu trong
khuôn khổ, số trang của tài liệu. Như trên là tài liệu số 64, trang 12.
3
Hêghen đã đưa ra một khối mạng lưới hệ thống quan điểm đồ sộ và toàn vẹn và tổng thể về lôgíc
học, thông qua đó đưa phép biện chứng thành TT, thành hạt nhân đích thực
của toàn bộ hệ yếu tố triết học Hêghen. Phép biện chứng được ông lý giải là
phương pháp đúng đắn đề nhận thức những yếu tố triết học. Phương pháp tư
duy biện chứng được ông nghiên cứu và phân tích một cách khá đầy đủ có vị trí căn cứ vững chãi
nhất, là phương pháp trước đó chưa từng thấy trong lịch sử triết học trước Mác.
Lôgíc học biện chứng của Hêghen là nền tảng phương pháp luận quan
trọng để sau này Mác xây hình thành học thuyết của tớ. Chính vì vậy, với
những người dân nghiên cứu và phân tích triết học trong quy trình lúc bấy giờ, muốn phân
tích, hiểu thâm thúy về chủ nghĩa Mác đồng thời bảo vệ chủ nghĩa Mác trước
sự tiến công, xuyên tạc của quân địch yên cầu toàn bộ chúng ta nên phải quay trở lại với
những tư tưởng lôgíc học của Hêghen, như Lênin đã từng nhận xét:
Không thể hoàn toàn hiểu được Tư bản của Mác và nhất là chương I
của sách đó, nếu chưa nghiên cứu và phân tích kỹ và chưa hiểu toàn bộ lôgíc của
Hêghen [36, 190].
Mặt khác, từ trước tới này đã có thật nhiều khu công trình xây dựng nghiên cứu và phân tích khoa
học đề cập đến những yếu tố mà Hêghen đã đưa ra, điều khá nhất là
những người dân nghiên cứu và phân tích về ông gồm có cả những nhà duy tâm và duy vật,
người theo chủ nghĩa duy lý và phi duy lý như trong quy trình lúc bấy giờ hiện
nay là cả những trào lưu triết học tân tiến như chủ nghĩa hiện sinh, chủ nghĩa
nhân cách triết học, phân tích thần học biện chứng v.v…Vậy thì điều gì ở
trong học thuyết Hêghen đã và đang sẵn có sức mê hoặc những nhà tư tưởng đến
như vậy? Trong thuở nào gian dài, toàn bộ chúng ta luôn có thái độ phê phán kịch liệt
phần chủ nghĩa duy tâm của Hêghen, tiêu biểu vượt trội là không khí chống Hêghen từ
nửa sau thế kỷ XX ở Châu Âu và Châu Mỹ mà chưa nhìn nhận hết phần giá trị
trong triết học của ông đó là lôgíc biện chứng. Đến nay, trước những biến hóa
của hiện thực, lôgíc học lại trở thành TT của việc nghiên cứu và phân tích về
4
Hêghen. Trong những cuộc thảo luận triết học đi sâu vào việc ngôn từ và tư
duy ta nhận ra rằng cách đặt yếu tố của Hêghen không phải không hợp lý:
những phạm trù trong tư duy và lời nói của ta luôn tuân theo một tính lôgíc
nội tại, không tùy từng những yếu tố văn hóa truyền thống và lịch sử chăng? Vấn đề
lôgíc học tưởng như đã cũ nay vẫn còn đấy tính thời sự. Do vậy, trách nhiệm nêu lên
riêng với những người nghiên cứu và phân tích triết học là nên phải nghiên cứu và phân tích thật kỹ lôgíc biện
chứng của Hêghen, chắt lọc những gì tinh tuý nhất để minh chứng và tiếp tục
tăng trưởng thêm nữa những góp phần của Hêghen cho lịch sử tư tưởng.
Trong triết học Hêghen, phép biện chứng biểu lộ ra là lý luận nhận
thức và là hình thức cao nhất của lôgíc học, của tư duy lôgíc. Đồng thời nó
cũng chế định một toàn thế giới quan đặc biệt quan trọng cần đặt trên niềm tin vào tính tất yếu
của yếu tố tiến bộ, của yếu tố hợp quy luật. Thực tiễn tăng trưởng của nhận thức khoa
học và của xã hội tân tiến ngày càng chứng tỏ vai trò của phép biện
chứng. Trong sự tăng trưởng của tớ, khoa học tự nhiên tân tiến gặp phải
quá nhiều những yếu tố biện chứng của chính vì sự tăng trưởng. Càng đi sâu nghiên
cứu mọi Lever cấu trúc vật chất, từ vi mô đến vĩ mô thì con người càng nhận
ra rằng giới tự nhiên tiến hoá không ngừng nghỉ tuân theo quy luật của nó. Ta có
thể lấy ví như sự tiến bộ và những thành công xuất sắc tuyệt vời của khoa học kỹ
thuật như công nghệ tiên tiến và phát triển sinh học trong năm mới tết đến gần đây ghi lại bước ngoặt mới
của yếu tố xâm nhập ngày càng sâu hơn vào những bí mật trong cấu trúc và trong sự
tăng trưởng của toàn thế giới vật chất sống. Điều nổi trội nhất về mặt này đó đó là ở
chỗ sinh học phân tử ngày càng quay trở lại mạnh hơn với tư tưởng về sự việc phát
triển và sự tự tăng trưởng.
Cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật và công nghệ tiên tiến và phát triển tân tiến đã làm thể hiện
những xích míc của yếu tố tiến bộ. Trước đây toàn bộ chúng ta nhận định rằng khoa học kỹ
thuật và công nghệ tiên tiến và phát triển là công cụ để con người thống trị giới tự nhiên. Nhưng
trên thực tiễn nó lại sở hữu tác động ngược lại, sự thống trị đó không riêng gì có đem lại
5
những cái hay, những điều tốt mà còn gây ra cả những tổn thất không nhỏ
cho chính con người lẫn cho giới tự nhiên một khi con người không trấn áp
được nó và giới tự nhiên cũng đang tác động gây hại ngược trở lại riêng với con
người. Như vậy, việc vận dụng hợp lý những thành tựu khoa học và công nghệ tiên tiến và phát triển
mới nhằm mục đích bảo vệ giới tự nhiên, tăng trưởng bản thân con người, thúc đẩy sự
tăng trưởng xã hội trên nền tảng của chủ nghĩa nhân đạo chỉ hoàn toàn có thể thực thi
được một khi để chúng trong quan hệ biện chứng. Nguyên tắc tăng trưởng
thực sự đang trở thành nguyên tắc phổ cập trong nghiên cứu và phân tích khoa học.
Do tính hạn chế của những Đk lịch sử nên Hêghen đã có những kết
luận xích míc và không nhất quán, trái với những nguyên tắc xuất phát của
mình, và do vậy lôgíc học Hêghen vẫn còn đấy những hạn chế, tuy nhiên không vì đó
mà nó mất đi ý nghĩa tiến bộ với những nguyên tắc biện chứng xuất phát là
phương pháp khoa học để nhận thức giúp con người đạt tới chân lý và từ đó
có tự do – một tiêu chuẩn quan trọng của chủ nghĩa nhân đạo nhằm mục đích giải phóng
con người, đạt tới công minh xã hội. Với ý nghĩa thiết thực trên những người dân
nghiên cứu và phân tích nên phải quay trở lại với lôgíc học của Hêghen.
Chính yêu cầu lý luận và thực tiễn cần nhận thức đúng đắn và thâm thúy
hơn thế nữa về lôgíc học của Hêghen để thông qua đó thấy được những giá trị về con
đường tìm kiếm chân lý để đi đến tự do thông qua phương pháp biện chứng
và nhân tác phẩm thứ nhất của Hêghen – Tiểu lôgíc – được xuất bản (2008)
bằng tiếng Việt, phục vụ thêm những tư liệu gốc giúp nghiên cứu và phân tích triết học
của ông mà tôi đã quyết định hành động chọn: Quan điểm cơ bản của Hêghen về lôgíc
học làm đề tài luận văn Thạc sỹ của tớ.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu và phân tích
Vấn đề lôgíc học của Hêghen được đề cập đến trong thật nhiều khu công trình xây dựng,
nhưng chưa tồn tại một tác phẩm nào của những tác giả trong nước hay quốc tế đã
được dịch sang tiếng Việt trình diễn một cách khối mạng lưới hệ thống lôgíc học của Hêghen.
6
Gần với đề tài này còn có một số trong những khu công trình xây dựng như sau:
* Các tác giả Việt Nam
Phần trình làng và chú giải của Bùi Văn Nam Sơn trong cuốn sách
Bách khoa thư những khoa học triết học I, Khoa học lôgíc của G. W. F. Hêghen,
do chính ông dịch [14]. Trong khu công trình xây dựng này Bùi Văn Nam Sơn hầu hết tập
trung diễn giải một cách rõ ràng về những yếu tố trọng tâm và khó hiểu trong
sách của Hêghen. Qua đó tác giả đưa ra những quan điểm nhìn nhận khá sâu
sắc riêng với từng nội dung của những học thuyết về tồn tại, về bản chất và về khái
niệm. Tuy nhiên, chưa thể gọi phần viết của dịch giả đi kèm theo với bản dịch là
một khu công trình xây dựng nghiên cứu và phân tích độc lập về lôgíc học của Hêghen.
Cuốn sách Vấn đề tư duy trong triết học Hêghen của Nguyễn Trọng
Chuẩn và Đỗ Minh Hợp [5] là tài liệu tìm hiểu thêm rất là quý báu cho học
viên thực thi luận văn này. Các tác giả cuốn sách theo lập trường Mácxít đã
phân tích thâm thúy phương pháp Hêghen đã nêu lên và xử lý và xử lý yếu tố tư duy, giúp
người đọc phân biệt rõ những thuật ngữ ý niệm lôgíc, tư duy và tinh thần
tuyệt đối trong học thuyết Hêghen, từ này cũng chỉ ra những góp phần của
Hêghen trong việc tăng trưởng cách hiểu về tư duy trong lịch sử triết học.
Bài báo V.I. Lênin bàn về lôgíc học của Hêghen của Nguyễn Anh Tuấn
[60], và bài trình làng cùng tác giả này về Bút ký triết học (trong cuốn sách
Giới thiệu tác phẩm tầm cỡ triết học Mác Lênin [33], phần nào đã hỗ trợ
giảm sút trở ngại vất vả khi đọc Hêghen thông qua Lênin trong tác phẩm Bút ký
triết học. Các bài này đều đã phân tích sâu nhìn nhận của Lênin về lôgíc học
Hêghen, phổ thông hoá nhận thức lôgíc học dưới tầm nhìn duy vật và nêu bật
vai trò của nó riêng với việc xây dựng học thuyết Mácxít về tư duy.
Không thể không kể tới cuốn giáo trình Lịch sử triết học cổ xưa Đức
do tập thể những giảng viên khoa Triết học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và
Nhân văn Hà nội biên soạn và nghiệm thu sát hoạch năm 2010 [12]. Đây là một cuốn
7
giáo trình mang tính chất chất nghiên cứu và phân tích khá đầy đủ nhất cho tới nay ở Việt Nam về toàn bộ
những nhà triết học Cổ điển Đức và học thuyết của tớ. Đáng để ý quan tâm là chương 6
(do Nguyễn Quang Hưng biên soạn) đã dành hẳn một tiết viết về khối mạng lưới hệ thống
lôgíc của Hêghen, giúp học viên tưởng tượng rõ ràng hơn về những lớp của lôgíc
học Hêghen. Luận văn đã đặc biệt quan trọng sử dụng được những đoạn trích tác phẩm
Khoa học lôgíc (Đại lôgíc) của Hêghen vốn không được dịch ra tiếng Việt.
Cuối cùng phải kể tới cuốn sách Lịch sử triết học do Nguyễn Hữu Vui
chủ biên [68]. Giáo trình đã trình làng về Hêghen với những tư tưởng của ông
trên những mặt, ở những tác phẩm như Hiện tượng học tinh thần, quan điểm của ông
về lịch sử triết học, lôgíc học, triết học tự nhiên, thẩm mỹ và làm đẹp học. Chính vì trình
bày phong phú nên giáo trình chưa đi sâu được nội dung cơ bản về lôgíc học của
Hêghen.
* Các tác giả quốc tế
Trong Bút kí triết học [36], Lênin đã đưa ra những nhận xét, nhìn nhận
của tớ sau khi đọc toàn bộ cuốn Tiểu lôgíc và Đại lôgíc của Hêghen. Tác
phẩm này của Lênin có nhiều điểm mới cạnh bên việc dạy ta cách đọc
Hêghen một cách duy vật, còn chỉ rõ những góp phần, hạn chế của Hêghen
trong lôgíc học, thông qua đó Lênin nêu cách hiểu của tớ về lôgíc học và nhiều
yếu tố của nó. Đã có thuở nào gian chưa xa, khi những tác phẩm của Hêghen
không được dịch sang tiếng Việt, những người dân nghiên cứu và phân tích triết học ở Việt Nam
đều đã từng gián tiếp trích dẫn Hêghen qua Bút ký triết học của Lênin. Tuy
nhiên những gì được Lênin ghi chép lại từ Hêghen, hay những nhìn nhận, nhận
xét của ông liên quan đến lôgíc học thường là rất khó hiểu riêng với những người đọc.
Cuốn sách Lịch sử phép biện chứng tập 3 – Phép biện chứng cổ xưa
Đức của Viện hàn lâm khoa học Liên Xô phát hành [66] đã phục vụ một bức
tranh rõ ràng về phép biện chứng trong lịch sử nhận thức quả đât, trong số đó
có tư tưởng của Hêghen về phép biện chứng.
8
E.V. Ilencôv là tác giả đã dành sự quan tâm đặc biệt quan trọng và có công lớn
trong việc triển khai cách hiểu của Hêghen về lôgíc học. Trong cuốn Lôgic
học biện chứng [30] ông đã trình diễn hệ yếu tố lôgíc biện chứng, khảo sát
lịch sử tăng trưởng những ý niệm về đối tượng người dùng của lôgíc học lôgíc trong suốt
tiến trình tư tưởng quả đât thông qua những nhà triết học tiêu biểu vượt trội, trong
đó phần dung tích đáng kể được dành riêng cho nghiên cứu và phân tích yếu tố đối tượng người dùng
của lôgíc học ở Hêghen – yếu tố tư duy, như thể cơ sở để tiếp cận những vấn
đề khác của lôgíc học nói chung và ở Hêghen nói riêng. Theo Ilencôv:
chính trên con phố tăng trưởng của lôgíc học nổi lên yếu tố bản chất của
tư duy con người [30, 324 – 325]. Tác giả đã đưa ra những nhận định
chung, có tính gợi mở yếu tố nhưng vô cùng thâm thúy về bản chất, nguồn
gốc, sự vận động và tăng trưởng của tư duy trong đời sống người trên cơ sở
tiếp thu có phê phán ý niệm của Hêghen về tư duy, trên cơ sở nghiên
cứu, ứng dụng Lôgíc học viết hoa – Tư bản của C. Mác, và do đó, đã
đề xuất kiến nghị những ý niệm mang tính chất chất cách mạng về tư duy. Về bản chất
Cái tư tưởng trực tiếp tồn tại chỉ như hình thức (phương thức, hình tượng)
hoạt động và sinh hoạt giải trí của con người xã hội () hướng lên toàn thế giới bên phía ngoài [30,
330] nhưng về mặt tồn tại trong trực quan nó thể hiện chính như hình thức
của những sự vật được tạo ra là con người () như hình thức của ý chí
hướng đích bị tha hoá vào vật liệu bên phía ngoài [30, 329]. Trong cuốn sách
của Ilencôv còn tồn tại những đoạn phân tích một cách thâm thúy và đầy phê phán
quan điểm của Hêghen về nội dung khách quan của tư duy, sẽ là nền
tảng của chủ nghĩa duy tâm thông minh của Hêghen, trong số đó lôgíc học
phải xử lý và xử lý thâm thúy và trang trọng hơn yếu tố khái niệm và tư duy trong
khái niệm, từ đó ông nêu những kết luận khoa học về lôgíc học, chỉ ra
những góp phần của Hêghen trong dòng chảy lôgíc biện chứng.
9
Như vậy, từ trước đến nay chưa tồn tại khu công trình xây dựng nào nghiên cứu và phân tích một cách hệ
thống nội dung lôgíc học của Hêghen và trùng với luận văn cả về tên thường gọi và tính
chất khoa học. Và này cũng là thêm một nguyên do nữa để học viên chọn đề tài nghiên
cứu này.
3. Mục đích và trách nhiệm nghiên cứu và phân tích
* Mục đích nghiên cứu và phân tích
Luận văn phân tích những nội dung cơ bản của lôgíc học Hêghen
* Nhiệm vụ nghiên cứu và phân tích
Để thực thi mục tiêu đã đưa ra, luận văn phải thực thi những nhiệm
vụ cơ bản sau:
– Trình bày những Đk và tiền đề lý luận cho việc hình thành
lôgíc học Hêghen.
– Phân tích được nội dung lôgíc học Hêghen thể hiện qua tác phẩm
Bách khoa thư những khoa học triết học – Khoa học lôgíc (hay còn gọi là Tiểu
Lôgíc).
– Phân tích được một số trong những yếu tố triết học cơ bản của lôgíc học Hêghen.
– Chỉ ra được nhìn nhận của một số trong những triết gia Mácxít về lôgíc học của
Hêghen.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu và phân tích
* Đối tượng nghiên cứu và phân tích: Lôgíc học Hêghen
* Phạm vi nghiên cứu và phân tích: Luận văn số lượng giới hạn sự khảo sát ở quy trình lịch
sử triết học Cổ điển Đức và chỉ đi sâu nghiên cứu và phân tích nội dung lôgíc học thể hiện
trong tác phẩm Bách khoa thư những khoa học triết học I – Khoa học lôgíc của
Hêghen (hay còn gọi là tiểu Lôgíc).
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu và phân tích
* Cơ sở lý luận: Quan điểm của triết học Mác – Lênin về quan hệ
giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội, về tiến trình lịch sử tư tưởng, về tư duy
lôgíc và nhận thức luận.
10
* Phương pháp nghiên cứu và phân tích: Luận văn đã sử dụng những phương pháp của
chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử gồm có phân tích
và tổng hợp, quy nạp và diễn dịch, thống nhất lôgíc – lịch sử, phương pháp so
sánh, tổng hợp và những phương pháp khác.
6. Đóng góp của luận văn
Luận văn lần thứ nhất đã phân tích khá khá đầy đủ những nội dung lôgíc
học của Hêghen trong tác phẩm Bách khoa thư những khoa học triết học – Khoa
học lôgíc, những góp phần to lớn của Hêghen trong việc xây dựng lôgíc học
như một khối mạng lưới hệ thống khoa học, xác lập tiêu chuẩn của chân lý, con phố đi tới
tự do và quan trọng hơn hết là phương pháp tư duy biện chứng mà sau này
Mác thừa kế xây dựng học thuyết cách mạng của giai cấp công nhân.
7. Ý nghĩa của luận văn
* Ý nghĩa lý luận: Luận văn phục vụ thêm một cơ sở khoa học cho
việc tìm hiểu về lôgíc học của Hêghen.
* Ý nghĩa thực tiễn: Luận văn hoàn toàn có thể làm tư liệu tìm hiểu thêm, giảng dạy,
nghiên cứu và phân tích những nội dung có liên quan đến yếu tố lôgíc học và phép biện
chứng.
8. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuôn khổ tài liệu tìm hiểu thêm, luận văn
có 2 chương, 6 tiết.
11
CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU CHUNG VỀ TRIẾT HỌC HÊGHEN
VÀ NỘI DUNG CHỦ YẾU CỦA TIỂU LÔGÍC
1.1. Điều kiện hình thành và những tiền đề lý luận của triết học Hêghen
1.1.1. Bối cảnh văn hoá – xã hội Tây Âu và nước Đức thời Cận đại và
sự tác động của nó đến triết học
Đặc điểm quan trọng nhất của văn hoá châu Âu cận đại đó đó là ở chủ
nghĩa duy lý. Đến thời kỳ này những nhà tư tưởng rất tôn vinh lý tính mà trước hết
là ở niềm tin vào kĩ năng vô hạn của khoa học. Cơ sở cho ý niệm này là
sự tin vào tính hợp lý của mọi cái thực tồn trong toàn thế giới, chính bới nó có
những nguyên tắc chung không bao giờ thay đổi nằm trong bản chất của lý tính, lý tính thiếu
nguyên tắc thì không hề là một lý tính nữa. Sự tin vào tính hợp lý của thế
giới đã mở ra con phố luận chứng cho khoa học về mặt phương pháp luận.
Thời kỳ này, khoa học đã có những bước tiến to lớn, nhưng yếu tố ở
đấy là làm thế nào xác lập được xem đúng đắn của tri thức, vì lý tính được
giả định là công cụ nhận thức hầu hết về hiện thực, xét về bản chất là hợp
lý, cho nên vì thế tính đúng đắn của tri thức được xác lập ở trong lý tính Tôi tư
duy, vậy tôi tồn tại. Chủ nghĩa duy lý trong văn hoá Tây Âu đã lý giải sự
vận động, tăng trưởng của xã hội trên cơ sở tác động của tư tưởng, của niềm
tin con người.
Văn hoá Tây Âu Cận đại còn một nét đặc trưng nữa là ý niệm về
chính văn hoá, Từ đó, văn hoá là giới tự nhiên thứ hai, mới, do con người
tạo ra, nhưng cũng quan trọng như giới tự nhiên thứ nhất. Nguyên tắc sáng tạo
của văn hoá thể hiện ở đoạn nó thường xuyên định khuynh hướng về phía cái mới, vào
việc tích luỹ những thành phầm vật chất và tinh thần, vào thay đổi công nghệ tiên tiến và phát triển
nhằm mục đích mục tiêu tái tạo tự nhiên, xây dựng toàn thế giới mới. Từ đó, nó nhấn mạnh yếu tố
vai trò của con người trong nhận thức và tái tạo toàn thế giới. Văn hóa Tây Âu
12
Cận đại với những điểm lưu ý trên đã tạo ra những tiền đề tư tưởng cho triết
học, đó là những ý niệm biện chứng về xã hội và tư duy.
Thêm vào đó, những tiến bộ đáng kể của khoa học, nhất là những ngành
khoa học tự nhiên ngày càng chứng tỏ sự hạn chế của phương pháp tư duy
siêu hình thống trị trong tư tưởng Tây Âu suốt thế kỷ XVII – XVIII. Việc phát
minh ra điện và cách sử dụng điện năng góp thêm phần tạo ra bước nhảy vọt trong
sự tăng trưởng của sản xuất từ công trường thi công thủ công tới công nghiệp cơ khí,
đồng thời xác nhận những tư tưởng tăng trưởng thứ nhất của khoa học về sự việc
bảo toàn và chuyển hoá nguồn tích điện và vật chất của vũ trụ. Những khu công trình xây dựng
nghiên cứu và phân tích của Lamác, Linnơ, việc phát hiện ra tế bào của Lơvenhúc đòi
hỏi phải có cách lý giải mới về bản chất của yếu tố sống, nó chứng tỏ rằng thế
giới tự nhiên luôn luôn vận động và tăng trưởng.
Cuối thế kỷ XVIII thời điểm đầu thế kỷ XIX, phương thức sản xuất tư bản chủ
nghĩa đã được thiết lập ở một số trong những nước Tây Âu như Anh, Pháp, Italia với
nền sản xuất tăng trưởng trước đó chưa từng có trong lịch sử, thay thế cho phương thức
sản xuất phong kiến đã trở nên lỗi thời. Phương thức sản xuất mới tỏ ra ưu
việt hơn nhiều so với những phương thức sản xuất đã có. Lực lượng sản xuất phát
triển nhanh, công cụ lao động ngày càng tân tiến tạo ra một khối lượng hàng
hoá khổng lồ, phục vụ nhu yếu ngày càng cao của con người. Đặc biệt, cách
mạng công nghiệp ở Anh, cách mạng tư sản Pháp càng xác lập sức mạnh
của con người trong nhận thức và tái tạo toàn thế giới, ghi lại sự mở đầu của
nền văn minh công nghiệp trong lịch sử quả đât.
Trong khi những nước Tây Âu có những bước chuyển biến nhảy vọt như
vậy thì nước Đức thời gian hiện nay vẫn là một vương quốc phong kiến lỗi thời, Liên bang
Đức chỉ tồn tại về mặt hình thức, còn trên thực tiễn giang sơn vẫn phân tán thành
nhiều tiểu vương quốc tách biệt nhau, tình trạng cát cứ vẫn còn đấy tồn tại. Cùng
với đó kinh tế tài chính kém tăng trưởng, manh mún, không đủ sức mạnh, năm 1822 cả
13
nước Đức mới chỉ có 2 máy hơi nước, nông nghiệp đình đốn. Về chính trị,
triều đình vua Phổ Phriđrích Vinhem vẫn ngoan cố tăng cường quyền lực tối cao và
duy trì chính sách quân chủ phong kiến thối nát, cản trở giang sơn tăng trưởng theo
con phố tư bản chủ nghĩa. Chính sự phân tán của nước Đức làm cho giai
cấp tư sản Đức không đủ sức mạnh và bản lĩnh để lật đổ chính sách phong kiến
Phổ, ngược lại còn thoả hiệp với chính sách đó để cai trị giang sơn. Mâu thuẫn
giữa lực lượng sản xuất tăng trưởng nhanh và quan hệ sản xuất đã lỗi thời ngày
càng thể hiện nóng giãy và được thể hiện ngay trong những tác phẩm của những đại
biểu triết học cổ xưa Đức. Họ là những người dân thể hiện toàn thế giới quan và ý thức
hệ của giai cấp tư sản Đức thời gian cuối thế kỷ XVII – nửa thời điểm đầu thế kỷ XIX. Nhận thấy
sự trì trệ của xã hội Đức phong kiến thời đó, được sự cổ vũ của giai cấp tư sản
nhiều nước, họ biểu thị nguyện vọng tiến bộ của giai cấp tư sản đấu tranh vì
một trật tự xã hội mới ở Đức, nhằm mục đích đem lại sự thịnh vượng, phồn vinh và
thống nhất giang sơn. Nhưng khác với giai cấp tư sản ở những nước Tư bản phát
triển, giai cấp tư sản Đức đã từng thoả hiệp với tầng lớp quý tộc Phổ, giữ lập
trường cải lương trong quy trình tăng trưởng giang sơn. Điều đó thể hiện tính
chất yếu kém, xích míc của giai cấp tư sản Đức, chính vì vậy những tư
tưởng trong triết học cổ xưa Đức mang tính chất chất trừu tượng, khó hiểu và mâu
thuẫn, tuy nhiên thành công xuất sắc của cách mạng tư sản Pháp (1789 – 1794) đã thức
tỉnh giai cấp tư sản Đức đấu tranh dũng cảm hơn, nhưng chưa đạt được xem
nhất quyết và triệt để.
Tuy lỗi thời về kinh tế tài chính và chính trị nhưng nước Đức thời kỳ nó lại đạt
được sự tăng trưởng rực rỡ về triết học, văn hoá và nghệ thuật và thẩm mỹ và làm đẹp. Đây là quê
hương của nhiều nhà tư tưởng, nhà văn, nhà thơ nổi tiếng toàn thế giới như Gớt,
Sinlơ, Hécđơ, Vônphơ, Lessing, Một mặt họ tiếp thu những di sản tư tưởng
và văn hoá Đức truyền thống cuội nguồn, thừa kế những quan điểm của Nicôlai Kuzan,
Lépnít mặt khác, kết phù thích hợp với tư tưởng Khai sáng và văn hoá Pháp thế kỷ
14
XVIII, từ đó tạo ra những nét đặc trưng cơ bản của văn hoá Tây Âu thời kỳ
Cận đại.
Bối cảnh lịch sử đó ở Tây Âu và nước Đức đặt trước những nhà triết học
nhiều yếu tố cần xử lý và xử lý, tư tưởng siêu hình học thế kỷ XVII (với những đại
biểu chính như Đềcáctơ, Xpinôza, Lépnít) từng đóng vai trò to lớn trong
việc tăng trưởng tư duy lý luận và khối mạng lưới hệ thống hoá tri thức con người đang không hề
phục vụ được nhu yếu tăng trưởng của thực tiễn và tư tưởng Tây Âu thế kỷ
XVIII nữa, khi mà hàng loạt những khoa học đã đủ sức tăng trưởng tách thoát khỏi cái
nôi triết học của tớ, trở thành những nghành nghiên cứu và phân tích độc lập. Ngay từ
thời gian cuối thế kỷ XVII thời điểm đầu thế kỷ XVIII, đã xuất hiện những Xu thế xét lại siêu
hình học và những giá trị tư tưởng truyền thống cuội nguồn. Tuy nhiên, triết học Tây Âu
Phục hưng và Cận đại (trong cả triết học Khai sáng Pháp thế kỷ XVIII) tuy
từng là ngọn cờ lý luận của giai cấp tư sản tiến hành những cuộc cách mạng xã
hội, tăng trưởng phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa, nhưng về cơ bản vẫn
chưa thoát khỏi ý niệm cơ học về toàn thế giới, tư duy siêu hình thống trị trong
thời kỳ này sẽ không còn hề kĩ năng lý giải bản chất của thực tiễn xã hội đang
trình làng thời gian cuối thế kỷ XVIII thời điểm đầu thế kỷ XIX.
Thực tiễn trên nêu lên một yêu cầu cấp bách là phải có quan điểm mới về
những hiện tượng kỳ lạ tự nhiên và tiến trình lịch sử quả đât, nên phải có quan điểm mới
về kĩ năng và hoạt động và sinh hoạt giải trí của con người. Và triết học cổ xưa Đức với những đại
biểu I. Cantơ, Phichtơ, Senlinh, Hêghen, Phoiơbắc Ra đời nhằm mục đích phục vụ
những thiên chức lịch sử đó của không riêng gì nước Đức, mà cả phương Tây
nói chung. Triết học của tớ được xem như những cơ cấu tổ chức triển khai tinh thần thống nhất,
với việc tôn vinh vai trò của triết học trong lịch sử loài người, trong tăng trưởng
văn hoá của toàn thế giới. Triết học có thiên chức tinh thần cao cả là thực thi một
sự phản tư sâu rộng và tràn trề tinh thần phê phán riêng với hoạt động và sinh hoạt giải trí sống của
con người. Hêghen từng coi triết học là thời đại đương thời của nó được tư
15
duy nhận thức, ông tôn vinh triết học vì nó là một khoa học ngặt nghèo và có hệ
thống, triết học được củng cố bởi khoa học để quay trở lại phục vụ những
khuynh hướng nhân văn và phương pháp luận cho khoa học.
Họ cũng đặc biệt quan trọng tôn vinh vai trò tích cực của hoạt động và sinh hoạt giải trí con người, thực
hiện bước ngoặt trong lịch sử tư tưởng phương Tây từ chỗ hầu hết bàn về
những yếu tố bản thể luận, nhận thức luận đến chỗ coi con người như một
chủ thể hoạt động và sinh hoạt giải trí là nền tảng và điểm xuất phát của mọi yếu tố triết học. Các
nhà triết học nỗ lực suy luận về con người nhờ nghiên cứu và phân tích những hình thức
hoạt động và sinh hoạt giải trí rất khác nhau của con người, kể cả hoạt động và sinh hoạt giải trí xã hội, bàn luận về xã
hội, con người xã hội trong khuôn khổ của triết học như triết học pháp quyền,
triết học đạo đức, triết học lịch sử toàn thế giới, triết học nghệ thuật và thẩm mỹ và làm đẹp và triết học
tôn giáo. Với Hêghen, ông xác lập con người là thành phầm của thuở nào
đại lịch sử nhất định nên mang bản chất xã hội. Ông tôn vinh sức mạnh trí tuệ
và hoạt động và sinh hoạt giải trí của con người đến mức cực đoan, thần thánh hoá con người, coi
con người là chúa tể của tự nhiên, bản thân tự nhiên cũng chỉ là kết quả hoạt
động của con người.
Triết học cổ xưa Đức nhờ vào một trong những quan điểm biện chứng về toàn thế giới
hiện thực mà hạt nhân của nó là quan điểm chỉnh thể, tăng trưởng về toàn thế giới.
Quan điểm tăng trưởng được vận dụng vào nghiên cứu và phân tích toàn bộ mọi nghành sinh
hoạt của con người: tự nhiên, xã hội, con người, nhận thức, khoa học. Với
việc phát hiện ra những quy luật và những phạm trù cơ bản của phép biện chứng,
Hêghen đã xây dựng nó trở thành một khoa học về sự việc tăng trưởng của tất thảy
mọi sự vật và tư tưởng. Ý nghĩa thực sự cách mạng và khoa học của triết học
Hêghen ở đoạn nó đã vĩnh viễn kết liễu tính tối hậu của những kết quả của tư
tưởng và hành vi con người. Theo Hêghen, chân lý mà triết học có nhiệm
vụ phải nhận thức, không hề là một một tập hợp những nguyên tắc giáo điều,
những kết luận có sẵn mà chân lý nằm trong chính quy trình nhận thức, trong
16
sự tăng trưởng lịch sử lâu dài của khoa học. Để nhận thức được chân lý thì
nguyên tắc chung đó đó là tôn trọng và đi theo con phố lý tính vạch ra.
Không thể xem xét sự tăng trưởng của lịch sử nhờ tiên tri, trực giác mà nên phải
nghiên cứu và phân tích nó trên cơ sở khoa học lý luận.
Với quan điểm biện chứng bao quát toàn bộ hiện thực, triết học cổ xưa
Đức triệu tập soi tỏ nguyên tắc tự do và những giá trị nhân văn khác. Nó
cũng tiến hành khối mạng lưới hệ thống hoá toàn bộ những tri thức và thành tựu mà quả đât
đạt được từ trước tới giờ. Hêghen có ý đồ xây dựng một khối mạng lưới hệ thống triết học
vạn năng làm nền tảng cho toàn bộ toàn thế giới quan con người, Phục hồi quan
niệm coi triết học là khoa học của những khoa học.
Thực tiễn nước Đức đã tạo ra những yêu cầu buộc triết học phải chuyển
mình mạnh mẽ và tự tin, yên cầu những nhà tư tưởng phải có một chiếc nhìn mới, phản ánh
đúng hiện thực cũng như vạch ra con phố để lấy nước Đức thoát khỏi tình
trạng kém tăng trưởng về kinh tế tài chính, chính trị so với những nước khác. Và những nhà
triết học cổ xưa Đức đã làm được nhiều cho dân tộc bản địa mình và cho quả đât.
Có thể khái quát thành một số trong những điểm nổi trội sau:
Thứ nhất, thành tựu triết học cơ bản của thời đại này là phép biện
chứng, tuy nhiên còn trên cơ sở duy tâm nhưng nó đã mở ra một hướng đi mới
cho tư duy con người. Những nguyên tắc lịch sử, lôgíc đã ăn vào tư duy
triết học hình thành tư tưởng lôgíc học biện chứng mới.
Thứ hai, quan hệ giữa chủ thể nhận thức và khách thể nhận thức
được xem xét trong sự tác động qua lại hai chiều, đặc biệt quan trọng nhấn mạnh yếu tố tính tích
cực của ý thức, sự xâm nhập của chủ thể vào khách thể và sự tương tác liên
tục giữa chúng.
Thứ ba, nghành tinh thần được nghiên cứu và phân tích trên quy mô rộng hơn,
nó gồm có cả những quy trình hữu thức, vô thức chưa trấn áp được.
Tính có khối mạng lưới hệ thống của tư duy còn gồm có cả tính tự sinh, hoạt động và sinh hoạt giải trí vô
17
thức của con người hiện hữu cả trong hành vi sáng tạo là nơi vai trò quyết
định thuộc về trí tưởng tác tạo.
Thứ tư, xã hội được xem xét trong tính quy luật của nó trải qua những giai
đoạn tăng trưởng hợp quy luật trong lịch sử.
Thứ năm, triết học cổ xưa Đức đi sâu nghiên cứu và phân tích nhiều yếu tố thẩm
mỹ học, đạo đức học và chủ nghĩa nhân bản, những yếu tố cốt lõi liên quan
đến con người cũng như những hình thái ý thức của xã hội loài người.
Triết học cổ xưa Đức thực sự là một thành tựu to lớn của lịch sử tư
tưởng bởi những ý nghĩa chung quả đât, nó đã nỗ lực vấn đáp cho những
yếu tố mà loài người đã tự đặt cho mình ngay từ khi triết học xuất hiện, và
cho tới nay câu vấn đáp ấy vẫn còn đấy ý nghĩa chính bới nó đã đề cập đến những thành
tố cơ bản của tự thân tồn tại người. Có lẽ vì những nguyên do này mà toàn bộ chúng ta
không thể không xoay lại với những tư tưởng cơ bản của triết học cổ xưa
Đức giúp giải phóng tư duy khỏi những khuôn mẫu hình thức, sáo mòn đưa
nhận thức của con người đến với chân lý, làm cơ sở cho hành vi thực tiễn.
Nằm trong toàn cảnh văn hoá – tinh thần chung của Tây Âu và nước Đức
thời gian cuối thế kỷ XVIII – thời điểm đầu thế kỷ XIX, triết học Hêghen không thể không chịu
ảnh hưởng của nó và không thể không mang những điểm lưu ý chung như đã
nêu của triết học thời kỳ đó. Nhưng triết học Hêghen cũng còn chịu sự ảnh
hưởng của nhiều tư tưởng triết học khác đã có trong lịch sử, là yếu tố làm ra
phép biện chứng và đặc trưng của chủ nghĩa duy tâm khách quan đặc sệt màu
sắc Hêghen. Tại đây luận văn chuyển sang khảo sát một số trong những tiền đề lý luận
quan trọng nhất trong lịch sử và trong chính khuôn khổ triết học Cổ điển Đức
cho việc hình thành ý niệm của Hêghen về lôgíc học.
1.1.2. Tiền đề lý luận của lôgíc học Hêghen
* Triết học Hy Lạp cổ đại (Học thuyết logos của Heraclit và ý
niệm của Platôn)
18
Heraclit (khoảng chừng 544 – 483 tr.Cn) là nhà biện chứng ngây thơ nổi tiếng ở
Hy Lạp cổ đại, ông xuất thân từ tầng lớp chủ nô quý tộc nhưng bản thân lại sống
nghèo khổ. Dưới con mắt của Heraclit, mọi sự vật trong toàn thế giới đều thay đổi, vận
động, tăng trưởng không ngừng nghỉ: Chúng ta không thể tắm hai lần trên cùng một
dòng sông [trích theo: 68, 157 – 158], tức mọi cái chỉ xẩy ra một lần, không lặp
lại tuy nhiên Một trong những sự vật hoàn toàn có thể có sự thừa kế nhất định. Hêghen nhận xét: Khi
Heraclit nói: Tất cả đều trôi chảy thì đấy đó đó là trở thành được phát biểu
như thể quy định nền tảng của toàn bộ những gì đang tồn tại [14, 316]. Như vậy
Heraclit coi sinh thành là phạm trù cơ bản của mọi tồn tại. Ông cũng thừa nhận sự
tồn tại và thống nhất của những mặt trái chiều nhưng trong những quan hệ rất khác nhau.
Chẳng hạn riêng với loài cá thì nước là rất thiết yếu cho việc sống, nhưng riêng với con
người thì không thể sống trong nước được, cũng như một con khỉ dù đẹp đến đâu
thì vẫn xấu nếu đem so với con người. Bản thân logos là yếu tố thống nhất của những
mặt trái chiều. Vũ trụ là một thể thống nhất, nhưng trong tâm nó luôn luôn trình làng
những cuộc đấu tranh Một trong những sự vật, lực lượng trái chiều nhau, nhờ những cuộc đấu tranh
này mà mới có hiện tượng kỳ lạ sự vật này chết đi, sự vật khác Ra đời. Điều đó làm cho
vũ trụ thường xuyên tăng trưởng và trẻ mãi không ngừng nghỉ. Vì thế đấu tranh là quy
luật tăng trưởng của vũ trụ. Bản thân đấu tranh luôn trình làng trong sự hài hoà nhất
định, nhờ vào sự quy định của logos.
Platôn (khoảng chừng 427 – 347 tr.Cn) là một trong những nhà tư tưởng kiệt
xuất nhất thời kỳ cổ đại mà Hêghen nhìn nhận có ảnh hưởng to lớn đến tiến
trình tăng trưởng tư tưởng, văn hoá tinh thần của quả đât. Trong quan điểm
bản thể luận của tớ, Platôn nhận định rằng mọi sự vật trong toàn thế giới đều chỉ tồn
tại dưới dạng đơn lẻ, nhất thời, do đó những tri thức mang tính chất chất chất chung và bao
quát là thuộc về nghành tinh thần thuần tuý, chứ không phải là tri thức thuộc
về những vật tự nó. Như vậy là tri thức của con người không phải là yếu tố phản ánh
những sự vật, mà trái lại, là bản chất của chúng. Các ý niệm, Theo phong cách hiểu
19
Tải về bản full
Clip Theo g.w.f.hêghen, giữa tinh thần và tự nhiên có quan hệ ra làm sao? ?
Bạn vừa Read nội dung bài viết Với Một số hướng dẫn một cách rõ ràng hơn về Clip Theo g.w.f.hêghen, giữa tinh thần và tự nhiên có quan hệ ra làm sao? tiên tiến và phát triển nhất
Chia Sẻ Link Tải Theo g.w.f.hêghen, giữa tinh thần và tự nhiên có quan hệ ra làm sao? miễn phí
Pro đang tìm một số trong những ShareLink Tải Theo g.w.f.hêghen, giữa tinh thần và tự nhiên có quan hệ ra làm sao? miễn phí.
Giải đáp vướng mắc về Theo g.w.f.hêghen, giữa tinh thần và tự nhiên có quan hệ ra làm sao?
Nếu sau khi đọc nội dung bài viết Theo g.w.f.hêghen, giữa tinh thần và tự nhiên có quan hệ ra làm sao? vẫn chưa hiểu thì hoàn toàn có thể lại phản hồi ở cuối bài để Ad lý giải và hướng dẫn lại nha
#Theo #gwfhêghen #giữa #tinh #thần #và #tự #nhiên #có #quan #hệ #như #thế #nào