Hướng Dẫn Tại sao chọn vùng bưng sáu xã là căn cứ địa cách mạng 2022

Mẹo Hướng dẫn Tại sao chọn vùng bưng sáu xã là vị trí căn cứ địa cách mạng Chi Tiết

Quý khách đang tìm kiếm từ khóa Tại sao chọn vùng bưng sáu xã là vị trí căn cứ địa cách mạng được Update vào lúc : 2022-01-15 17:05:19 . Với phương châm chia sẻ Thủ Thuật về trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết Mới Nhất. Nếu sau khi Read tài liệu vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comments ở cuối bài để Tác giả lý giải và hướng dẫn lại nha.

30/01/2022 09:16 |Lượt xem 1021

CHƯƠNG XI

CÁCH MẠNG CHUYỂN SANG THẾ TIẾN CÔNG,PHONG TRÀO ĐỒNG KHỞI ĐÁNH BẠI CHIẾN LƯỢC”CHIẾN TRANH ĐẶC BIỆT” CỦA MỸ (1960 -1965)

ĐẤU TRANH GIÀNH QUYỀN LÀM CHỦ, GIẢI PHÓNG CÁC HUYỆN MIỀN NÚI, XÂY DỰNG THÀNH CĂN CỨ HOÀN CHỈNH, VỮNG CHẮC TRONG SUỐT CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG MỸ

Từ khi được tiếp thu Nghị quyết 15, Đảng bộ và nhân dân Khánh Hòa như được tiếp thêm nguồn sinh lực mới, tạo Đk cho lực lượng vũ trang ở những huyện miền núi Khánh Hòa1phát triển.

Cuối năm 1959 thời điểm đầu xuân mới 1960, phần lớn những xã, huyện miền núi đều phải có đội du kích, trang bị vũ khí thô sơ. Ngày 20-12-1960, xây dựng trung đội bộ đội địa phương huyện Khánh Sơn. Cả vùng vị trí căn cứ có đại đội 548 là đội vũ trang thứ nhất của tỉnh trong thời kỳ chống Mỹ, hầu hết những chiến sỹ là người dân tộc bản địa. Liên tỉnh 3 đóng tại Xóm Cỏ (Khánh Sơn) có tiểu đoàn quân nòng cốt 120.

Có lực lượng vũ trang tương hỗ, nhân dân vùng giữa và vùng cao truy bắt bọn điệp ngầm, xử trị những tên tề gian ác, phá cỗ máy kèm kẹp của địch, dân bị dồn bung về làng cũ.

Trong tình hình đó, địch phản ứng mạnh ra sức dồn dân những buôn làng, xây dựng một số trong những khu triệu tập ở giáp ranh nhằm mục đích làm hàng rào án ngữ, ngăn cản những lực lượng cách mạng từ vị trí căn cứ miền núi tăng trưởng xuống đồng bằng. Ở phía Khánh Sơn có khu triệu tập Tà Dục (bót Cây Dầu), Suối Dầu, Suối Hai, Láng Te Te, Tà Lương, Bàu Hùng. Ở phía Vĩnh Khánh có khu triệu tập Bố Lang, Thác Trại, Gia Lê, Đá Bàn.

Để giải phóng trọn vẹn miền núi Khánh Hòa, yếu tố quan trọng là phá sạch những khu triệu tập dân ở vùng giáp ranh miền núi và đồng bằng.

Huyện Bắc Ái của tỉnh Ninh Thuận có ranh giới chung với phía Nam huyện Khánh Sơn, nhân dân ở đây đã vùng dậy phá khu triệu tập từ thời điểm năm 1958, mở ra kĩ năng cùng với những huyện miền núi Khánh Hòa hình thành vùng vị trí căn cứ hoàn hảo nhất. Tháng 3-1960, Liên Tỉnh ủy 3 chủ trương xây dựng khu Ái-Vĩnh-Sơn. Khu vị trí căn cứ này đã phát huy tác dụng làm chỗ tựa vững chãi cho việc chỉ huy của Liên tỉnh, bảo vệ hành làng kế hoạch Bắc-Nam, làm bàn đạp vững chãi cho trào lưu đồng bằng. Khu Ái-Vĩnh-Sơn có một Ban cán sự gồm 3 đồng chí: đồng chí Lê Tụng, đồng chí Mai Xuân Thưởng, đồng chí Phạm Thành Huyên (Ba Huệ) trực thuộc Liên Tỉnh ủy 3 do đồng chí Lê Tụng làm Bí thư.

Có ánh sáng của Nghị quyết 15, có lực lượng vũ trang, tuy chưa nhiều; với lòng phẫn nộ của quần chúng lâu nay bị nén xuống, những tác nhân đó phối hợp lại đã làm bùng lên một khí thế đấu tranh mới hoàn toàn khác trước kia. Bạo lực cách mạng được phát động chống lại bạo lực phản cách mạng. Lúc đầu lãnh đạo chủ trương phát động nhân dân đấu tranh, nhưng chỉ sử dụng vũ khí thô sơ để giữ thế hợp pháp cho quần chúng. Tháng 9-1959, có trên 200 người tham gia cuộc mít tinh tổ chức triển khai tại suối Chum Bró thôn Tô Hạp (Khánh Sơn) biểu thị khí thế mới của cách mạng. Đồng bào vạch mặt chỉ tên bọn ác ôn, tay sai Mỹ-Diệm như Tổng Thanh, Mang Thăng buộc chúng phải cúi đầu nhận tội. Số người sống lưng chừng tỏ thái độ ngả hẳn về phía cách mạng. Nhân dân Tô Hạp, Ba Cụm đứng lên xóa khỏi sạch cỗ máy tề ngụy, xây dựng cơ quan ban ngành thường trực cách mạng, phát động toàn dân làm bố phòng bằng chông, cung, tên ná, tỏ rõ thái độ chống Mỹ-Diệm đến cùng. Nhiều cuộc càn của địch lên vùng vị trí căn cứ trong những tháng thời điểm đầu xuân mới 1960 đều bị thất bại do hầm chông, bẫy đá, tên thuốc độc của du kích. Điển hình là trận chống càn của du kích Ba Cụm do đồng chí Máu Năm (A Cho) chỉ huy, dùng vũ khí thô sơ diệt tên thiếu úy Nguyễn Châu, trung đội trưởng bảo an và làm bị thương nhiều tên, buộc chúng phải tháo chạy. Sau cuộc càn, nhiều tên lính rất là hãi hùng vì tên ná thuốc độc.

Tháng 1 năm 1960, một tiểu đội vũ trang của tỉnh phối phù thích hợp với chi bộ đảng Tà Dục do đồng chí Tro Bốn làm bí thư đã tương hỗ quần chúng nổi dậy phá khu triệu tập Cây Dầu, diệt ban hội tề ác ôn, đốt trụ sở, nhà cửa, gần 2000 đồng bào bung về buôn cũ. Cùng đêm, đồng chí Cau Xia, một đảng viên hợp pháp đứng lên hô hào quần chúng phá khu triệu tập Suối Hai, Láng Te Te, Dốc Quýt, 200 đồng bào dân tộc bản địa kéo thẳng về Ba Cụm, Tô Hạp xây dựng vị trí căn cứ đánh địch.

Vào thời điểm đầu tháng 3 năm 1960, những lực lượng của tỉnh phối phù thích hợp với lực lượng Liên tỉnh đánh tiểu đội lính bảo an, bảo vệ phu làm đường tại Suối Rua, thu 4 súng, phá hủy 2 xe ủi, và đến tháng 8-1960 ta đánh trận Suối Rua lần hai diệt gần một đại đội bảo an, phá hủy một số trong những xe ủi, xe lu, phương tiện đi lại làm đường và thu vũ khí, buộc địch phải bỏ dở kế hoạch mở con phố từ Suối Rua lên vùng Tà Lú, Ma Ty nhằm mục đích cắt đôi vùng vị trí căn cứ, gây trở ngại cho hiên chạy kế hoạch Bắc-Nam. Tiếp đó, lực lượng vũ trang của Liên tỉnh diệt luôn những đồn Tà Lú, Ma Ty, gây tiếng vang lớn khắp vùng vị trí căn cứ miền núi Khánh Hòa và Ninh Thuận.

Từ ngày 10 đến ngày 15-8-1960, địch lôi kéo một đại đội bảo an phối phù thích hợp với dân vệ, công an Cam Lâm hành quân lên vùng Tô Hạp, bắt được ông Cau Điềm, một người dân có uy tín lớn riêng với dân chúng ở vùng này, nhưng trên đường về chúng bị tiểu đội du kích người dân tộc bản địa ở Ba Cụm chặn đánh. Ông Cau Điềm là đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam, Uỷ viên Uỷ ban Kháng chiến Hành chánh huyện Khánh Sơn, đã từng bị địch bắt giam và vượt ngục trong tháng 7 năm 1957. Lần này bắt được Cau Điềm chúng vừa dụ dỗ, vừa tra tấn dã man. Để giữ vững khí tiết của người đảng viên và giữ bí mật cho cơ sở, Cau Điềm đã tự thắt cổ chết trong lao Đá Bạc, để lại nỗi xót thương và làm tăng làn sóng căm thù thâm thúy trong đồng bào dân tộc bản địa.

Tháng 9-1960, địch lại mở cuộc càn lớn với quy mô tiểu đoàn biệt động vào vị trí căn cứ, lùng sục sâu vào trong nước vùng giáp ranh 3 tỉnh Khánh Hòa, Ninh Thuận, Lâm Đồng. Nhưng chúng đã vấp phải lưới bố phòng dày đặc của du kích và đồng bào bằng hầm chông, cung tên, bẫy đá. Một lính địch bị trúng tên tẩm thuốc độc chết, 6 tên bị sập hầm chông và nhiều tên khác bị thương vì bẫy đá.

Ngày 15-10-1960, một đại đội bảo an do tên quận trưởng chỉ huy hành quân vào vùng Tô Hạp. Chúng lại bị hầm chông, bẫy đá, tên thuốc độc của đồng bào và du kích, thiệt hại khá nặng mà không bắt được ai. Chúng đốt phá trên 100 nóc nhà và trên 5 tấn lúa, bắp của đồng bào.

Có lực lượng mới, có một số trong những kinh nghiệm tay nghề bước đầu phá dồn dân và nắm được tinh thần của quần chúng, với việc tương hỗ của Liên tỉnh, Tỉnh ủy chủ trương triệu tập sức, sử dụng lực lượng của tỉnh và một phần của Liên tỉnh phá khu triệu tập Gia Lê (Vĩnh Khánh). Đây là khu triệu tập dân kiểu mẫu, quy mô lớn của địch có trên 4.000 đồng bào những dân tộc bản địa Raglai, K’Ho, T’ring, Êđê.

Kế hoạch phá khu triệu tập Gia Lê được sẵn sàng sẵn sàng chu đáo. Cán bộ chiến sỹ lực lượng vũ trang được học tập chủ trương dân tộc bản địa của Đảng. Bộ phận cốt cán, những đoàn viên thanh niên ở Tà Giang, Bưng Dưng, Giang Biên làm trách nhiệm dẫn đường, truyền tin. Nhân dân vùng vị trí căn cứ Khánh Sơn, Khánh Vĩnh sẵn sàng hưởng ứng tham gia. Sơ đồ khu triệu tập Gia Lê được cơ sở người dân tộc bản địa báo cáo tỷ mỉ, gồm có khối mạng lưới hệ thống trụ sở tề ngụy, đường sá, bót gác, vũ khí.

Cuộc đấu tranh lớn này trình làng vào tháng 9 năm 1960. Đồng bào vùng lên phá hết những chòi canh, hàng rào, nhà trụ sở, phá banh toàn bộ khu dồn. Bọn tề ngụy và lực lượng dân vệ nộp súng đầu hàng; ta mở phiên tòa xét xử công khai minh bạch xử tội những tên ngoan cố chống lại cách mạng. Tên Là Gai bị xử bắn, những tên tòng phạm được hưởng lượng khoan hồng. Đồng bào được giải phóng, tích cực tăng gia tài xuất, tăng trưởng nhân dân du kích trận chiến tranh, làm hầm chông, cạm bẫy sẵn sàng sẵn sàng chống càn. Vùng làm chủ được mở rộng đến giáp những tỉnh Lâm Đồng, Ninh Thuận.

Đêm 17-10-1960, đội vũ trang tuyên truyền đột nhập khu triệu tập dân tại Ba Cua (Suối Dầu), Suối Thượng (Lỗ Mây), tuyên truyền lý giải chủ trương Mặt trận Dân tộc giải phóng, phá trụ sở, đốt tài liệu và thu con dấu của hội đồng tề xã. Tiếp đó ngày 28, 29 tháng 10, đột nhập những buôn Thác Trại, Đa Ca, Buôn Dung, Gia Lách, Sông Máu, Thác Hồm; đêm 19 tháng 11, võ trang tuyên truyền tại Bàu Hùng, Bàu Húc, rải truyền đơn vào trại định cư đồng bào Nùng ở xã Cam Thượng; đêm 24 tháng 11, 2 trung lực lượng giải phóng cải trang làm lính bảo an, có đồng bào dẫn đường vào khu triệu tập Hóc Gia, Bàu Hùng cách quận lỵ Cam Ranh 3 km, lùng bắt nhân viên cấp dưới hội đồng xã, thu 1 tiểu liên, 4 súng trường, diệt tên công an gian ác Mang Tám. Hai đại đội lính cộng hòa và bảo an từ Nha Trang lên tiếp cứu, bị lực lượng vũ trang ta phục kích diệt 1 chuẩn úy, 1 hạ sĩ và 2 tên bị thương.

Đến thời gian ở thời gian cuối năm 1960, ta làm chủ trọn vẹn những huyện miền núi Khánh Hòa, gồm trên 15 ngàn dân. Nhân dân những dân tộc bản địa Raglai, Êđê, T’ring đã trải qua nhiều năm bị địch o ép nhưng vẫn một lòng theo Đảng, theo Bác Hồ nay đứng lên làm chủ núi rừng. Bọn địch đã phải thú nhận: “Hiện nay Việt cộng đã nắm được toàn bộ thượng dân thuộc vùng Tây Khánh Hòa, nên hoạt động và sinh hoạt giải trí theo lệnh của Việt cộng, đang xây dựng làng Tô Hạp thành pháo đài trang nghiêm chiến đấu chống cơ quan ban ngành thường trực cộng hòa”2.

Trên cơ sở những thắng lợi đã đạt được, Ban cán sự Ái-Vĩnh-Sơn quyết định hành động triệu tập Đại hội dân tộc bản địa tự trị tỉnh. Đại hội họp tại Xóm Cỏ (Khánh Sơn) vào tháng 12 năm 1960. Trên 200 đại biểu xã, huyện trong vị trí căn cứ đã tới dự. Đại hội nêu cao trách nhiệm đoàn kết dân tộc bản địa, đoàn kết quân dân, ra sức động viên nhân dân tăng cường sản xuất lương thực, tăng cường công tác thao tác bố phòng, chống địch càn quét, quyết tâm xây dựng vùng vị trí căn cứ địa vững mạnh.

Đại hội đã bầu Uỷ ban nhân dân tự trị3gồm 11 ủy viên, hầu hết là người dân tộc bản địa do bà Mấu Thị Lực người Bắc Ái làm quản trị. Hai phó quản trị là những ông Tro Sang và Pi Năng Xà A. Đồng chí A Nhiên (tức Đặng Nhiên) là ủy viên thư ký kiêm chánh văn phòng ủy ban. Cơ quan Uỷ ban Dân tộc tự trị đóng tại Xóm Cỏ (Khánh Sơn).

Sau Đại hội Dân tộc tỉnh, những huyện lần lượt mở Đại hội. Đại hội Dân tộc tự trị huyện Khánh Sơn tổ chức triển khai tại Suối Giá (Ba Cụm) có trên 150 đại biểu, bầu Uỷ ban Dân tộc do ông Tro Sang làm quản trị. Uỷ ban Dân tộc huyện Vĩnh Khánh bầu ông Pi Năng Xà A làm quản trị…

Phong trào đang đà tăng trưởng, tinh thần ủng hộ bộ đội rất cao, đồng bào ai cũng hồ hởi góp phần để nuôi quân; thanh niên nô nức gia nhập lực lượng vũ trang và du kích. Việc bố phòng bằng nhiều chủng loại vũ khí thô sơ được tăng cường. Bắt đầu xây dựng những tổ đổi công, vần công tương trợ nhau trong sản xuất. Phong trào học văn hóa truyền thống sôi sục. Hai đồng chí Mai Xuân Thưởng và Đặng Nhiên đã dùng chữ la-tinh phiên âm tiếng Raglai thành chữ viết, dạy thanh thiếu niên học. Sau này Uỷ ban Mặt trận Dân tộc giải phóng tỉnh ra báo “Tự trị” bằng chữ quốc ngữ và chữ Raglai để phổ cập tin tức và những chủ trương chủ trương của Đảng đến cán bộ và đồng bào dân tộc bản địa.

Chỉ trong vòng 1 năm tiếp theo khi tiếp thu Nghị quyết 15 của Trung ương Đảng, cuộc đấu tranh của nhân dân miền núi Khánh Hòa tăng trưởng, mở rộng và hoàn toàn làm chủ vào thời gian ở thời gian cuối năm 1960, từng bước xây dựng thành vị trí căn cứ địa hoàn hảo nhất.

Từ đó, những huyện miền núi luôn luôn giữ vững là vùng giải phóng có đất, có dân, tạo thế mạnh có ý nghĩa kế hoạch để mở trào lưu đồng bằng, tăng trưởng trào lưu đô thị, đưa trào lưu cách mạng của toàn bộ tỉnh tiến lên những bước mới và vị trí căn cứ địa miền núi của tỉnh Khánh Hòa được giữ vững và tăng trưởng trong suốt trong năm dài chống Mỹ, cho tới ngày giải phóng tỉnh, giải phóng hoàn toàn miền Nam Việt Nam.

TỪNG BƯỚC HỒI PHỤC PHONG TRÀO Ở CÁC HUYỆN ĐỒNG BẰNG VÀ THỊ XÃ NHA TRANG

Cho đến năm 1960, sự phân loại dân cư ở vùng đồng bằng Khánh Hòa có những thay đổi quan trọng, do có số đồng bào miền Bắc bị địch cưỡng ép di cư vào từ thời điểm năm 1954, có đồng bào từ những tỉnh phía ngoài chuyển vùng đến làm ăn để tránh sự khống chế o ép của địch ở địa phương. Dân số tăng dần theo từng năm. Nhiều vùng trước kia hoang vắng, rừng rậm, cỏ lác thì nay dân cư đông đúc. Số dân tăng thêm, nhưng cơ sở cách mạng không hề được bao nhiêu, do sự đánh phá ác liệt của địch trong trong năm qua. Ở huyện Ninh Hòa, cơ sở được duy trì rải rác ở một số trong những thôn như Lạc Ninh (xã Ninh Thọ), Lạc An (xã Ninh An), Phước Lâm, Vân Thạch (xã Ninh Xuân), Đại Cát, Xuân Hòa, Điềm Tịnh (xã Ninh Phụng). Ở Nha Trang và Vĩnh Xương còn một số trong những cơ sở ở Vĩnh Trường, Vĩnh Nguyên, Vĩnh Thái, Vĩnh Trung, Vĩnh Thạnh, Vĩnh Ngọc nhưng hoạt động và sinh hoạt giải trí yếu. Còn tại những huyện Cam Ranh, Diên Khánh, Vạn Ninh cơ sở bị địch phá vỡ, chưa xây dựng lại được và cũng chưa tồn tại cán bộ phụ trách. Phong trào những huyện đồng bằng nói chung chưa mở ra được.

Vào thời gian này còn có một số trong những diễn biến quan trọng, đó là cuộc đồng khởi của những lực lượng cách mạng ở tỉnh Bến Tre (Nam bộ) tháng 1 năm 1960; cuộc thay máu chính quyền không thành công xuất sắc của tướng ngụy Nguyễn Chánh Thi tháng 11 năm 1960; việc xây dựng Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam tháng 12 năm 1960, trào lưu của tỉnh Phú Yên ở phía Bắc Khánh Hòa lên mạnh với cuộc đồng khởi Hòa Thịnh tháng 12 năm 1960. Ở trong tỉnh thì những huyện miền núi ta hoàn toàn làm chủ. Những sự kiện lịch sử quan trọng ấy, cùng với thắng lợi của yếu tố nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc đã làm xôn xao dư luận và tăng khí thế cách mạng. Đó là những Đk thuận tiện để đẩy trào lưu đồng bằng tăng trưởng.

Tỉnh ủy đã cử một số trong những cán bộ về công tác thao tác ở những huyện, vừa lãnh đạo đấu tranh chính trị, vừa đấu tranh vũ trang, lấy đấu tranh vũ trang tương hỗ cho đấu tranh chính trị, xây dựng cơ sở quần chúng, phát động trào lưu.

Tháng 2-1961, đồng chí Lê Tụng (Ba Sơn), tỉnh ủy viên đang làm Bí thư khu Ái-Vĩnh-Sơn thuộc Liên tỉnh 3 được Tỉnh ủy Khánh Hòa đề xuất kiến nghị rút về làm đội trưởng Đội vũ trang tuyên truyền để xây dựng cơ sở ở đồng bằng Diên Khánh. Đội gồm có những cán bộ quân sự chiến lược, đặc công, quân báo, binh vận. Tháng 8-1960, Tỉnh ủy tăng cường lực chống va đập lượng cán bộ cho Diên Khánh gồm 2 tổ vũ trang và bộ khung của đội 203 (cty vũ trang của tỉnh trong chống Mỹ) do đồng chí Phạm Văn Nhu (Châu) và Trần Quang Lung chỉ huy.

Nhiệm vụ chính của đội vũ trang thời gian hiện nay là đánh địch, gây thanh thế, tuyên truyền vận động móc nối cơ sở, Phục hồi trào lưu trong thời điểm tạm thời bị đứt liên lạc từ thời điểm năm 1958. Tuyên truyền lý giải đường lối cách mạng cho nhân dân, vạch rõ thủ đoạn thâm độc của quân địch, vận động và lôi kéo đồng bào đứng lên chống đi lính, dân vệ, phân hóa bọn ngụy quyền, chống bọn tay sai, ác ôn ngoan cố, đòi tự do làm ăn, nhiệt huyết tham gia cách mạng, xây dựng lực lượng… Hướng hoạt động và sinh hoạt giải trí của đội là địa phận Diên Lâm, Diên Lộc, Diên Sơn, Diên Điền tiếp theo đó mở rộng ra những xã khác.

Từ thời điểm đầu xuân mới 1960, Vĩnh Xương đã khởi đầu hình thành đội vũ trang làm trách nhiệm vũ trang tuyên truyền và diệt ác. Hoạt động thời gian hiện nay tuy nhỏ nhưng diệt ác đúng đối tượng người dùng nên đã thúc đẩy, tạo đà cho quần chúng phấn khởi. Do đó, cơ sở đã tiếp tục tăng trưởng nhanh hơn trước kia thật nhiều. Ở Nha Trang, ta đã treo cờ đỏ sao vàng ở núi Xưởng (Trại Thủy), rải truyền đơn trong thị xã.

Nhìn chung, trong năm 1960, qui mô hoạt động và sinh hoạt giải trí của ta ở Nha Trang – Vĩnh Xương còn hạn chế, chưa phục vụ được yêu cầu riêng với địa phận to lớn và quan trọng. Tháng 3 năm 1961, do tính chất quan trọng của thị xã, nên phải có cấp ủy riêng để tăng cường sự lãnh đạo, tỉnh đã có quyết định hành động tách ban cán sự liên huyện thành 2 ban cán sự và quyết định hành động đồng chí Huỳnh Tưởng – tỉnh ủy viên làm Bí thư ban cán sự Nha Trang, đồng chí Nguyễn Nghiềm làm Bí thư huyện Vĩnh Xương.

Ở huyện Ninh Hòa, đồng chí Nguyễn Hữu Thiều làm Bí thư huyện ủy. Bộ máy của huyện từ cán bộ lãnh đạo đến nhân viên cấp dưới chỉ có 6 người. Cơ sở mới có ở 4 xã trong số 21 xã. Tháng 5-1960, đồng chí Lưu Văn Trọng về làm Bí thư Huyện ủy Ninh Hòa thay cho đồng chí Nguyễn Hữu Thiều về công tác thao tác trên cơ quan Liên tỉnh 3. Tháng 7-1960, tỉnh tăng cường cho Ninh Hòa 3 cán bộ là những đồng chí Phạm Thiệu (tức Thành), đồng chí Lê Phóng, đồng chí Bùi Bán. Các đồng chí trong huyện ủy còn sót lại cùng với những đồng chí mới về phân công địa phận xây dựng cơ sở, Phục hồi trào lưu.

Dựa vào bàn đạp Ninh Hòa, đồng chí Nguyễn Lương và 3 đồng chí sống hợp pháp được rút lên cùng với tổ vũ trang tiến hành vũ trang tuyên truyền móc nối xây dựng lại được cơ sở ở một số trong những xã phía Nam huyện Vạn Ninh.

Đội vũ trang C100 của tỉnh lúc đầu do đồng chí Huỳnh Văn Chiều phụ trách, tiếp theo đó đồng chí Võ Danh chỉ huy hoạt động và sinh hoạt giải trí ở cả 2 huyện Ninh Hòa, Vạn Ninh làm trách nhiệm võ trang tuyên truyền, diệt ác, xây dựng cơ sở, tổ chức triển khai phục vụ hầu cần tiếp tế cho vị trí căn cứ. Ở phía Nam tỉnh có những đội vũ trang công tác thao tác và một số trong những cty của Liên tỉnh 3.

Đêm 13 rạng ngày 14 tháng 10 năm 1960, một đội nhóm vũ trang công tác thao tác đột nhập trụ sở xã Diên Phú (Diên Khánh), đội vũ trang công tác thao tác khác đột nhập xã Cam Thượng (Cam Ranh). Đêm 25 tháng 10 năm 1960, ta vũ trang tuyên truyền ở vùng Bàu Hùng, Hòn Rồng. Tháng 1 năm 1961, những đội vũ trang tiếp tục hoạt động và sinh hoạt giải trí ở những huyện Diên Khánh, Vĩnh Xương, Ninh Hòa phân phát nhiều truyền đơn, như “Tuyên ngôn của Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam”, “Chính sách của Mặt trận riêng với binh sĩ ngụy”.

Tại Vạn Ninh, đội vũ trang tuyên truyền mở mít tinh tại Sở Thuốc Xuân Tự (Vạn Hưng) có hàng trăm công nhân tham gia, vận động được chủ sở người Pháp góp phần tài chính.

Những hoạt động và sinh hoạt giải trí vũ trang tuyên truyền trên đây còn tồn tại tính chất lẻ tẻ, chưa tồn tại những trận đánh đau, nhưng đã và đang tạo ra thanh thế làm cho bọn địch lo sợ và nhân dân rất là phấn khởi.

Hội nghị Tỉnh ủy tháng bốn năm 1961, quyết định hành động ra sức xây dựng lực lượng vũ trang, tích cực đào tạo và giảng dạy cán bộ cho trào lưu đồng bằng.

Tháng 8 năm 1961, Khu 6 được xây dựng thay cho Liên tỉnh 3. Khu ủy quyết định hành động giải thể khu Ái-Vĩnh-Sơn, đưa những huyện Khánh Sơn, Vĩnh Sơn, Vĩnh Khánh trở về phạm vi hành chính tỉnh Khánh Hòa. Ban cán sự miền Tây sát nhập vào Tỉnh ủy Khánh Hòa thống nhất chỉ huy toàn tỉnh.

Từ tháng 3-1960, dưới sự lãnh đạo của Liên tỉnh 3, miền núi Khánh Hòa nhập với Bắc Ái (Ninh Thuận) thành khu Ái-Vĩnh-Sơn, Ban cán sự gồm có 3 đồng chí: đồng chí Lê Tụng (bí thư), đồng chí Mai Xuân Thưởng, đồng chí Hà Huy An. Đồng bằng Khánh Hòa thành cty riêng cũng thuộc Liên tỉnh 3, Tỉnh ủy có 4 đồng chí: đồng chí Lê Thanh Liêm (bí thư), Tô Văn Ơn (thường vụ), đồng chí Lưu Văn Trọng, đồng chí Huỳnh Tưởng. Sau khi sáp nhập, Tỉnh ủy Khánh Hòa gồm có: Tô Văn Ơn, Lưu Văn Trọng, Lê Tụng, Võ Cứ, Hà Huy An, Mai Xuân Thưởng, Huỳnh Tưởng. Đồng chí Tô Văn Ơn, Lưu Văn Trọng và Lê Tụng là ủy viên thường vụ. Đồng chí Tô Văn Ơn quyền bí thư cho tới tháng 8-1961 đồng chí Mai Dương về làm bí thư.

Vùng vị trí căn cứ miền núi được xây dựng từng bước vững chãi. Tháng 6-1961, quân và dân huyện Khánh Sơn đánh thắng cuộc càn quy mô tiểu đoàn của địch lên vùng vị trí căn cứ, diệt nhiều tên.

Tháng 8-1961, đồng chí Mai Dương đang làm Bí thư Tỉnh ủy Phú Yên được Khu ủy điều về làm Bí thư Tỉnh ủy Khánh Hòa thay đồng chí Lê Thanh Liêm đã qua đời sau một cơn ốm nặng. 15 thanh niên thoát ly của xã Hòa Hiệp (Tuy Hòa, Phú Yên), có trang bị vũ khí được điều động đến tăng cường cho huyện Vạn Ninh, huyện tiếp giáp phía Nam của tỉnh Phú Yên.

Tháng 8 năm 1961, Hội nghị Tỉnh ủy tại Xóm Cỏ (Khánh Sơn) đặt mạnh yếu tố triệu tập sức phá kế hoạch gom dân lập ấp kế hoạch của địch, bám dân, xây dựng cơ sở, tích cực làm công tác thao tác binh vận, đưa trào lưu đấu tranh chính trị, vũ trang lên một bước mới. Miền núi khai thông luồng với đồng bằng, tích cực xử lý và xử lý muối, vải và nông cụ cho nhân dân. Đẩy mạnh cuộc vận động tăng gia tài xuất, coi việc trồng mì (sắn) là kế hoạch, bắp, lúa là quan trọng. Đến hết năm 1961 huyện Vĩnh Sơn đã gieo trồng 2.015 giạ lúa, bắp và gần 1 triệu gốc mì. Huyện Khánh Vĩnh gieo trồng 1.105 giạ lúa, bắp và gần 1 triệu gốc mì. Nhờ tích cực sản xuất nên nhân dân có lương thực đủ ăn và góp phần nuôi bộ đội, cán bộ.

Để có Đk chỉ huy sâu sát kịp thời và tăng trưởng trào lưu ở cơ sở nhanh hơn thế nữa, tháng 10 năm 1961, Tỉnh ủy chủ trương tách huyện Ninh Hòa thành 2 huyện, lấy ranh giới là quốc lộ 214. Huyện Nam Ninh Hòa gồm có những xã phía Nam quốc lộ 21 và thị xã Ninh Hòa, Ban cán sự huyện có 3 đồng chí, do đồng chí Đặng Nhiên làm bí thư. Bắc Ninh Hòa và huyện Vạn Ninh có chung một huyện ủy gồm 5 đồng chí được Tỉnh ủy chỉ định, do đồng chí Nguyễn Châu (Châu Râu) làm bí thư trực tiếp chỉ huy Bắc Ninh Hòa, đồng chí Nguyễn Lương phó bí thư trực tiếp chỉ huy Vạn Ninh.

Sau Hội nghị Tỉnh ủy, những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt vũ trang ở đồng bằng đã khá sôi sục. Ở phía Bắc tỉnh, lực lượng vũ trang đánh bót Mỹ Đồng (Vạn Ninh) diệt một tiểu đội địch. Tháng 5 năm 1961, cty 100 cùng cán bộ huyện Ninh Hòa đột nhập xã Ninh Phước phá trụ sở xã, bắt 2 dân vệ, thu 2 súng trường, và mở mít tinh lôi kéo quần chúng đứng lên đấu tranh chống địch. Tháng 8 năm 1961, tập kích trụ sở Hội đồng xã Ninh Phú (Ninh Hòa) diệt 4 tên, thu 2 súng. Tháng 9-1961, cty C100 về vũ trang tuyên truyền ở Xuân Mỹ (Ninh Hòa), gặp trường hợp bất thần, ta triển khai đội hình phục kích (đồng chí Võ Danh chỉ huy) bắn bị thương 1 tên, thu 2 súng. Tên bị thương ta băng bó, lý giải chủ trương và thả tại trận.

Cuối năm 1961, để tương hỗ những huyện đồng bằng phía Nam tăng cường trào lưu tăng trưởng. Tiểu đoàn 120 của Quân khu 6 về hoạt động và sinh hoạt giải trí tại địa phận Khánh Hòa, làm trách nhiệm cơ động, hoạt động và sinh hoạt giải trí triệu tập, phân tán linh hoạt, yêu cầu đó đó là diệt sinh lực địch, tương hỗ phá ấp, phá kìm, mở vùng giải phóng đồng bằng, xây dựng tiềm năng cách mạng tại chỗ. Sau thời hạn sẵn sàng sẵn sàng, đêm 5-10-1961 tiểu đoàn trưởng sử dụng đại đội đặc công đánh đồn Cửu Lợi do một trung đội bảo an đóng giữ; sử dụng 4 đại đội bộ binh chận viện binh hỗ trợ địch từ Ba Ngòi ra và từ Nha Trang vào (trên 2 hướng). Trận đánh đồn Cửu Lợi sau 25 phút chiến đấu, ta diệt gọn quân địch, thu vũ khí, rút bảo vệ an toàn và uy tín, quân địch 2 đầu cứ điểm không hay biết gì nên không chi viện.

Lực lượng chận viện binh hỗ trợ địch từ Nha Trang vào, tận dụng mặt dốc đường số 1 chạy ngang qua đường xe lửa làm nơi chặn đầu của trận phục kích. Để giữ bí mật, bộ đội ta bắt người gác gi ở đây đưa về phía sau. Khoảng hơn 4 giờ ngày 6-10-1961, một đoàn tàu lửa từ Sài Gòn ra Nha Trang đến trận địa bộ đội ta phục kích, không thấy tín hiệu của người gác gi nên tạm ngưng hú còi inh ỏi, trời khởi đầu sáng, biết không còn địch chi viện, và trận địa đã và đang lộ. Tiểu đoàn phó, chỉ huy trưởng trận phục kích cho bộ phận chận đầu làm trách nhiệm võ trang tuyên truyền; bộ phận này vừa triển khai thì bị địch trên tàu bắn xối xả vào đội hình, thế là trận chiến khởi đầu, 1 quy mô chiến đấu mà bộ đội ta chưa dự kiến, không được huấn luyện. Đại đội trưởng đại đội 1 – người chỉ huy bộ phận chận đầu sử dụng trung liên kìm chế, phong tỏa khu hỏa lực của địch, và tổ chức triển khai từng tiểu đội, từng tổ chiến đấu, dùng tiểu liên, thủ pháo, lựu đạn, hiệp đồng lấn chiếm từng toa tàu khá phức tạp. Trận đánh kéo dãn, trời mỗi lúc một sáng; chỉ huy trưởng trận đánh ra lệnh cho đại đội 3 chốt trên đường số 1 sẵn sàng chận viện binh hỗ trợ địch; lực lượng còn sót lại dồn hết vào trận đánh. Trận đánh trình làng hơn 1 giờ mới dứt điểm. Ta thu nhiều vũ khí, bắt sống 13 tù binh, diệt gọn 1 trung lực lượng cảnh và 1 đại đội thám kích.

Hai trận đánh liên tục trình làng đã làm rung chuyển cỗ máy kìm kẹp ở vùng này, có tiếng vang lớn, tạo thuận tiện cho địa phương mở rộng và tăng trưởng trào lưu.

Cuối tháng 10-1961, tiểu đoàn 120 chuyển sang hoạt động và sinh hoạt giải trí ở địa phận Diên Khánh. Đêm 25-10-1961, bộ đội địa phương và đội công tác thao tác vào ấp Đại Điền như thường lệ, nhưng sáng ngày 26-10-1961 – ngày chấp chính của Ngô Đình Diệm, anh em ở lại trong ấp đánh bọn dân vệ để kéo viện binh hỗ trợ địch. Tiểu đoàn 120 tổ chức triển khai phục kích vận động ở đoạn cứ điểm Cẩm Sơn nhằm mục đích tiêu diệt viện binh hỗ trợ địch, hầu hết là bọn đi phục chặn đường ta trong ấp Đại Điền ra.

Sáng ngày 26-10-1961, tiếng súng đánh địch trong ấp Đại Điền vẫn tiếp tục nổ. Đến 10 giờ ngày 26-10-1961, một đoàn xe 7 chiếc trong số đó có 3 xe bọc thép đi tiếp viện lọt vào trận địa phục kích của tiểu đoàn 120. Địa hình vùng Cẩm Sơn không thuận tiện cho một trận phục kích vận động; khi nổ súng bộ đội ta phải vận động qua vùng trống hơi dài; địch có thời hạn co cụm lại và chiếm giữ cứ điểm Cẩm Sơn chống cự ta quyết liệt, trận đánh kéo dãn 3 giờ liền mới dứt điểm, ta làm chủ mặt trận, diệt 1 đại đội bảo an cơ động của tiểu khu và 3 xe bọc thép, địch chết tại chỗ trên 50 tên, bắt sống 21 tên, thu 3 đại liên, 6 trung liên và nhiều tiểu liên súng trường. Trong số tên bị diệt mang tên quận trưởng Diên Khánh Nguyễn Công Sáu.

Trận Cẩm Sơn là trận đánh lớn số 1, đạt kết quả cao cực tốt ở mặt trận Khánh Hòa đã gây tác động mạnh trong hàng ngũ địch và trong quần chúng vùng Diên Khánh, Vĩnh Xương, Nha Trang.

Ở huyện Vĩnh Xương, lực lượng vũ trang liên tục mở những trận đánh địch: diệt tên Chừng, trung đội phó dân vệ nổi tiếng gian ác ở xã Vĩnh Thái; tiến công trụ sở xã Vĩnh Thái diệt tên trung đội trưởng dân vệ và một số trong những tên ác ôn khác trong ban tề xã; bắt tên nhân viên cấp dưới CIA Mỹ đội lốt thầy tu giả câm điếc xâm nhập vị trí căn cứ ta (Đồng Bò). Đêm 5 rạng ngày 6 tháng 12 năm 1961, tiểu đội vũ trang ở Vĩnh Xương bắt xử tội tên Trương Đắng, quản trị “Phong trào cách mạng vương quốc” quận tại xã Vĩnh Trung, bắt cảnh cáo một số trong những tên khác và buộc phải cam kết thôi việc. Đêm 7 tháng 12 năm 1961, ta đột nhập thôn Thủy Tú, xã Vĩnh Thái, bắt cảnh cáo số tề điệp; tổ chức triển khai mít tinh tuyên truyền thắng lợi Cẩm Sơn. Đầu năm 1962, đội vũ trang huyện phục kích trung đội nghĩa quân địch ở Cầu Ké diệt 16 tên thu 2 súng, đốt trụ sở xã Vĩnh Thạnh, đột nhập ga Phú Vinh đốt cháy 2 bồn xăng.

* *

*

Do trào lưu được mở rộng và để thuận tiện cho việc chỉ huy cả phía Bắc, phía Nam mà Diên Khánh là vùng TT, cơ quan của Tỉnh ủy được chuyển từ Xóm Cỏ (Khánh Sơn) ra vùng A Xay (Khánh Vĩnh). Các cơ quan đóng sát chân Hòn Dù, phía Bắc khu triệu tập Gia Lê cũ, là đầu mối những trục giao thông vận tải lối đi bộ trong kháng chiến, đồng thời cũng là một khu vực có nhiều đất phẳng phiu thuận tiện cho việc trồng trỉa, sản xuất lương thực. Do được sẵn sàng sẵn sàng từ trước, nên lúc cơ quan chuyển đến là cán bộ bắt tay vào sản xuất được ngay.

Đến thời điểm đầu xuân mới 1962, trào lưu trong tỉnh đang chuyển biến tốt. Các huyện miền núi đã vào thế ổn định vững chãi, sản xuất mở rộng, được mùa, đời sống đồng bào cán bộ và bộ đội được cải tổ. Ở đồng bằng, những đội vũ trang phát động quần chúng xây dựng cơ sở, liên tục tiến công địch và diệt ác làm cho thế kèm của địch bị lỏng ở nhiều nơi, cơ sở cách mạng tăng trưởng đều, trào lưu nhân dân du kích trận chiến tranh mở rộng. Lực lượng vũ trang của tỉnh và Liên tỉnh đã có những trận đánh đau, làm cho bọn địch hoang mang lo ngại lo sợ.

Thực tiễn trên đây chứng tỏ trào lưu cách mạng trong tỉnh, cả miền núi và đồng bằng đang chuyển sang thế tiến công, ghi lại “thời kỳ tạm ổn định của Mỹ-Diệm đã qua và thời kỳ khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ liên tục suy sụp nghiêm trọng đã khởi đầu”5.

ÂM MƯU XÂY DỰNG “ẤP CHIẾN LƯỢC” CỦA ĐỊCH

Trong thủ đoạn xâm lược Việt Nam, đế quốc Mỹ có mưu đồ kế hoạch rất to lớn là bằng chủ nghĩa thực dân kiểu mới, biến miền Nam Việt Nam thành thuộc địa và vị trí căn cứ quân sự chiến lược của chúng.Về kinh tế tài chính,hướng miền Nam đi theo con phố tư bản chủ nghĩa, lệ thuộc Mỹ.Về quân sự chiến lược,xây dựng miền Nam thành vị trí căn cứ để khắc chế cả vùng Khu vực Đông Nam Á, tiến công khối mạng lưới hệ thống xã hội chủ nghĩa và khống chế trào lưu giải phóng dân tộc bản địa.Về chính trị,trong lúc vẫn để ý quan tâm giai cấp địa chủ, đế quốc Mỹ ra sức xây dựng chỗ tựa trong giai cấp tư sản bản xứ, nâng đỡ tư sản mại bản, biến số này thành một tầng lớp quan liêu, quân phiệt, có quyền lực tối cao kinh tế tài chính, chính trị gắn sát với Mỹ, làm chỗ tựa vững chãi cho chủ nghĩa thực dân mới của Mỹ.

Mưu đồ kế hoạch trên đấy là nhất quán trong suốt 5 đời tổng thống Mỹ xâm lược Việt Nam từ Ai-xen-hao, đến Ken-nơ-đi, Giôn-xơn, Ních-xơn, Pho6.

Chiến lược Ai-xen-hao, còn gọi là “Chiến lược trận chiến tranh đơn phương” nhằm mục đích thống trị miền Nam Việt Nam bằng cơ quan ban ngành thường trực tay sai, cộng với chủ trương viện trợ quân sự chiến lược, kinh tế tài chính và khối mạng lưới hệ thống “cố vấn” Mỹ đã biết thành thất bại, nên bọn đứng đầu White House leo thang, gây “trận chiến tranh đặc biệt quan trọng”, thực thi kế hoạch Sta-lay Tay-lo, nhằm mục đích “bình định miền Nam trong vòng 18 tháng”. Lực lượng kế hoạch hầu hết vẫn là quân ngụy, nhưng được trang bị tân tiến với những giải pháp “trực thăng vận”, “thiết xa vận”, đồng thời thực thi kế hoạch nắm dân và “quốc sách ấp kế hoạch”.

Trong tình hình đế quốc Mỹ và tay sai leo thang mở rộng trận chiến tranh, dùng “trận chiến tranh không tuyên bố” để chống lại trào lưu cách mạng, Hội nghị Bộ Chính trị Trung ương Đảng họp tháng Giêng năm 1961 quyết định hành động:Đưa đấu tranh vũ trang lên tuy nhiên tuy nhiên với đấu tranh chính trị;tiến công địch bằng cả hai mặt quân sự chiến lược và chính trị; đấu tranh chính trị kết phù thích hợp với đấu tranh quân sự chiến lược là một phương châm công tác thao tác cơ bản, cần vận dụng một cách linh hoạt ở khắp 3 vùng kế hoạch: “rừng núi, đồng bằng, nông thôn và thành thị”.

Nghị quyết của Bộ Chính trị Trung ương Đảng thời điểm đầu xuân mới 1962, lại tiếp tục vạch rõ: Mỹ-Diệm đang tiến hành cuộc “trận chiến tranh đặc biệt quan trọng”. Miền Nam đang ở trong tình thế một cuộc trận chiến tranh yêu nước chống xâm lược của nhân dân ta. Cuộc trận chiến tranh đó rất nguy hiểm, nhưng cơ bản chúng vẫn tăng cường những thủ đoạn khủng bố đã có từ trước. Quân ngụy vẫn là lực lượng chính trong cuộc trận chiến tranh. Do đó, đường lối, phương hướng, phương châm chỉ huy đấu tranh vũ trang không còn gì thay đổi về yếu tố tăng cường đấu tranh vũ trang và đấu tranh chính trị để vượt mặt cuộc trận chiến tranh đặc biệt quan trọng của địch”.

Tại Khánh Hòa, khi tiến hành “trận chiến tranh đặc biệt quan trọng”, một mặt Mỹ-Diệm tiếp tục tăng cường mở những cuộc càn quét, đánh phá vị trí căn cứ miền núi, xây dựng thêm những đồn, bót; mặt khác, chúng ra sức cào xúc dân vùng ven, bắt dân rào làng, gom dân lập “ấp kế hoạch”.

Địch dự kiến sẽ lập ở Khánh Hòa 281 “ấp kế hoạch”7. Thông thường mỗi “ấp kế hoạch” có nhiều rào và hầm, hào, chông mìn. Đồng bào bị lùa vào trong ấp, 7 giờ sáng mới được ra đi làm việc ăn, 5 giờ chiều đã phải về đủ. Trong ấp, ngoài cỗ máy tề ngụy, địch thực thi cái gọi là “xây dựng hàng rào nhân tâm” bằng việc tăng trưởng những ngụy đoàn thể: “Phong trào cách mạng vương quốc”, “Phụ nữ Liên đới”, “Thanh niên Cộng hòa”, thường xuyên có lính bảo an và thanh niên chiến đấu tuần tra, canh gác.

Ở Khánh Hòa, Mỹ-ngụy chủ trương phân thành 3 vùng để lập “ấp kế hoạch”. Nhưng chúng chỉ trong thời điểm tạm thời thực thi được ở vùng giáp ranh núi và vùng chúng trấn áp… Đối với vùng miền núi giải phóng, chúng mở nhiều cuộc hành quân càn quét, đánh phá, nhưng vẫn không gom được dân.

Âm mưu của địch tạo một vành đai trắng ở vùng ven núi nhằm mục đích ngăn cách giữa đồng bằng với vùng vị trí căn cứ cách mạng. Chúng tiến hành trước nhất ở những thôn, xã có trào lưu kháng chiến mạnh, có vị trí tiếp giáp với vùng rừng núi vị trí căn cứ của ta. Mỗi vùng chúng xây dựng một số trong những ấp kiểu mẫu rồi lan dần ra những địa phương khác. Tùy theo địa hình rõ ràng từng nơi, chúng bắt dân xây dựng theo những quy mô: 1 sông 1 núi hay 2 sông 2 núi, nghĩa là một trong đường hào và 1 vòng rào hoặc 2 đường hào và 2 vòng rào kết tuy nhiên tuy nhiên nhau chạy bao bọc xung quanh ấp. Rào cao trung bình 2 mét, hào sâu trung bình 1,5m, rộng 2,5 trở lên. Dưới hào và mép hào bên trong đều cắm chông. Đồng thời còn tồn tại chông bàn di động bằng sắt để hàng đêm đặt thêm vào những đoạn rào thiết yếu. Mỗi ấp có chừa một số trong những cổng ra vào, ở mỗi cổng có bót trấn áp, có chòi gác cao khoảng chừng 3 – 4 mét, có mắc máy điện thoại nối về trụ sở ấp, có kẻng để báo động khi phát hiện được ta.

Điều hành xây dựng, chúng nhờ vào thiết kế bắt nhân dân lên rừng chặt cây, lấy dây, từng người phải nộp ban đầu từ 100 đến 200 cây cọc rào, cao 2,5m, đường kính 0,15 mét trở lên. Nếu đau ốm không đi được thì nộp tiền 300 đồng một người. Chúng phân lô, phân đoạn giao khoán cho từng hộ làm, phải hoàn thành xong đúng thời hạn qui định. Dây dưa kéo dãn bị gán là thân cộng sẽ bị khủng bố, đánh đập. Rào xong phải thường xuyên tu bổ. “Việt cộng” vào ra ấp được ở đoạn hộ nào hộ đó phải phụ trách, tức phải chịu đánh đập, tù đày.

Các ấp vùng đất cát ven bờ biển chúng còn bắt rào thêm một lớp rào bên phía ngoài bằng cây gai bàn chải. Vùng ven rừng có đoạn phải rào bằng cây sống như tre gai. Bên trong ấp, chúng bắt tu sửa, tái tạo lại đường sá, mương rãnh, phân loại ấp thành từng ô đại biểu, liên gia, lấy đường sá làm ranh giới. Cổng vào từng nhà phải treo bảng có màu bị phân loại. Chúng tổ chức triển khai ra lực lượng thanh niên chiến đấu. Ngày khánh thành chúng tổ chức triển khai tập trận giả theo những phương án, những giả thuyết có lực lượng ta xâm nhập ở từng hướng. Lễ khánh thành ấp “Đôn Tín”8được tổ chức triển khai trọng thể, có cố vấn Ngô Đình Nhu và 2 cố vấn Mỹ đến dự. Cuộc diễn tập qui mô gồm 1 đại đội bảo an, 1 tổng đoàn bảo vệ và thanh niên chiến đấu của ấp tham gia. Theo qui định của chúng, cứ 7 giờ sáng nhân dân mới được thoát khỏi ấp đi làm việc ăn, 17 giờ phải về đủ mặt tại ấp. Chúng tổ chức triển khai cỗ máy kèm đủ nhiều chủng loại lực lượng như ấp trưởng, ấp phó, phòng vệ dân sự, thanh niên chiến đấu, mạng lưới điệp báo viên để trấn áp chặt mọi hành vi của nhân dân.

Trong “trận chiến tranh đơn phương”, bằng quốc sách “Tố cộng, diệt cộng”, bằng giải pháp bắt nhốt cán bộ kháng chiến cũ và cơ sở cách mạng vào những nhà tù khổng lồ, rất tốn kém để tách cách mạng thoát khỏi quần chúng, Mỹ-Diệm đang không thành công xuất sắc. Nay trong “trận chiến tranh đặc biệt quan trọng”, bằng quốc sách “Ấp kế hoạch”, Mỹ-Diệm rào nhốt dân tại chỗ trong từng ấp, dùng mọi thủ đoạn rất là nham hiểm để tổ chức triển khai cho nhân dân tự kìm kẹp, trói buộc, khống chế giữa cách mạng với nhân dân bằng những lớp rào ấp kế hoạch được hình thành từ tiền của công sức của con người của nhân dân, ít tốn kém, nhưng rất lợi hại, đã được thử nghiệm thành công xuất sắc ở Malaixia, được Mỹ-Diệm thổi lên mức hoàn thiện đưa vào miền Nam để thắng lợi ta. Đó là một rủi ro không mong muốn tiềm ẩn tiềm ẩn thử thách lớn riêng với việc nghiệp cách mạng, riêng với trách nhiệm giành dân, giành quyền làm chủ của Đảng bộ và nhân dân Khánh Hòa.

Kế hoạch lập ” Ấp kế hoạch” của địch, lúc đầu gây cho ta thật nhiều trở ngại vất vả. Dân bị dồn và trấn áp gắt gao cán bộ bị bật ra. Nhưng sau thuở nào gian chiến đấu quyết tử, cán bộ ta đã và đang tìm kiếm được cách đối phó có hiệu suất cao. Nhiều nơi cán bộ được sự giúp sức của cơ sở đào hầm bí mật bám sát bên trong.

Ấp kế hoạch áp đặt môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên sống đời thường kiểu trại lính, làm hòn đảo lộn nếp sống truyền thống cuội nguồn cần mẫn lao động “một nắng hai sương”, ưa tự do của người nông dân, ngoài ra người dân còn phải gánh chịu thật nhiều loại “lệ phí” tốn kém, làm cho họ rất là bất bình, chống đối. Thực tế trình làng là lúc địch khởi đầu rào làng thì cũng là lúc nhân dân khởi đầu phá theo khẩu hiệu: “dân làm, dân phá, địch bắt dân làm lại, dân lại phá”, phá bằng nhiều hình thức khôn khéo địch khó phát hiện. Có những đoạn chỉ cắm cây mà không buộc dây, khiến cho cán bộ dễ ra vào. Có nhiều ấp bị phá đi phá lại năm, mười lần. Có những thôn địch thúc ép dân làm hai, ba năm rồi mà chưa hoàn thành xong. Nhân dân tìm cách đấu tranh khôn khéo để dây dưa, kéo dãn. Có hàng trăm người vào núi chặt cây đã nộp hết rựa cho cán bộ rồi về báo cáo với địch là Việt cộng thu hết rựa. Họ còn phụ lực cùng cán bộ đốt những đống cây do bọn lính chặt đem về, hoặc tự phá nhiều chỗ rào, rồi tung tin là bộ đội giải phóng về phá. Ở huyện Ninh Hòa ngay trong một số trong những ấp được rào xong, cơ sở vẫn tiếp tục nuôi dấu cán bộ như ấp Lạc Hòa (xã Ninh An); ấp “kiểu mẫu” Vạn Hữu, Phú hòa (xã Ninh Quang), Trường Lộc, Tân Hưng (xã Ninh Hưng), Hòa Thuận, Ngũ Mỹ, Tân Lạc (xã Ninh Xuân) cán bộ hợp pháp bên trong nắm được phần đông quần chúng, hình thành một kiểu dân làm chủ trong ấp kế hoạch.

Địch tổ chức triển khai thanh niên chiến đấu, trang bị súng bắn đạn ria để sát thương cán bộ, nhưng khi ta đã gây được cơ sở thì chính số thanh niên nó lại làm trách nhiệm phục vụ thông tin, canh gác bảo vệ cán bộ ta ra vào ấp để hoạt động và sinh hoạt giải trí. Đội trưởng phòng vệ dân sự ấp Lạc Hòa (xã Ninh An), liên toán trưởng phòng vệ xã Ninh Phụng là bí thư chi bộ Đảng Cộng sản, trong nhà có hầm nuôi dấu cán bộ. Thanh niên xã Ninh Thọ, hình thức bề ngoài là thanh niên chiến đấu của ngụy quyền, bên trong là du kích mật của cách mạng. Nhân dân nhiều ấp vẫn tiếp tục làm trách nhiệm kháng chiến như ấp Lạc Hòa dùng xe bò chở một lúc trên 300 giạ lúa lên vị trí căn cứ. Nhân dân những ấp Phú Hòa, Vạn Hữu, xã Ninh Quang hằng ngày đưa từng xe lam muối và thành phầm & hàng hóa thiết yếu về nhà để tiếp tế cho ta. Địch biết, ra sức không cho, nhưng vẫn không ngăn cản trở được dân. Nhiều lần địch đưa quân lên Chợ Mới chiếu lệ rồi kéo về, không đủ can đảm đến Vạn Hữu, Phú Hòa, Thạnh Mỹ. Từ trào lưu xã Ninh Quang mở ra những xã Ninh Bình, Ninh Lộc, Ninh Xuân và xuống quận lỵ Ninh Hòa.

Những cuộc đấu tranh chống càn thắng lợi của đồng bào những dân tộc bản địa miền núi, hoạt động và sinh hoạt giải trí của những đội vũ trang, tuy chưa rộng và mạnh, nhưng đã cổ vũ trào lưu đồng bằng đấu tranh quân sự chiến lược, chính trị, binh vận, thực thi ba mũi giáp công phá kế hoạch lập ấp kế hoạch của địch có hiệu suất cao.

ĐẠI HỘI ĐẠI BIỂU ĐẢNG BỘ TỈNH KHÁNH HÒA LẦN THỨ BA

Tháng 2 năm 1962, Đại hội đại biểu Đảng bộ Khánh Hòa lần thứ ba (Đại hội thứ nhất trong thời kỳ chống Mỹ, cứu nước) được triệu tập. Đại hội lần này xác lập sự phục hồi của Đảng bộ sau khi đã vượt qua đoạn đường trở ngại vất vả nhất trong trong năm 1955-1959. Đại hội họp tại buôn A Xây phía Tây-nam Hòn Dù, có 40 đại biểu tham gia.

Đại hội đã nhìn nhận tình hình, tổng kết kinh nghiệm tay nghề chỉ huy đấu tranh vũ trang và đấu tranh chính trị tuy nhiên tuy nhiên, kinh nghiệm tay nghề vận dụng hai chân ba mũi giáp công; công tác thao tác xây dựng Đảng, xây dựng lực lượng vũ trang và lực lượng chính trị, kinh nghiệm tay nghề phá ấp kế hoạch, phá kèm. Đại hội đã đưa ra những chủ trương lớn:

– Tập trung sức xây dựng cơ sở ở nông thôn đồng bằng, tiếp tục phá kế hoạch gom dân lập ấp kế hoạch của địch. Tích cực bám dân, bám cơ sở, chú trọng đào hầm bí mật bám địa phận vùng sâu, ven đường giao thông vận tải lối đi bộ kế hoạch, vị trí căn cứ quân sự chiến lược địch.

– Phát triển cơ sở ở thị xã, thị xã, tăng cường cán bộ cho Nha Trang, chú trọng Đá Bạc, Ba Ngòi.

– Củng cố miền núi thành chỗ tựa vững chãi cho trào lưu đồng bằng, tạo thế liên hoàn với vùng vị trí căn cứ của những tỉnh Ninh Thuận, Đắc Lắc và Lâm Đồng. Tích cực tăng gia tài xuất, coi cây mì là kế hoạch, bắp, lúa là quan trọng, tăng trưởng trồng bông để xử lý và xử lý một phần vải mặc cho dân, khơi luồng tiếp tế muối, vải, nông cụ cho miền núi.

– Khẩn trương xây dựng lực lượng vũ trang, bán vũ trang ở đồng bằng và miền núi.

– Kiện toàn sự chỉ huy của Đảng bộ, tiến hành đại hội ở cấp huyện.

Đại hội đã bầu Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh gồm 13 đồng chí: Mai Dương, Tô Văn Ơn, Lưu Văn Trọng, Lê Tụng, Phạm Thành Huyên, Hà Huy An, Mai Xuân Thưởng, Nguyễn Qúy Hanh, Huỳnh Tưởng, Nguyễn Lương, Nguyễn Châu (Châu Râu), Trần Văn Quế (Mười Kinh), Võ Cứ, do đồng chí Mai Dương làm bí thư, đồng chí Tô Văn Ơn làm phó bí thư và những đồng chí Lưu Văn Trọng, Lê Tụng, Phạm Thành Huyên, ủy viên Thường vụ. Các đồng chí tỉnh ủy viên được phân công phụ trách những ngành, làm bí thư những huyện ủy và thị ủy Nha Trang.

PHÁ KẾ HOẠCH GOM DÂN, LẬP ẤP CHIẾN LƯỢC – PHÁ TAN CHIẾN DỊCH “THIỀM ĐẦU THỦY”

Trước tình hình trào lưu đồng bằng trong tỉnh có bước tăng trưởng, tỉnh chủ trương phát động quần chúng vùng dậy làm chủ ở những địa phận có trào lưu khá. Huyện ủy Bắc Ninh Hòa chọn xã Ninh Phước là xã vùng vị trí căn cứ kháng chiến cũ, nhân dân giác ngộ cách mạng cao, có nhiều cơ sở và cán bộ lãnh đạo vững vàng. Ngày 23-3-1962, một tiểu đội võ trang huyện phối phù thích hợp với du kích tương hỗ cho nhân dân 2 thôn Ninh Tịnh và Ninh Yển nổi dậy khởi nghĩa truy quét tề, diệt ác ôn, xóa khỏi ngụy quyền, lập cơ quan ban ngành thường trực tự quản. Nhân dân biến “ấp kế hoạch” của địch thành làng chiến đấu, tổ chức triển khai du kích, xây dựng cơ sở, lo sản xuất làm ăn, bảo vệ xóm làng. Địch sử dụng biệt kích biển phản kích lấn chiếm lại mấy lần đều bị du kích đánh bật ra. Do khéo nghi binh, địch không đủ can đảm tiếp tục mò vào, chúng xoay sang vây hãm kinh tế tài chính, phong tỏa nguồn phục vụ gạo và dội bom, bắn pháo vào làng uy hiếp tinh thần nhân dân. Dưới sự lãnh đạo của cơ quan ban ngành thường trực tự quản, 300 đồng bào Ninh Phước kéo lên quận đấu tranh, nhưng vừa đến trụ sở xã Ninh Diêm thì gặp tên quận trưởng. Tại đây đồng bào kéo vào đấu tranh quyết liệt, đòi để nhân dân được mua và bán gạo như cũ, đòi không được dội bom, bắn pháo vào dân. Trước áp lực đè nén mạnh mẽ và tự tin của nhân dân, tên quận trưởng buộc phải nhượng bộ, giải tỏa. Đây là cuộc nổi dậy khởi nghĩa thứ nhất, cuộc xuống đường đấu tranh bằng bạo lực chính trị ban đầu thắng lợi, có ảnh hưởng tốt và rút được một số trong những kinh nghiệm tay nghề có ích.

Sau sự kiện này, địch không hề trấn áp được xã Ninh Phước. Tháng 8-1962, chúng đưa 1 trung đoàn có xe lội nước, tàu biển đến vây hãm xúc dân thôn Đầm Vân và đưa trước những mái ấm gia đình ngụy quân, ngụy quyền của thôn Ninh Tịnh, Ninh Yển vào Vĩnh Hải – Nha Trang. 3 ngày tiếp theo đó, chúng bốc số dân còn sót lại vào khu triệu tập Đông Dương xã Ninh Diêm. Còn 17 mái ấm gia đình (gồm 72 khẩu) của 2 thôn Ninh Tịnh và Đầm Vân nhất quyết đấu tranh, thoát ra rừng, bám lại quê nhà sản xuất sinh sống, tham gia kháng chiến cho tới ngày giải phóng.

Ở Bắc Ninh Hòa những đội võ trang liên tục hoạt động và sinh hoạt giải trí diệt tề, ác ôn tương hỗ nhân dân phá ấp kế hoạch. Ở Nam Ninh Hòa, tháng 3-1962, ta dùng giải pháp lót quân tại trụ sở xã Ninh Hưng đánh bất thần diệt một dân vệ, bắt sống tên phó đại diện thay mặt thay mặt xã, thu 13 súng, nhiều lựu đạn và tài liệu, đốt trụ sở xã, treo cờ Mặt trận và rút lui bảo vệ an toàn và uy tín. Đây là trận lót đánh địch ban ngày thứ nhất của cục đội địa phương ở Nam Ninh Hòa, gây thanh thế cho trào lưu. Cũng thời hạn này, ta đột nhập vũ trang tuyên truyền tại Thạnh Mỹ, Phú Hòa, bắt sống 4 dân vệ, thu 3 súng phà. Phần lớn cán bộ Ban cán sự Nam Ninh Hòa bám dân đào hầm bí mật tại những thôn Phú Hòa, Vạn Hữu, Trường Lộc, Tân Hưng, Tam Ích, Phú Hữu v.v… Phong trào phá “ấp kế hoạch” lên khá, mở rộng một mảng lỏng kèm từ Ninh Quang đến Ninh Hưng, Ninh Bình, Ninh Lộc.

Đầu tháng 2-1962, tiểu đoàn 120 chặn đoàn xe lửa ở Nam ga Hòa Tân 3 km để sở hữ lương thực (gạo, dường, sữa…) hàng trăm dân công và du kích vị trí căn cứ được lôi kéo trước, liên tục chuyển tải vào rừng cách đường tàu khoảng chừng 500m, tiếp theo đó tổ chức triển khai từng cung đoạn chuyển tải suốt 3 ngày liền đưa về vị trí căn cứ, nhưng địch không còn phản ứng nào đáng kể.

Sau đợt xử lý và xử lý lương thực, tiểu đoàn để lại đại đội 3 bộ binh cùng địa phương tăng trưởng chiến đấu xuống vùng Thủy Triều. Đại đội 3 tổ chức triển khai luồn sâu, giữa ban ngày diệt 1 trung đội dân vệ làm chủ ấp và phục kích đánh địch ở sườn Nam núi Cầu Hin. Trận đánh vào ấp và phục kích trên không lớn nhưng đã gây chấn động và lo ngại cho địch ở đây, nên địch phải điều lực lượng bảo an quận và tỉnh ứng cứu, chặn đường rút của ta ở phía Cầu Hin. Nhưng ta không rút về phía đó. Ba ngày sau trận đánh ấp, được đồng bào giúp sức ghe, thuyền tổ chức triển khai cho bộ đội vượt đầm Thủy Triều sang Bãi Giếng phục kích đánh địch trên đường số 1, và tiếp theo đó đột nhập phá Công trường Thủy quân lục chiến cách Ba Ngòi 6 km về phía Bắc. Tiếp đó, đại đội 3 cùng lực lượng địa phương mở 1 đợt hoạt động và sinh hoạt giải trí đột nhập ấp từ Ba Ngòi đến Cửu Lợi, Hòa Tân (trên đường 1) qua đến Cầu Hin, Thủy Triều. Nhịp độ hoạt động và sinh hoạt giải trí dày và có kết quả không riêng gì có do địch sơ hở, mỏng dính, yếu, mà còn do đại đội 3 có cách đánh tốt và có một số trong những cán bộ chiến sỹ là người địa phương, am hiểu địa hình, nắm được qui luật hoạt động và sinh hoạt giải trí của địch và được nhân dân những ấp che chở, ủng hộ.

Giữa tháng 3-1962, đại đội 3 chuyển ra hoạt động và sinh hoạt giải trí từ Suối Dầu đến Đại Điền (Diên Khánh) nhưng vẫn để lại 1 tiểu đội người địa phương do chuẩn úy Lâm chỉ huy tiếp tục hoạt động và sinh hoạt giải trí xây dựng cơ sở, mở trào lưu. Về sau số đồng chí này trở thành đội võ trang công tác thao tác, cán bộ xã, huyện.

Vào mùa mưa năm 1962, tiểu đoàn trưởng tiểu đoàn 120 có ý định sử dụng đặc công đánh cứ điểm Suối Chình (km 24 đường 21) do một trung đội bảo an đóng giữ, và đại bộ phận tiểu đoàn phục kích đánh viện Ninh Hòa, Nha Trang diệt sinh lực địch tương hỗ cho trào lưu phía Bắc tỉnh. Nhưng do địch càn vùng vị trí căn cứ, Bộ Tư lệnh Quân khu điều tiểu đoàn về phía Nam nhưng vẫn để lại đặc công và 1 trung đội bộ binh đánh cứ điểm Suối Chình. Do sẵn sàng sẵn sàng tốt nên trận đánh thuận tiện, sau 25 phút chiến đấu ta tiêu diệt cứ điểm Suối Chình, thu toàn bộ vũ khí.

Ở Diên Khánh, địch đưa quân vây hãm những thôn vùng ven: Đất Sét, Khánh Xuân, Xuân Lâm, Cẩm Sơn bắt đồng bào dồn xuống vùng sâu, tạo thành vành đai trắng. Đồng bào đã 3 lần đấu tranh trở về làng cũ, cứ mỗi lần như vậy địch cho quân lùng sục, đốt phá hoặc cho máy bay ném bom, bắn pháo vào làng giết hại người và gia súc.

Khi nhân dân ở những vùng giáp ranh rừng núi nổi dậy phá rào ấp kế hoạch thì địch phản ứng bằng phương pháp dồn xúc dân đi nơi khác, nhưng nhân dân không để địch hành vi thuận tiện và đơn thuần và giản dị. Cuộc đấu tranh đã trình làng trong thế giằng co quyết liệt.

Nhìn chung, tình hình đang tăng trưởng thuận tiện nhờ đường lối chính trị sáng suốt của Trung ương Đảng kịp thời phát động đấu tranh vũ trang và chính trị tuy nhiên tuy nhiên chống lại cuộc “trận chiến tranh đặc biệt quan trọng” của Mỹ, đặt rõ trọng tâm vào việc làm đấu tranh giành dân, giành quyền làm chủ, làm thất bại “quốc sách ấp kế hoạch”. Hệ thống tổ chức triển khai của Đảng bộ được giữ vững và củng cố chẳng những ở vùng vị trí căn cứ miền núi đã được giải phóng, mà cả ở đồng bằng, thị xã, thị xã.

Đến thời gian ở thời gian cuối năm 1962, lực lượng quân sự chiến lược của tỉnh đã tiếp tục tăng trưởng gồm tiểu đoàn Sông Lô, đại đội người dân tộc bản địa 548, đội đặc công, trung đội trinh sát, trung đội thông tin, đội công binh, trung đội vận tải lối đi bộ, 2 bệnh xá, 1 xưởng quân giới, đội sản xuất phục vụ hầu cần, trường huấn luyện quân sự chiến lược.

Mỗi huyện có trung đội bộ binh, tiểu đội công binh, tổ đặc công, tổ sản xuất vũ khí. Ngoài ra, còn một lực lượng du kích tại chỗ trên khắp địa phận tỉnh, kể cả trong những ấp kế hoạch của địch.

Bọn địch đã nhận được thấy vị trí quan trọng của miền núi riêng với trào lưu cách mạng ở Khánh Hòa. Ở đây, chúng không đóng được đồn, không xây dựng được cứ điểm, cũng không lùa được dân vào những ấp kế hoạch. Cho nên, một mặt chúng ra sức vây hãm kinh tế tài chính, nhất là muối và vải là hai thứ hàng thiết yếu nhất riêng với đời sống của đồng bào những dân tộc bản địa; mặt khác, chúng cho máy bay thường xuyên oanh tạc, thả truyền đơn, tung gián điệp, biệt kích, tuyên truyền xuyên tạc những chủ trương kháng chiến của Đảng và Mặt trận Dân tộc giải phóng. Đáng để ý quan tâm là nhóm gián điệp do Hồ Đức Trí đứng đầu, tổ chức triển khai mạng lưới đánh phá trào lưu miền núi huyện Vĩnh Khánh trong thuở nào gian dài. Vào tháng 3-1962, chúng phối hợp thủ đoạn dùng thần quyền của đạo Tin Lành với hù dọa xuyên tạc để lôi kéo 347 đồng bào ở 5 thôn Soi Mít, Pa Cẳng, Suối Giếng, Suối Cá, Suối Bồ “chạy thánh” xuống vùng địch trấn áp. Lần “chạy thánh” thứ hai vào tháng 3-1963, chúng kéo hơn 200 đồng bào bỏ làng để xuống vùng địch. Ta kịp thời phát hiện chặn lại tại Bắc Hòn Lớn; tiểu đội du kích do đồng chí Máu Đấu chỉ huy diệt tên Hồ Đức Trí tại Cây Sung (Đồng Trăng) xóa một ổ gián điệp nguy hiểm, mặc dầu vậy vẫn vẫn đang còn hàng mấy trăm dân vùng vị trí căn cứ chạy về vùng địch.

Cùng với trận chiến tranh gián điệp, vây hãm kinh tế tài chính, địch liên tục mở những cuộc càn quy mô lớn cấp đại đội, tiểu đoàn, trung đoàn đánh phá vị trí căn cứ miền núi.

Cuộc càn quy mô lớn chúng lấy tên là “chiến dịch Thiềm Đầu Thủy” được tiến hành vào trong ngày một tháng 6 năm 1963.

Lực lượng tham gia cuộc càn là hai trung đoàn nòng cốt và 3 tiểu đoàn tăng cường gồm trên 2.600 quân, có 23 máy bay trực thăng, 2 máy bay trinh sát, 5 máy bay khu trục và 1 đại đội pháo 105 ly.

Trọng điểm cuộc càn là lưu vực sông Tô Hạp, huyện Khánh Sơn là nơi đóng những cty đầu não của tỉnh trong năm trước đó đây9. Ngày 1 tháng 6 năm 1963, địch cho máy bay ném bom phát quang, dọn bãi, tiếp theo đó hàng đoàn máy bay trực thăng nhiều lượt đổ quân, thả vũ khí, đạn dược, đồ tiếp tế, có cả 4 pháo 105 ly. Chúng tiến hành xây công sự dã chiến tại Tà Gụ. Ngày 3 tháng 6, tên thiếu tướng Tôn Thất Đính đích thân đến Xóm Cỏ thị sát trận địa.

Sau khi xây dựng và củng cố cứ điểm hành quân, địch bắn pháo lớn suốt ngày đêm vào những buôn rẫy xung quanh, chia quân càn quét những ngả, đốt cháy nhà cửa kho lương thực của đồng bào. Có máy bay yểm trợ, một cánh quân khác từ Cam Ranh lên bằng lối đi bộ, bung ra đánh phá, lùng sục những buôn làng.

Lực lượng ta tham gia chống càn lần này hầu hết lực lượng bộ đội địa phương Khánh Sơn, và 1 trung đội của tiểu đoàn Sông Lô cùng với du kích cán bộ và đồng bào vùng vị trí căn cứ.

Dựa vào vị trí núi rừng hiểm trở và địa hình thông thuộc, những lực lượng ta phát huy cao độ tác dụng của mang cung, bẫy đá, hầm chông, tên thuốc độc kết phù thích hợp với nhiều chủng loại vũ khí khác, chiến đấu mưu trí, dũng cảm diệt trên 200 tên địch, trong số đó có tầm khoảng chừng gần 60 tên bị trúng tên thuốc độc, trên 70 tên bị sập bẫy chông. Có trường hợp du kích một xã chỉ dùng tên ná và bẫy chông đã giết và làm bị thương 24 tên địch. Con đường Tha Măng – Dốc Trầu bị quân ta chặn đánh liên tục. Tên thiếu tá chỉ huy cánh quân phía Đông bị du kích Tô Hạp bắn chết tại trận.

Địch bị đánh đau cụm lại, không đủ can đảm ngang nhiên lùng sục nhưng vẫn bị bộ đội, du kích bắn tỉa khi chúng đi lấy nước, trải qua rẫy trống. Có trận ta diệt gọn cả một trung đội đi nhổ mì của đồng bào.

Phần bị quân ta tiến công, phần do thời tiết khắc nghiệt của núi rừng cho nên vì thế địch phải rút lui, kết thúc cuộc càn lên Khánh Sơn.

Khi thấy máy bay cần cẩu chở pháo 105 ly chuyển đi, có tín hiệu địch sẵn sàng sẵn sàng rút lui, đồng bào, du kích, bộ đội địa phương và trung đội Sông Lô đã tích cực vây hãm tiến công. Cánh quân địch rút lui bằng lối đi bộ bị chặn đánh tại Suối Giá, Ba Cụm. Địch không đủ can đảm đi theo đường mòn phải xuyên rừng. Từ Ba Cụm về Đồng Lác đáng lẽ chỉ đi 8 tiếng đồng hồ đeo tay, nhưng lực lượng thất trận này phải đi mất 8 ngày. Sĩ quan, binh lính địch sợ hãi gọi lưu vực sông Tô Hạp là “Thung lũng tử thần”.

Đồng thời với cuộc đổ quân ở Xóm Cỏ (Khánh Sơn) là trọng điểm cuộc càn. Cũng trong thời gian ngày một-6-1963, 1 cánh quân của địch từ Thành lên vùng Gia Lê (Khánh Vĩnh) vượt qua tuyến cảnh giới của cty Sông Lô đóng gần Giang Ché (nơi huyện lỵ Khánh Vĩnh lúc bấy giờ), chúng càn quét vùng xung quanh cơ quan Tỉnh đội, bị cty 548 bám đánh. Ngày 2-6, chúng qua sông Trang, xuống sông Cầu bị du kích bắn chết 4 tên bằng tên thuốc độc. Đến thời điểm đầu tháng 8 năm 1963, địch lại dùng 2 cánh quân càn quét vùng Vĩnh Khánh. Cánh thứ nhất gần 1 tiểu đoàn đổ quân ở đường 21, càn vào vùng Tô Lê, Suối Bồ, Pa Cẳng đến trước cơ quan huyện ủy Vĩnh Khánh đóng tại Suối Lách, bị du kích và lực lượng vũ trang huyện bám đánh liên tục, địch hành quân dè dặt, 1 ngày chỉ đi được khoảng chừng 3 km đường rừng. Cánh quân này, ngày 25-8-1963 rút qua thôn Suối Gia, đốt nhà, phá hoa màu rồi rút về Nha Trang theo ngõ Đất Sét. Cánh quân thứ hai cũng theo trục đường sông Cái, càn lên vùng xung quanh cơ quan tỉnh đóng ở Gia Lê, chúng bị lực lượng 548, trinh sát tỉnh vây hãm đánh liên tục, bị tiêu tốn lực lượng. Đến ngày 25-8-1963, chúng rút về Thành Diên Khánh theo trục đường sông Cái cùng lúc với cty càn ở Vĩnh Khánh.

Đây là cuộc càn dài ngày nhất và ác liệt nhất ở vùng vị trí căn cứ Khánh Hòa, với thủ đoạn rút 15.000 dân về triệu tập ở vùng đồng bằng, xóa vị trí căn cứ miền núi. Sau 75 ngày càn quét, địch bị tiêu tốn nặng nề, trên 300 tên chết và bị thương. Địch không rút được người dân nào thoát khỏi vị trí căn cứ mà bị tiêu tốn nặng bởi sức mạnh kỳ diệu của trận chiến tranh nhân dân.

Phối phù thích hợp với chống càn ở vị trí căn cứ, những đội vũ trang ở đồng bằng hoạt động và sinh hoạt giải trí mạnh, diệt ác, phá kèm, ở một số trong những xã, thôn, xây dựng cơ sở rộng tự do hơn trước kia.

Phong trào đấu tranh trong những đô thị lên rất cao. Tăng ni, phật tử ở những thị xã, thị xã nổi dậy chống phân biệt tôn giáo, chống đàn áp Phạt giáo. Ngày 15 tháng 8 năm 1963, ni cô Diệu Quang tự thiêu cạnh trụ sở “Phong trào cách mạng vương quốc” ở thị xã Ninh Hòa, gây không khí bất bình và phẫn nộ cao độ trong nhân dân vùng địch trấn áp. Phong trào chống chính sách Mỹ-Diệm khắc nghiệt, link với trào lưu chống bắt lính, chống áp bức bóc lột, chống ngụy quyền tham nhũng đang trở thành một mặt trận chống Mỹ, chống Diệm rất rộng tự do và mạnh mẽ và tự tin.

Cách mạng đang tăng trưởng ở cả ba vùng kế hoạch. Còn địch vừa bị thất bại ở miền núi, sơ hở ở đô thị và đồng bằng nên phải vội vã trở lại bảo vệ hậu cứ của chúng.

Trong gần 3 tháng, mưu đồ của địch là triệt phá vị trí căn cứ đầu não kháng chiến, nhằm mục đích cào xúc 15.000 dân miền núi dồn vào những khu triệu tập ở đồng bằng. Nhưng chúng bị mạng lưới trận chiến tranh nhân dân phối hợp rộng tự do, từ rừng núi đến đồng bằng, đô thị, làm thất bại một bước nghiêm trọng kế hoạch “trận chiến tranh đặc biệt quan trọng” của Mỹ tại địa phận Khánh Hòa.

PHONG TRÀO ĐỒNG KHỞI GIẢI PHÓNG MỘT PHẦN QUAN TRỌNG NÔNG THÔN VÀ ĐỒNG BẰNG

Từ Một trong trong năm 1963, cách mạng miền Nam với trào lưu “thi đua Ấp Bắc, giết giặc lập công” tiến lên mạnh mẽ và tự tin, làm cho xích míc trong giới cầm quyền miền Nam, giữa Mỹ và ngụy trở nên rất thâm thúy.

Ngày 1-11-1963, đế quốc Mỹ tiến hành thay máu chính quyền quân sự chiến lược, thay ngựa giữa dòng, giết chết “Tổng thống” Ngô Đình Diệm và “Cố vấn” Ngô Đình Nhu, đưa Dương Văn Minh rồi Nguyễn Khánh lên làm Tổng thống. Phong trào cách mạng ở miền Nam lên mạnh, địch càng rối ren, phải thay Nguyễn Khánh bằng Trần Văn Hương nhưng vẫn lún sâu vào thất bại.

Hội nghị Tỉnh ủy mở rộng tại thôn Đa Tây, xã Khánh Thượng (Vĩnh Khánh) do đồng chí Nguyễn Hồng Châu, Uỷ viên Ban Thường vụ Khu ủy 5 vừa về nhận công tác thao tác tỉnh Khánh Hòa chủ trì. Được tin thay máu chính quyền xẩy ra ở Sài Gòn, hội nghị quyết định hành động tạm ngừng, tranh thủ thời cơ thuận tiện để triển khai lực lượng, đưa cán bộ và lực lượng vũ trang về mở rộng mạng lưới, xây dựng cơ sở ở đồng bằng.

Đối với ta, tình hình thời gian hiện nay tương đối thuận tiện, ngụy quân, ngụy quyền đang hoang mang lo ngại, xấp xỉ, lâm vào cảnh tình trạng suy sụp và khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ nghiêm trọng. Chủ trương của Tỉnh ủy đưa ra là đúng đắn và kịp thời, tuy nhiên vì cơ sở và tiềm năng của Đảng bộ ở đồng bằng còn yếu, nên việc tranh thủ thời cơ để chuyển trào lưu lên còn nhiều hạn chế.

Cuối năm 1963, theo chủ trương của Trung ương Cục miền Nam, tỉnh Khánh Hòa tách khỏi Khu VI trở lại Khu V và là thành viên của Liên tỉnh 310.

Tháng 2 năm 1964, Hội nghị Tỉnh ủy mở rộng tại A Xay (Hòn Dù), Hội nghị đã bầu đồng chí Tô Văn Ơn làm Bí thư Tỉnh ủy và đồng chí Lưu Văn Trọng làm Phó Bí thư Tỉnh ủy. Hội nghị đã thống nhất nhận định trào lưu những huyện miền núi ngày càng được củng cố, nhất là sau khi vượt mặt cuộc càn “Thiềm Đầu Thủy” của địch, nhưng ở đồng bằng sự giằng co giữa ta và địch trình làng quyết liệt. Địch ra sức rào làng, lập ấp, xây dựng ngụy quyền, ngụy quân, kèm kẹp quần chúng. Ta thì tận dụng mọi phương pháp và kĩ năng đấu tranh để phá kèm, giành dân, giành quyền làm chủ. Bộ máy của những đảng bộ huyện, xã đang dược kiện toàn nhưng cán bộ chưa xây dựng được chỗ đứng chân vững chãi trong quần chúng, nên sự lãnh đạo, chỉ huy của Đảng riêng với cơ sở còn nhiều hạn chế.

Hội nghị Tỉnh ủy chủ trương tiến hành một đợt đấu tranh tự phê bình và phê bình mạnh mẽ và tự tin trong những cấp ủy, trong cán bộ đảng viên và lực lượng vũ trang, chống tư tưởng hữu khuynh, co thủ rụt rè, quán triệt phương châm đấu tranh chính trị và vũ trang tuy nhiên tuy nhiên, phương châm hai chân, 3 mũi giáp công. Những cán bộ trước kia thoát ly ở vị trí căn cứ nay về đào công sự bí mật bám lại thường xuyên trong nhân dân. Các cty bộ đội nòng cốt về đứng chân ở đồng bằng để tương hỗ cho nhân dân nổi dậy giành quyền làm chủ. Sau Hội nghị Tỉnh ủy mở rộng, cơ quan chỉ huy của Tỉnh ủy chuyển về Suối Thơm (Hòn Dữ).

Thi hành chủ trương của Tỉnh ủy, những huyện ủy tổ chức triển khai cán bộ thành những đội võ trang công tác thao tác, tỏa xuống những địa phận. Ở Ninh Hòa, những đội võ trang công tác thao tác xây dựng cơ sở vào vùng sâu, đông dân như: Quang Đông, Xuân Hòa, Điềm Tịnh, Phước Đa, Hòn Khói, những thôn thuộc xã Ninh Hưng, Ninh Quang, Ninh Bình, xây dựng được Ban cán sự quận lỵ Ninh Hòa. Tại Vạn Ninh, xây dựng được một chi bộ hợp pháp gồm 3 đồng chí ở Vạn Phú và tăng trưởng cơ sở trong thị xã Vạn Giã. Năm 1964, toàn huyện xây dựng được 7 chi bộ hợp pháp. Tại Vĩnh Xương, những đội võ trang công tác thao tác tăng trưởng cơ sở trong nhiều thôn, xã dọc quốc lộ I đoạn Nha Trang – Thành, tạo cơ sở bàn đạp cho thị xã Nha Trang, ở những xã Vĩnh Phương, Vĩnh Trung, Vĩnh Thạnh, Vĩnh Ngọc… Ở Nha Trang, cơ sở được xây dựng trong công nhân hỏa xa, nhà đèn, hình thành những đội tự vệ bí mật, hầu hết là thanh niên học viên có tận tâm; hòn đảo Hòn Tre và những vùng Trường Tây, Cửa Bé trở thành bàn đạp trực tiếp và vững chãi cho Nha Trang. Ở Cam Ranh – Ba Ngòi, những đội võ trang công tác thao tác xây dựng được cơ sở ở Hòa Tân, Trại Cá, Mỹ Thạnh, Đồng Lác, rút được thanh niên thoát ly, xây dựng được một chi bộ gồm 3 đồng chí ở Lập Định và mở ra những thôn Cây Xoài, Vĩnh Phú, Trà Long.

Cán bộ về làng bám dân, bám đất hoạt động và sinh hoạt giải trí có hiệu suất cao, trước hết là nhờ việc giúp sức hết lòng của nhân dân. Phần lớn những hầm bí mật ở những thôn xã đều do dân góp sức, bắt nguồn từ việc tìm khu vực, đào hầm, chuyển đất đi nơi khác, đến việc nuôi nấng chăm sóc, bảo vệ, tạo Đk cho cán bộ hoạt động và sinh hoạt giải trí… Mọi việc được tiến hành rất là thận trọng, khẩn trương, mà vẫn bảo vệ làm ăn thông thường hằng ngày của dân. Đồng bào biết rất rõ ràng việc nuôi dấu cán bộ trong nhà trong tình hình địch o ép khủng bố nặng nề là một việc làm vô cùng nguy hiểm, nếu bị chúng phát hiện sẽ khó thoát khỏi cảnh tù đày tra tấn, tan nhà, nát cửa, nhưng dù nguy hiểm, gian truân đến đâu nhân dân quyết không sợ, vì cái qúy nhất riêng với từng người dân thời gian hiện nay là phải giành lại nền độc lập tự do của Tổ quốc, là yếu tố nghiệp thống nhất giang sơn.

Vào giữa năm 1964, liên Tỉnh ủy và Phân khu Nam quyết định hành động điều cho Khánh Hòa đại đội 2 thuộc tiểu đoàn 30. Đây là cty vũ trang đang hoạt động và sinh hoạt giải trí trên mặt trận Phú Yên, có nhiều thành tích trong đánh địch, xây dựng trào lưu.

Lực lượng vũ trang của tỉnh thời gian hiện nay có 884 người, tổ chức triển khai thành 3 đại đội bộ binh, 1 dại đội công binh, 1 trung đội đặc công, 1 trung đội trinh sát, 1 trung đội thông tin, 1 trung đội vận tải lối đi bộ, 2 bệnh xá, 1 cơ quan phục vụ hầu cần.

Ở những huyện miền núi có 814 cán bộ chính trị, 2.108 người thuộc lực lượng bán vũ trang, so với dân số chiếm tỉ lệ 11%. Ở những xã, đảng viên, đoàn viên sinh hoạt trong 48 chi bộ đảng và 55 chi đoàn thanh niên nhân dân cách mạng (tức Đoàn Thanh niên Cộng sản).

Tỉnh ủy đã triệu tập nhiều sức lực vào việc mở trào lưu đồng bằng, vì đó là nơi đông dân, phục vụ nhân tài, vật lực cho cách mạng. Nhưng địch cũng đang trấn áp chặt đồng bằng, lấy nhân tài, vật lực ở đó để đánh ta. Do đó, việc mở đồng bằng là cuộc đấu tranh gay go quyết liệt, phải có quyết tâm cao và phương pháp cách mạng đúng đắn mới giành được thắng lợi.

Tỉnh ủy tổ chức triển khai tập huấn cho cán bộ chính trị và quân sự chiến lược tỉnh, huyện vào tháng 9-1964. Hội nghị nghiên cứu và phân tích kinh nghiệm tay nghề thành công xuất sắc ở một số trong những nơi trong Khu và trong toàn miền Nam về phát động quần chúng, diệt ác, phá kèm, đưa quần chúng tiến lên thế tranh chấp và làm chủ.

Thu-Đông năm 1964, những tỉnh Khu V bị lụt lớn. Địch tận dụng thiên tai, tổ chức triển khai liên tục những cuộc vây ráp, xăm lục tìm hầm bí mật, phát hiện cán bộ bám trong dân. Mặc dù vậy, toàn Đảng bộ, cán bộ chính trị và lực lượng vũ trang vẫn nô nức, quyết tâm thực thi Nghị quyết của Tỉnh ủy, phát động cuộc đồng khởi lớn vào đêm 6 rạng ngày 7 tháng 11 năm 1964.

Bắc Khánh Hòa là trọng điểm 1, có Ban chỉ huy gồm những đồng chí Tô Văn Ơn, Bí thư Tỉnh ủy phụ trách chung và những đồng chí Võ Cứ, Tỉnh đội trưởng, Nguyễn Châu, Bí thư và Nguyễn Lương, Phó Bí thư huyện Bắc Ninh Hòa và Vạn Ninh. Lực lượng tham gia chiến dịch gồm có những cty vũ trang địa phương, đại đội 83, tiểu đoàn 30 của Phân khu Nam (mật danh là K.71) do đồng chí Ông Văn Bưu chỉ huy.

Theo kế hoạch, xã Ninh Diêm là yếu tố đột phá, nhằm mục đích thu hút lực lượng địch để tương hỗ cho hướng chính giải phóng 2 xã Ninh An, Ninh Thọ; những xã khác trong huyện làm trách nhiệm phối hợp. Đêm 6 tháng 11 năm 1964, đại đội độc lập 83 tập kích đại đội bảo an và tổng đoàn dân vệ tại thôn Phú Gia xã Ninh An, tăng trưởng truy kích địch ở những thôn Nội Mỹ, Phước Thuận, xã Ninh Đông. Một cty khác của K.71 tập kích khu triệu tập dân Xuân Hà (Vạn Hưng – Vạn Ninh) rồi chốt quân ở dốc Đá Trắng ngăn ngừa sự chi viện của địch từ Ninh Hòa ra, ở Vạn Ninh vào làm chủ đoạn quốc lộ I dài trên 10 km. Cùng đêm 6 rạng 7 tháng 11 năm 1964, đại đội 5 của tiểu đoàn 30 phối phù thích hợp với đại đội bộ đội địa phương Bắc Ninh Hòa tiến công trụ sở ngụy quyền xã Ninh Diêm đóng tại thôn Phú Thọ có lực lượng bảo an và nghĩa quân đóng giữ. Trận đánh trình làng gay go và kéo dãn. Ta kịp thời phát động quần chúng nổi dậy cùng với lực lượng vũ trang xử lý và xử lý dứt điểm buộc địch phải tháo chạy, giải phóng xã.

Trong khi địch bị hút về phía Ninh Diêm, tại 2 xã Ninh An, Ninh Thọ, với lực lượng du kích là chính, nhân dân nhất tề nổi dậy giải phóng xã, thiết lập cơ quan ban ngành thường trực cách mạng, triển khai những trách nhiệm cấp bách riêng với vùng mới giải phóng, đồng thời tổ chức triển khai lực lượng, sẵn sàng sẵn sàng chống địch phản kích, kế hoạch phục vụ hầu cần tiếp tế cho bộ đội, du kích…

Sáng ngày 7 tháng 11, địch rải quân trên quốc lộ I sẵn sàng sẵn sàng phản kích vào vùng giải phóng. Lực lượng binh vận 2 xã, hầu hết là chị em phụ nữ lấy ra đương đầu với địch vừa hù dọa, vừa khôn khéo vận động tranh thủ binh sĩ, địch chưa nắm chắc được tình hình nên do dự, đành phải ngưng cuộc tiến công rút về vị trí căn cứ.

Ở khu vực phía Tây Hòn Hèo, lực lượng vũ trang ta giải phóng thôn Tiên Du, đột nhập những thôn Hội Điền, Hội Phú, Bằng Phước (xã Ninh Phú), Mỹ Lệ (xã Ninh Đa), cải trang làm lính bảo an đột nhập diệt gần hết trung đội nghĩa quân xã Ninh Giang tại Gò Chùa. Địch dùng đại đội bảo an ứng cứu tiến vào Tiên Du, bị ta đánh thiệt hại nặng tại Bến Giá.

Cùng lúc, bộ đội địa phương Nam Ninh Hòa với 17 tay súng lấn chiếm Tân Hưng, Trường Lộc giải phóng xã Ninh Hưng, tạo một mảng lớn thế tranh chấp ở những xã Ninh Quang, Ninh Bình, Ninh Lộc.

Tại huyện Vạn Ninh, lực lượng ta tổ chức triển khai đánh địch và trụ lại tương hỗ quần chúng giành quyền làm chủ những thôn Xuân Vinh, Hà Già (Vạn Hưng) Hiền Lương, Mỹ Đồng (Vạn Lương), Tân Dân, Đại Lãnh, rút được nhiều cán bộ kháng chiến cũ và thanh niên tương hỗ update cho lực lượng huyện.

Như vậy, chỉ trong vòng 3 ngày những lực lượng vũ trang ta hoạt động và sinh hoạt giải trí trên địa phận 2 huyện Vạn Ninh, Ninh Hòa tương hỗ cho nhân dân nổi dậy đồng khởi giải phóng một vùng rộng với trên 1 vạn dân, tiếp nối đuôi nhau vị trí căn cứ Đá Bàn vào sâu vùng địch trấn áp hàng trăm ki-lô-mét.

Địch không chịu thất bại, liên tục phản kích hòng lấn chiếm lại vùng đã mất. Ngày 27 tháng 11 năm 1964, địch lôi kéo 1 tiểu đoàn bảo an, 5 tổng đoàn dân vệ do tên chi khu trưởng Chi khu Ninh Hòa trực tiếp chỉ huy, phân thành 2 cánh luồn sâu vào thôn Tiên Du với ý đồ vây hãm, tiêu diệt lực lượng vũ trang ta đang xuất hiện ở đó. Khoảng 5 giờ sáng, chúng hàng loạt nổ súng, ào ạt tiến vào làng. Tiểu đoàn 30 đã sẵn sàng sẵn sàng sẵn phương án đánh địch phản kích, sở hữu trước địa hình. Một bộ phận đóng ở Hòn Mỡ vận động đánh tạt sườn vào sau sống lưng địch, chúng hoảng loạn bỏ chạy để lại 25 xác chết. Tiểu đoàn 30 trụ lại ở cả 2 thôn Bằng Phước, Mỹ Lệ, đêm 6 tháng 12 năm 1964, đánh lực lượng dân vệ từ Ninh Hòa kéo đến, diệt và làm bị thương 25 tên buộc chúng tháo chạy trở lại.

Ngày 8 tháng 12 năm 1964, 4 máy bay trực thăng HU.IA đổ đại đội biệt kích Mỹ xuống chân Hòn Hèo, hòng vây đánh lực lượng ta đang đóng trong làng. Máy bay địch phối phù thích hợp với lính biệt kích bắn xối xả vào những thôn Tiên Du, Hội Bình, Hội Phú, Hà Liên để uy hiếp tinh thần dân chúng. Ta dữ thế chủ động chặn đánh trước, đẩy địch vào thế bị động, phải tháo chạy qua sông. Tên chỉ huy biệt kích bị thương nặng và chết.

Đại đội I tiểu đoàn 30, cùng với đại đội 83 trụ lại ở thôn Lạc Hòa (xã Ninh An), ngày 17 tháng 12 năm 1964 đánh đại đội biệt kích phản kích vào vùng giải phóng xã Ninh An. Địch bị đánh bật trở ra, bỏ xác tại trận 17 tên.

Nam Khánh Hòa là trọng điểm 2 của đợt đồng khởi do đồng chí Lưu Văn Trọng, Phó bí thư Tỉnh ủy phụ trách chung, lấy xã Diên Sơn, Diên Điền (Diên Khánh) làm trọng điểm, vì 2 xã này bên trong có chi bộ đảng, chi đoàn thanh niên và trào lưu quần chúng mạnh.

Thực hiện kế hoạch đồng khởi, tối ngày 6-11-1964 ta đưa lực lượng C2 của tỉnh và tiểu đội vũ trang của huyện ém quân trong nhà dân, chốt giữ quanh sân vận động Mã Cây Ké (thôn Đại Điền Nam, xã Diên Sơn). Ở Diên Điền ta đưa tiểu đội vũ trang của huyện phân thành 2 tổ chốt giữ ở cả 2 thôn phối phù thích hợp với du kích đánh địch, diệt ác ôn tại chỗ, không cho chúng triệu tập về Diên Sơn. Chiều ngày 7-11, du kích xã Diên Sơn bắt sống và giết tên Quang Lác – một CIA nguy hiểm phụ trách bảo mật thông tin an ninh xã. 5 giờ chiều ngày 7-11, một trung đội nghĩa quân của địch kéo từ ấp Đông lên ấp Bắc Đại Điền Nam và tập hợp tận nhà thời thánh họ Bùi, cách sân vận động 200 mét. Do nắm tình hình địch bị động, ta xuất quân đánh địch không theo kế hoạch đã dự kiến. Bị đánh bất thần, địch bắn trả điên loạn, tháo chạy về ấp Nam và dùng bộ đàm xin tiếp viện. Ta và địch quần trụ đánh nhau quyết liệt đến 12 giờ khuya. Lúc này ta không nắm được tình hình, nên tiếp theo đó lực lượng C2 đã rút ra núi Hòn Ngang (Diên Sơn), lực lượng huyện rút lên Hòn Chùa.

Ở Diên Điền, chiều 7-11 cánh Đại Điền Đông do đồng chí Nguyễn Văn Nghiệp phụ trách tổ chức triển khai đánh địch vào trụ sở thôn, thu một số trong những vũ khí. Tối ngày 7-11 lực lượng vũ trang của huyện, chi bộ, đội công tác thao tác ở cả 2 xã Diên Sơn, Diên Điền vẫn bám lại bên trong, những chốt vẫn không thay đổi vị trí, sẵn sàng sẵn sàng lực lượng đấu tranh chính trị, binh vận. Do trận đánh ở Diên Sơn không dứt điểm mặt trận nên tối ngày 7-11 nhân dân 2 xã chưa tồn tại Đk nổi dậy giành cơ quan ban ngành thường trực và du kích Diên Điền không còn thời cơ bắt một số trong những tên tề ngụy ác ôn.

Sáng sớm ngày 8-11-1964, quân địch từ quận lỵ tiến sang Đại Điền. Khi địch tiến vào Diên Sơn, đội vũ trang công tác thao tác do đồng chí Trần Quốc Khánh phụ trách cùng chi bộ, cán bộ cốt cán vận động nhân dân tổ chức triển khai thành những tổ đấu tranh chính trị, binh vận. Trước lời lẽ đấu tranh khôn khéo, có lý có tình, buộc địch phải cho ta chôn cất những chiến sỹ đã quyết tử. Trên 200 người đã xuất hiện trong buổi lễ mai táng trọng thể và vô cùng cảm động. Đây là một thắng lợi to lớn có ý nghĩa về mặt chính trị, không những ổn định lại tinh thần của quần chúng sau trận đánh chiều ngày 7-11 mà còn xây dựng được lực lượng đấu tranh chính trị, nâng cao ý chí quyết tâm chiến đấu của cán bộ và nhân dân. Ở Diên Điền địch đưa quân tiến vào ấp Đông, thôn Đại Điền Trung bị lực lượng du kích và tổ vũ trang của huyện chặn đánh, diệt một số trong những tên. Bên ta, đồng chí Thành bị thương. Đến trưa ngày 8-11 đại bộ phận địch ở Đại Điền rút về quận lỵ.

Trước tình hình đó, những đồng chí đội công tác thao tác, cán bộ ở Đại Điền Nam, Đại Điền Trung, cử người đem thư ra ngoài núi gặp Ban chỉ huy đồng khởi, những cty bộ đội báo cáo tình hình và yêu cầu đưa ngay lực lượng vũ trang vào. Trưa ngày 8-11, Ban chỉ huy đồng khởi của huyện đã họp. Đồng chí Lưu Văn Trọng, Phó Bí thư Tỉnh ủy, đồng chí Nguyễn Tiến Thanh, Chánh Văn phòng Tỉnh ủy cùng tham gia và chỉ huy. Cuộc họp đã nhận được định: Tuy trận đánh mở màn không gọn, ta quyết tử một số trong những đồng chí, nhưng địch bị đánh bất thần giữa ban ngày, ta giết tên trung đội trưởng nghĩa quân Nguyễn Nghiêng nên chúng đã hoang mang lo ngại bỏ chạy. Đồng bào và cơ sở ta rất tốt, những đội công tác thao tác, lực lượng vũ trang của huyện vẫn bám trụ địa phận sẵn sàng trong tư thế nổi dậy. Đây là thời cơ rất là thuận tiện để phát động toàn dân vùng lên làm chủ. Nếu để chậm, địch sẽ củng cố, triệu tập lực lượng đánh ta, cuộc đồng khởi của ta sẽ gặp nhiều trở ngại vất vả có khi quyết tử, tổn thất nhiều. Cuộc họp quyết định hành động lực lượng vũ trang phải cấp tốc vào làng để tương hỗ quần chúng nổi dậy.

Chiều ngày 8-11, lực lượng vũ trang của tỉnh gồm cty Sông lô, C2 tiến vào Diên Sơn, Diên Điền tương hỗ cho du kích xã cùng nhân dân nổi dậy đánh địch. Quần chúng dùng trống, mõ đánh vang dậy đất trời, uy hiếp tinh thần địch. Trước khí thế và sức mạnh tiến công như vũ bão của ta, địch đã bỏ chạy khỏi Đại Điền. Mặc dù xóm thôn đang gặp lụt lớn, nhưng toàn bộ quần chúng đều nhảy vào trận chiến đấu với khí thế mạnh mẽ và tự tin, những trách nhiệm cấp bách như vây bắt tề ngụy, phá ấp kế hoạch được tiến hành nhanh gọn.

Tối ngày 8-11-1964, nhân dân Diên Sơn triệu tập về sân vận động Mã Cây Ké dự lễ trình làng cơ quan ban ngành thường trực cách mạng lâm thời do đồng chí Trần Đức làm quản trị, Nguyễn Thị Sướt, Lê Thị Nữ phó quản trị. Ở Diên Điền bà con triệu tập về đình Đại Điền Trung, nơi trình làng Uỷ ban Cách mạng lâm thời do đồng chí Nguyễn Gấm làm quản trị, Hồ Thị Xa phó quản trị. Hàng ngàn người dự lễ mít tinh đã nghe đồng chí quản trị ủy ban tuyên bố xóa khỏi cơ quan ban ngành thường trực Mỹ-ngụy, xây dựng cơ quan ban ngành thường trực cách mạng. Chính quyền cách mạng lôi kéo đồng bào nhanh gọn ổn định tình hình, tăng cường sản xuất, phá hàng rào “ấp kế hoạch”, nâng cao cảnh giác. Tổ chức vận động thanh niên gia nhập dân quân du kích, đào công sự, hầm bí mật, sẵn sàng sẵn sàng chiến đấu giữ vững vùng giải phóng.

Qua 1 ngày đêm chiến đấu bằng ý chí tiến công liên tục của quần chúng có lực lượng vũ trang tương hỗ, ta đã giải phóng toàn bộ Tứ thôn Đại Điền sau 10 năm (1954-1964) địch xây dựng khối mạng lưới hệ thống kìm kẹp, mở đầu cho trào lưu đồng khởi của huyện Diên Khánh21.

Do Đại Điền có vị trí rất quan trọng, nằm sát những cty đầu não của địch, nên mất Đại Điền chúng vô cùng tức tối và phản ứng rất nhanh, liền triệu tập lực lượng lấn chiếm lại. Ngày 9-11-1964, địch đưa 4 trung đội biệt kích từ cầu Hà Dừa qua sông Cái định chiếm núi Sơn Lâm, nhà thời thánh Hoa Vông làm bàn đạp tiến công Đại Điền. Được cơ sở phục vụ thông tin, bộ đội đã triển khai đánh địch với giải pháp: phòng ngự kết phù thích hợp với vận động tiến công, ta đã diệt một số trong những tên, phần lớn địch hoảng sợ tháo chạy sang sông. Với tác động của thắng lợi Đại Điền và trận đánh ngày 9-11, bọn địch ở Diên Lâm hoang mang lo ngại tột độ. Nhân thời cơ đó, ta đưa lực lượng lên tương hỗ cho nhân dân nổi dậy làm chủ tiếp nối đuôi nhau với vùng giải phóng Đại Điền. Diên Lâm trở thành địa phận đứng chân của lực lượng vũ trang để tổ chức triển khai những cuộc tiến công mở trào lưu ở bờ Nam sông Cái.

Bên cạnh việc liên tục đưa quân càn quét, địch thường xuyên bắn pháo vào làng, đồng ruộng, không cho nhân dân ở vùng giải phóng yên ổn sản xuất, gây thiệt hại nhiều nhà cửa, hoa màu, trâu bò và nhiều người bị chết. Để bảo vệ và giữ vững vùng giải phóng, ta chỉ huy phải liên tục tiến công địch bằng 3 mũi giáp công: chính trị, quân sự chiến lược, binh vận. Chỉ sau 3 ngày đồng khởi, chi bộ, đội công tác thao tác tổ chức triển khai những cuộc đấu tranh chính trị sang TT quận lỵ, yêu cầu địch không được bắn pháo vào làng. Có ngày nhân dân Diên Sơn tổ chức triển khai 3 cuộc đấu tranh làm rối loạn TT quận lỵ, buộc địch phải thả chị em bị chúng bắt giam mỗi lần trước. Sau đó địch vẫn tiếp tục bắn phá, nhân dân Diên Sơn, Diên Điền, Diên Lâm lại tổ chức triển khai những cuộc đấu tranh chính trị, binh vận, kết phù thích hợp với chị em ở chợ Thành, Diên Lạc v.v… Bà con mang cả xác người, trâu bò, cây chuối bị trúng đạn sang tận quận lỵ. Nhiều cuộc đấu tranh đã giành thắng lợi, buộc địch phải bồi thường, ta đem lương thực về ủng hộ kháng chiến. Bà con Diên Lâm đòi địch cho về quê làm ăn, nhân đó mang lương thực, thực phẩm tiếp tế cho cách mạng. Qua đấu tranh kiên trì của ta, địch từng bước nhượng bộ, từ chỗ bắn pháo cấp tập một ngày dài lẫn đêm vào rừng, vào đồng ruộng, vào làng xóm, đến chỗ chỉ bắn pháo vào rừng và ở đầu cuối chỉ bắn trong những giờ qui định.

Ngày 24-12-1964, ta phát hiện có một đại đội nghĩa quân do tên thiếu úy Võ Văn Mười chỉ huy đóng quân tại Lễ Thạnh (Diên Thọ). Ta đưa cty Sông Lô và C2 phối phù thích hợp với lực lượng của huyện đánh địch với giải pháp vây hãm tập kích. Khi trận đánh trình làng, một bộ phận của đại đội 548 (lực lượng vũ trang người dân tộc bản địa) từ Mỹ Lộc (Diên Lộc) lấy ra tham gia đánh chặn viện. Trận đánh trình làng đúng kế hoạch, ta tiêu diệt một số trong những tên, bắt sống 13 tên trong số đó mang tên thiếu úy, số còn sót lại tháo chạy tán loạn. Phía ta quyết tử 2 đồng chí. Sau đó ta đánh vào khu triệu tập An Định. Chiến thắng Lễ Thạnh đã tác động mạnh đến tinh thần chiến đấu của địch, bọn chúng không đủ can đảm đem quân lên đóng ở Diên Thọ. Phía Tây của xã Diên Thọ, nhân dân đã nổi dậy làm chủ tiếp nối đuôi nhau với vùng giải phóng Cẩm Sơn.

Sau trận này, ngụy quân, ngụy quyền bị rúng động mạnh, bỏ trống một mảng lớn từ Phước Lương, Lễ Thạnh, An Định, Phước Tuy, Phò Thiện, Suối Tre, Mỹ Lộc, hình thành vùng giải phóng liên hoàn phía Nam huyện Diên Khánh.

Huyện Vĩnh Xương là bàn đạp của thị xã Nha Trang, tuy chưa tồn tại xã giải phóng, nhưng trào lưu lên khá ở những xã Diên An, Diên Toàn12Vĩnh Thái, Vĩnh Trung, Vĩnh Ngọc, Vĩnh Thạnh. Các lực lượng cách mạng làm chủ ban đêm những thôn Phú Vinh, Xuân Lạc, Phú Nông, An Ninh, Võ Kiện, Phú Ân… Ban ngày đội võ trang công tác thao tác hoạt động và sinh hoạt giải trí bí mật thiết kế xây dựng cơ sở, ban đêm mở mít tinh công khai minh bạch. Địch không đủ can đảm đến, cũng không đủ can đảm bắn súng từ xa. Ta đã bắt trên 200 tên tề điệp đưa theo học tập tái tạo rồi thả về. Một trung đội nghĩa quân của địch bị bộ đội huyện đánh tan tại Diên An, ta làm chủ mấy ngày liền ngày trên trục quốc lộ Nha Trang – Thành. Ách kèm kẹp của địch bị phá vỡ một phần quan trọng. Sự đi lại làm ăn của nhân dân được thuận tiện và đơn thuần và giản dị hơn.

Cuộc đồng khởi ở những vùng nông thôn trong tỉnh nhất là ở cả 2 huyện Diên Khánh, Vĩnh Xương đã ảnh hưởng trực tiếp đến thị xã Nha Trang. Để bảo vệ cho cơ quan đầu não ở Nha Trang, địch đã lôi kéo lực lượng quân sự chiến lược tiểu khu Khánh Hòa cùng với lực lượng những trường sĩ quan thủy quân, không quân, hạ sĩ quan Đồng Đế liên tục càn quét đánh phá những vùng giải phóng ở Nam Khánh. Ngoài ra, địch còn cả một khối mạng lưới hệ thống công an và điệp ngầm dày đặc, vì vậy cán bộ ở ngoài về hoạt động và sinh hoạt giải trí trong thị xã rất trở ngại vất vả. Có lần cán bộ hoạt động và sinh hoạt giải trí bị lộ, địch lôi kéo đến 2 trung đội biệt kích vây 1 nhà cơ sở, đồng chí Trần Lê Quang, đội trưởng đội công tác thao tác nhất quyết chống cự đến viên đạn ở đầu cuối, quyết tử tại Xóm Gò, Phước Hải.

Nhưng rồi cơ sở lại được móc nối xây dựng. Đặc biệt là trong lúc trở ngại vất vả nhất, bên trong thị xã trào lưu không bao giờ tắt.

Thị ủy Nha Trang dùng vị trí căn cứ Diên Điền (huyện Diên Khánh) mở nhiều lớp huấn luyện cho cơ sở, cho thanh niên, học viên, trí thức, tiểu thương rút từ nội thị ra. Trong thị xã tuy chưa tồn tại ban cán sự đảng, nhưng đã tạo nên được ban cán sự quần chúng hoạt động và sinh hoạt giải trí năng nổ, bắt mối được với một số trong những cơ sở trong trường bay, bến cảng, Chụt, một số trong những công chức trong cỗ máy ngụy quyền, một số trong những binh sĩ và công an địch. Những cơ sở này đã phục vụ cho lãnh đạo những tin tức tình báo có mức giá trị.

Đầu năm 1965, trào lưu đấu tranh công khai minh bạch hợp pháp ở thành phố, thị xã, thị xã miền Nam lên mạnh. Tại thị xã Nha Trang, ngày 8 tháng Giêng năm 1965 gần 1000 nam, nữ học viên những trường Võ Tánh (nay là trung học Lý Tự Trọng), Lê Qúy Đôn, Trường Nữ trung học Huyền Trân (nay là trường PTTH cấp 2 Thái Nguyên) đã bãi khóa, xuống đường biểu tình phản đối chính phủ nước nhà Trần Văn Hương đưa xử án giáo sư Lê Quang Vịnh và học viên yêu nước Sài Gòn. Đoàn biểu tình đã qua những đường phố lớn của Nha Trang: Độc Lập (nay là Thống Nhất), Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh, Hàn Thuyên và trương những biểu ngữ:

“- Phản đối chính phủ nước nhà Trần Văn Hương đem xử giáo sư Lê Quang Vịnh và 20 học viên vô tội ở Sài Gòn”.

“- Phản đối hành vi đàn áp dã man của chính phủ nước nhà Trần Văn Hương”.

“- Phản đối thủ cạnh tranh cạnh tranh đoạn chia rẽ dân tộc bản địa của chính phủ nước nhà Trần Văn Hương”.

“- Yêu cầu thủ tướng Trần Văn Hương rút khỏi cơ quan ban ngành thường trực”.

Đoàn biểu tình triệu tập tại “công trường thi công Cộng hòa”13bao vây thông nhà tin, dùng loa phóng thanh đọc Tuyên ngôn, bày tỏ lập trường tranh đấu của nhân dân.

Trước áp lực đè nén đấu tranh của thanh niên, học viên, tên trung tá tỉnh trưởng đành xoa dịu, hứa hẹn sẽ chuyển những yêu cầu của đoàn biểu tình lên cấp trên.

Đại diện đoàn biểu tình tuyên bố sẽ bãi khóa vô hạn định đến lúc nào mục tiêu đấu tranh của tớ thành đạt mới thôi. Đến tối lại sở hữu thêm nhiều truyền đơn tung ra khắp nơi, lôi kéo nhân dân thị xã đình công, bãi thị hưởng ứng cuộc đấu tranh. Địch phản ứng mạnh, quyết dập tắt cuộc đấu tranh. Ngày 9 tháng Giêng năm 1965, công an vũ trang dùng dùi cui, lựu đạn cay đàn áp dã man anh em học viên tay không, bắt đi 20 người. Như lửa đổ thêm dầu, vào lúc 10 giờ cùng trong thời gian ngày, 10 ni cô và 150 nam, nữ phật tử tuyệt thực tại công trường thi công Cộng hòa với khẩu hiệu: “Phản đối hành vi phản dân chủ của cơ quan ban ngành thường trực. Phải trả tự do cho những học viên bị bắt”. Ngày 26 tháng Giêng năm 1965, phật tử Đào Thị Yến Phi, mới 17 tuổi tự thiêu trước Tòa hành chánh tỉnh Khánh Hòa. Trước khi chết cô để lại một bức tâm thư cực lực phản đối đế quốc Mỹ xâm lược và cơ quan ban ngành thường trực Sài Gòn bán nước. Cái chết của Yến Phi làm tăng thêm lòng căm thù sôi sục trong những giới phật tử, học viên và phần đông quần chúng thị xã.

Những tin thắng lợi vang dội từ những mặt trận miền Nam đổ về. Tháng 12 năm 1964 ta thắng lớn ở Bình Giã (tỉnh Bà Rịa-Nam bộ), tháng 5 năm 1965 thắng lớn ở Ba Gia (tỉnh Tỉnh Quảng Ngãi – Khu V). Những trận đánh giành thắng lợi lớn của ta trên mặt trận chứng tỏ sự vững mạnh và trưởng thành của lực lượng vũ trang giải phóng. Quân ngụy không hề đủ sức làm nòng cốt trong “trận chiến tranh đặc biệt quan trọng”. Tương quan lực lượng ở mặt trận miền Nam đã có sự thay đổi, báo hiệu sự phá sản của kế hoạch “trận chiến tranh đặc biệt quan trọng”.

ĐẠI HỘI ĐẠI BIỂU ĐẢNG BỘ TỈNH KHÁNH HÒA LẦN THỨ TƯ

Thắng lợi của nhân dân miền Nam trong việc vượt mặt “trận chiến tranh đặc biệt quan trọng” của đế quốc Mỹ không thể tách rời sự chi viện của hậu phương lớn miền Bắc xã hội chủ nghĩa. Ngoài đường mòn Hồ Chí Minh trên bộ xuyên dọc Trường Sơn, hậu phương lớn miền Bắc còn mở đường Hồ Chí Minh trên biển khơi, đưa tàu chở vũ khí chi viện cho miền Nam ruột thịt. Tàu trọng tải 100 tấn đã 4 lần cập cảng Vũng Rô. Những đoàn dân công từ vị trí căn cứ địa miền Tây Khánh Hòa gồm hầu hết là người dân tộc bản địa, đã lên đường ra Phú Yên tiếp nhận vũ khí được chuyên chở, cất dấu trong vòng lửa đạn của địch.

Trong không khí thắng lợi chung, tháng 2 năm 1965, Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ 4 được triệu tập. Đại hội được tiến hành tại Suối Bún (Hòn Dữ) huyện Vĩnh Khánh. Trên 100 đại biểu của những huyện, thị và ban ngành trong tỉnh đã về dự. Tham dự đại hội còn tồn tại đại biểu của tiểu đoàn 30 Phân khu Nam. Đồng chí Mai Dương thay mặt cho Liên Tỉnh ủy 3 tham gia chỉ huy đại hội.

Đại hội được triệu tập vào dịp Tết truyền thống cuội nguồn. Ngoài những thực phẩm đã được sẵn sàng sẵn sàng ở vị trí căn cứ còn tồn tại quà của nhiều địa phương gửi tới. Đây là đại hội mừng thắng lợi, đón xuân, nhưng cũng là đại hội nhớ tiếc những đồng chí, đồng bào đã ngã xuống trong sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước. Trong ngày 27 Tết, những đồng chí Hà Huy An (tức Việt Thắng), ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Bí thư Huyện ủy Diên Khánh, đồng chí Trần Minh Tâm, Huyện đội phó Diên Khánh và 10 đồng chí khác bị địch tập kích quyết tử ngay tại Đại Điền Nam, vùng ta mới giải phóng. Địch kéo xác những đồng chí ra phơi nắng ở đầu phía trên cầu Thành (Diên Khánh).

Đầu cầu Thành trước đó và sau này là nơi địch triệu tập phơi xác những đồng chí và đồng bào bị chúng sát hại cốt làm nhụt tinh thần đấu tranh cách mạng của nhân dân. Đầu cầu Thành trở thành tấm bia ghi tội ác của Mỹ-ngụy.

Đại hội của Đảng đã nhận được định tình hình, xác lập thắng lợi giành được là đã giải phóng một số trong những vùng nông thôn đồng bằng cả Nam, Bắc Khánh. Nhân dân giữ vững quyền làm chủ, cơ quan ban ngành thường trực cách mạng bước đầu thực thi một số trong những chủ trương đưa lại quyền lợi cho dân như chủ trương ruộng đất, chủ trương khoan dung riêng với binh sĩ và nhân viên cấp dưới ngụy quyền.

Đại hội quyết định hành động:

– Củng cố vùng giải phóng và khẩn trương mở ra phía trước. Phát triển nhanh cơ sở những vùng yếu, tạo ra nhiều vùng tranh chấp để mở trào lưu liên hoàn, giải phóng từng mảng vùng nông thôn sát đô thị và những đường giao thông vận tải lối đi bộ kế hoạch.

– Ở miền núi khẩn trương bố phòng tăng cường sản xuất, lo muối và vải cho dân.

– Tăng cường cán bộ cho thị xã, thị xã, tích cực vận động thanh niên nhập ngũ, xây dựng nhanh lực lượng vũ trang huyện, tỉnh. Tăng cường chỉ huy của Đảng, tiến hành đại hội ở cấp huyện.

Đại hội đã bầu ra Ban Chấp hành mới gồm 13 đồng chí, trong số đó có đồng chí Pi Năng Xà A (Bảy Xà A) là người dân tộc bản địa Raglai. Đồng chí Tô Văn Ơn làm Bí thư Tỉnh ủy và Lưu Văn Trọng làm Phó Bí thư.

PHONG TRÀO CÁCH MẠNG TRONG NĂM 1965

Nghị quyết của Đại hội được thực thi trong Đk cuộc đấu tranh giữa ta và địch đang trình làng ở thế giằng co quyết liệt. Địch liên tục phản kích, lấn chiếm vùng giải phóng, xúc dân đi nơi khác. Ta chống địch phản kích, chống lấn chiếm, quyết giữ đất, giữ dân.

Các vùng Ngân Hà, Bá Hà, Thủy Đầm, Phú Thọ thuộc xã Ninh Diêm đã được giải phóng trong lần đồng khởi thời gian ở thời gian cuối năm 1964, bị địch tái chiếm nay phải giải phóng lại. Tháng 5 năm 1965, Hàng trăm đồng bào tập hợp tại thôn Phú Thọ trương biểu ngữ kéo lên quận Ninh Hòa đấu tranh đòi địch không được ném bom, bắn pháo vào làng, không được càn quét lùng sục bắn phá giết hại dân lành. Trước khí thế áp hòn đảo của quần chúng, quận trưởng Ninh Hòa phải nhận yêu sách của đồng bào. Sự trấn áp của địch được thả lỏng. Cơ sở ta đã tổ chức triển khai được nhiều chuyến xe chở muối từ Ninh Diêm lên vị trí căn cứ Đá Bàn. Đồng bào miền núi từ Khánh Sơn, Vĩnh Sơn, Vĩnh Khánh đã xuống tận Hòn Khói để mang muối về.

Ở phía Tây huyện Ninh Hòa, nhân dân đã nổi dậy làm chủ những thôn phía bắc xã Ninh Đông. Nhân dân và du kích rào làng chiến đấu, trấn áp chặt đường quốc lộ số 1 từ thôn Hà Thanh (Ninh Hòa) đến thôn Xuân Tự (Vạn Ninh), phong tỏa sự tiếp tế của địch đến một số trong những địa phương trong tỉnh.

Cơ quan Huyện ủy Bắc Ninh Hòa – Vạn Ninh đóng sát cửa Pô vị trí căn cứ Đá Bàn, rút được thanh niên, mở những lớp huấn luyện cho số anh em mới thoát ly. Một số đưa về tương hỗ update cho tỉnh, còn phần lớn tăng cường tăng trưởng lực lượng vũ trang địa phương. Đầu năm 1965, bộ đội địa phương Ninh Hòa đủ quân số biên chế thành một đại đội. Đơn vị trưởng thành trong thực tiễn chiến đấu, đánh giặc chống càn tốt. Du kích cũng đánh giỏi. Có trận càn, lực lượng một tiểu đoàn địch có phi pháo yểm trợ, không vào nổi TT những thôn Lạc Hòa, Lạc Ninh (Ninh Thọ).

Ở Vạn Ninh, ta giải phóng những thôn Xuân Vinh, Hà Già thuộc xã Vạn Hưng, thôn Mỹ Đồng thuộc xã Vạn Lương. Tháng 5 năm 1965, một đại đội bộ đội địa phương hoạt động và sinh hoạt giải trí tại 3 xã vùng Tu Bông bám trụ kiên cường, đẩy toàn bộ lực lượng dân vệ và tề xã chạy ra hòn đảo. Bộ đội ta làm chủ cả vùng trong 3 ngày. Nhưng do lực lượng tại chỗ không còn, cơ sở nòng cốt còn quá ít, nên chưa phát động được quần chúng giành quyền làm chủ. Sau mấy ngày bỏ chạy, địch đã hoàn hồn, mở cuộc hành quân chiếm lại Tu Bông. Riêng thôn Đại Lãnh ta làm chủ nhiều ngày, rút thanh niên tương hỗ update cho lực lượng vũ trang và đội công tác thao tác.

Ở Nam Ninh Hòa, ta quản trị và vận hành những thôn Trường Lộc, Tân Hưng thuộc xã Ninh Hưng, Phú Hòa, Vạn Hữu xã Ninh Quang. Nhân dân thôn Tam Ích xã Ninh Lộc được một tiểu đội du kích tương hỗ, đã tự mình nổi dậy xây dựng Uỷ ban tự quản thôn. Ở thôn Phú Hữu thuộc xã Ninh Ích, nhân dân đã và đang đứng lên giành quyền làm chủ. Huyện ủy chủ trương tăng cường cán bộ vào hoạt động và sinh hoạt giải trí tại thị xã. Tuy vậy, trên địa phận Nam Ninh Hòa, nhân dân mới thực thi giải phóng từng lõm, tạo thế lỏng kèm ở một số trong những xã, khí thế của quần chúng chưa mạnh.

Tiểu đoàn 30 sau khi hoạt động và sinh hoạt giải trí ở Bắc Khánh đã chuyển vào hoạt động và sinh hoạt giải trí trên địa phận huyện Diên Khánh, phối phù thích hợp với những cty đại đội 2, đại đội 548, một trung đội của Nha Trang và một trung đội của Diên Khánh đánh bót Bà Lá (5-3-1965), chống càn quét và trụ lại đánh địch ở khu vực Cầu Thành. Có lực lượng vũ trang yểm trợ, nhân dân nổi dậy giành quyền làm chủ ở những xã Diên Phước, Diên Thọ, Diên Lộc, tạo thế tranh chấp tại những xã Diên Lạc, Diên Hòa, Diên Bình; phá khu triệu tập đồng bào những dân tộc bản địa miền núi ở An Định mà địch đã lập từ thời điểm năm 1960, nhưng bọn địch đã uy hiếp, rình rập đe dọa và mua chuộc chở hết 2.400 đồng bào đã ở khu triệu tập này xuống vùng sâu.

Đúng như dự kiến của Trung ương Đảng, đế quốc Mỹ đã leo thang gây ra “trận chiến tranh cục bộ” hòng giải cứu cho ngụy quân, ngụy quyền đang trên đà sụp đổ. Chỉ 3 tháng sau khi những cty thứ nhất của quân Mỹ đổ xô lên cảng Thành Phố Thành Phố Đà Nẵng (tháng 3 năm 1965), ngày 10 tháng 6 năm 1965, lữ đoàn 106 công binh Mỹ gồm trên 4.000 lính đổ lên Cam Ranh, Nha Trang, mở rộng cảng và xây dựng vị trí căn cứ quân sự chiến lược Mỹ. Địch dùng máy bay và pháo lớn từ hạm đội 7 xa bờ, ném bom, bắn phá ác liệt những vùng giải phóng và những vùng nghi có cơ quan và lực lượng ta trú đóng. Hàng ngày, 5-7 lượt máy bay Mỹ quầng lượn, bắn phá huyện Diên Khánh từ sớm cho tới chiều tối, hủy hoại toàn bộ nhà cửa vườn tược thôn Khánh Xuân xã Diên Lâm. Tại cánh đồng thôn Mỹ Đồng (Vạn Ninh) một vùng còn trong vòng trấn áp của chúng, máy bay Mỹ đã dội bom giết chết một lúc 300 con trâu.

Nhưng trọng điểm bắn phá của Mỹ trong thời hạn này là vùng hậu phương trực tiếp của Nha Trang. Sau những lần bắn phá ác liệt toàn huyện Diên Khánh, tháng 8 năm 1965, một số trong những cty quân Mỹ càn vào Đại Điền, ném bom kinh hoàng vị trí căn cứ Đá Đen. Mặc dù vậy trào lưu cách mạng trong tỉnh vẫn tiếp tục tăng trưởng. Những cuộc đấu tranh chính trị trực diện chống địch ném bom, bắn pháo, chống càn gồm có Hàng trăm người trình làng liên tục ở nhiều nơi, nhất là trong 2 huyện Ninh Hòa, Diên Khánh.

Trong những ngày 30 tháng bốn, 17 tháng 5 và 30 tháng 6 năm 1965 đã trình làng 3 cuộc đi chợ nhồi14có trên 4.000 lượt người tham gia, 2 cuộc đấu tranh trực diện vào cơ quan ngụy quyền quận trong những ngày 24 tháng 5 và 22 tháng 6 có trên 2000 lượt người tham gia.

Ngày 25 tháng 6, trên 20 đồng bào ở Đại Điền kéo đến quận đấu tranh vì bọn sĩ quan ngụy đã bắn chết 1 lính ngụy đào ngũ. Trong những ngày 27, 28 tháng 6, đồng bào những thôn Mỹ Đồng, Quảng Phước thuộc huyện Vạn Ninh khiêng cả xác trâu bị địch bắn chết đến quận đòi bồi thường. Đồng bào Xuân Vinh cầm mẻ bom Mỹ làm bằng cớ kéo tới quận Vạn Ninh đấu tranh. Trên 50 đồng bào Khánh Xuân (xã Diên Lâm) khiêng xác một em bé bị địch bắn chết xuống quận Diên Khánh đấu tranh. 200 đồng bào lao động nghề đánh bắt cá cá ở Xóm Cồn (thị xã Nha Trang) kéo đến Tỉnh đường đòi xử lý và xử lý đời sống. 50 đồng bào thôn Tam Ích, xã Ninh Lộc kéo đến gặp quận trưởng đòi đình chỉ việc bắn pháo vào ngã ba Tam Ích và những điểm Bến Cá để dân đi lại làm ăn. Địch buộc phải đồng ý yêu sách của bà con.

Đêm 21 tháng 7 năm 1965, pháo binh của tỉnh gồm những khẩu đội ĐKZ75, ĐKZ57, cối 120 ly và cối 82 ly từ vị trí căn cứ Đồng Bò bắn cấp tập vào trường bay Nha Trang, đốt cháy và làm hỏng nhiều máy bay địch, một số trong những đoạn đường sân bay bị cày xới, nhiều lính Mỹ chết. Các đại đội 1, 2 và 5 thuộc tiểu đoàn 30 áp sát, pháo kích quận lỵ Diên Khánh, phá hỏng nhà máy sản xuất đèn, 1 pháo 105 ly diệt và làm bị thương hàng trăm lính bảo an.

Cùng đêm, đội đặc công của Khu do đồng chí Nam Sơn Hổ chỉ huy tập kích trường sĩ quan Hải quân ngụy tại Chụt (Vĩnh Nguyên), diệt và làm bị thương hàng trăm học viên sĩ quan.

Đây là thời hạn đấu tranh chính trị và đấu tranh vũ trang trình làng xen kẽ, cài vào nhau và tương hỗ lẫn nhau rất có kết quả.

Ngày 12 tháng 8 năm 1965, lần thứ nhất trong tỉnh, trên 800 đồng bào và mái ấm gia đình binh sĩ từ những nơi kéo vào thị xã Nha Trang, tới Tỉnh đường đòi chồng, con, em, vào trực tiếp Quân y viện tìm thân nhân bị thương, lôi kéo bỏ hàng ngũ giặc trở về với mái ấm gia đình.

Tháng 8 năm 1965, Hội nghị Tỉnh ủy mở rộng tiến hành tại suối Bạch Đằng (Diên Khánh). Theo quyết định hành động của Khu ủy, đồng chí Mai Dương về làm Bí thư Tỉnh ủy Khánh Hòa, 2 đồng chí Tô Văn Ơn và Lưu Văn Trọng làm Phó Bí thư. Hội nghị nghiên cứu và phân tích Nghị quyết lần thứ 11 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (tháng 3 năm 1965). Tinh thần của Nghị quyết này là triệu tập lực lượng vượt mặt kế hoạch “trận chiến tranh đặc biệt quan trọng” của Mỹ, đồng thời đề phòng kĩ năng địch leo thang gây “trận chiến tranh cục bộ”. Trước mắt Khánh Hòa phải vươn lên thực thi trách nhiệm củng cố và mở rộng vùng làm chủ, giải phóng 15 vạn trong tổng số 30 vạn dân toàn tỉnh, đồng thời tăng cường công tác thao tác đô thị.

Trong khi đó ở hai địa phận đô thị quan trọng là Nha Trang và Cam Ranh việc chỉ huy đang gặp trở ngại vất vả. Vào giữa năm 1965, do ta sơ hở để địch chui vào nội bộ, nên toàn bộ Ban cán sự nội thành của thành phố Nha Trang và chi đoàn thanh niên bị bắt. Cơ sở trong thị xã hầu như tê liệt. Ở Cam Ranh vào thời điểm đầu xuân mới 1965, những cán bộ chủ chốt trong Ban cán sự cũng quyết tử do điệp chui vào cơ sở ta phá từ bên trong.

Vì vậy, tháng 10-1965 Tỉnh ủy điều đồng chí Lưu Văn Trọng về làm Bí thư Thị ủy Nha Trang, đồng thời tăng cường cán bộ hoạt động và sinh hoạt giải trí trong nội thị.

Cũng trong tháng 10-1965, Tỉnh ủy ra quyết định hành động xây dựng Thị ủy Cam Ranh do đồng chí Bùi Thanh Vân làm Bí thư. Tỉnh cũng điều 2 đại đội đặc công 91 và 93 cho huyện Cam Ranh; và tiếp theo đó điều đại đội 92 đặc công nước cho Nha Trang và một số trong những lực lượng để xây dựng bộ đội địa phương những huyện.

* *

*

Những thắng lợi liên tục của quân và dân Khánh Hòa trong trong năm qua đã làm cho ngụy quân, ngụy quyền, quốc sách ấp kế hoạch và đô thị lung lay. Đây là những chỗ tựa hầu hết của Mỹ-ngụy trong “trận chiến tranh đặc biệt quan trọng”. Tinh thần của binh sĩ và nhân viên cấp dưới ngụy quyền sa sút. Những nơi ta hoạt động và sinh hoạt giải trí mạnh ở Bắc Khánh và Nam Khánh địch ngày càng co lại. Nhiều cty quân địa phương bị tan rã. Số còn sót lại mang tâm trạng ở lính qua ngày kiếm lương, gặp ta thì tránh, lánh. Trong 19 thôn Bắc Diên Khánh và 21 thôn Nam Diên Khánh có đêm bọn địch chỉ từ dám đóng lại trong một vài thôn. Tại vùng nông thôn tạm bị chiếm ở Bắc và Nam Ninh Hòa ta làm chủ ban đêm. Binh lính và nhân viên cấp dưới ngụy quyền ban đêm kéo đi ngủ tại quận lỵ 8 giờ sáng sau mới dám về.

Hệ thống “ấp kế hoạch” bị ta phá vỡ từng mảng ở Vạn Ninh; Nam, Bắc Ninh Hòa; Nam, Bắc Diên Khánh; Vĩnh Xương. Số còn sót lại đang rệu rã, không hề tác dụng.

Tình hình đô thị, do trào lưu nông thôn mở rộng, vùng địch trấn áp ngày càng thu hẹp, đường giao thông vận tải lối đi bộ kế hoạch bị cắt đứt, đời sống kinh tế tài chính trở ngại vất vả, trào lưu đấu tranh của những tầng lớp quần chúng với Hàng trăm người tham gia có cả thương phế binh ngụy, hình thành một mặt trận chống Mỹ-ngụy ngay tại “hậu phương bảo vệ an toàn và uy tín” của chúng.

Sau gần 1 năm tiến hành đồng khởi, trào lưu đấu tranh của quân và dân Khánh Hòa có sự thay đổi lớn. Vùng giải phóng gồm có 46 thôn với trên 37.500 dân. Vùng tranh chấp có 34 thôn với 32.400 dân. Trong những thôn xã giải phóng đã xây dựng cơ quan ban ngành thường trực cách mạng, tăng trưởng du kích, xây dựng làng chiến đấu. Một số làng chiến đấu đã có tác dụng chống địch càn quét, bảo vệ được đất, được dân. Chính quyền cách mạng, chia trên 1000 mẫu ruộng công điền cho 5000 dân, giảm tô cho 32 mái ấm gia đình tá điền. Hàng trăm con em của tớ nông dân cấp sách đến những trường phổ thông. Người lớn tuổi tham gia những lớp học chống nạn mù chữ. Vùng nông thôn đồng bằng giải phóng đã phát huy ảnh hưởng chính trị, làm chỗ tựa cho lực lượng vũ trang đứng hoạt động và sinh hoạt giải trí, góp thêm phần xử lý và xử lý một phần những nhu yếu thiết yếu cho vị trí căn cứ miền núi, và tương hỗ trào lưu ở thị xã, thị xã. Hàng ngàn thanh niên rút lên tương hỗ update cho những cty bộ đội, xây dựng ở mỗi huyện 1 đại đội địa phương, riêng Bắc Ninh Hòa có 2 đại đội.

Tỉnh ủy mở 2 trường học cán bộ ở Hòn Dữ và Đá Bàn, tu dưỡng nhiều đồng chí sau này thành nòng cốt của những đội vũ trang công tác thao tác, hoặc trở thành cán bộ lãnh đạo huyện, tỉnh trong thời kỳ chống “trận chiến tranh cục bộ”.

Nhìn chung trào lưu cách mạng trong tỉnh đã tạo nên thế tại vị ở khắp 3 vùng kế hoạch: rừng núi, nông thôn, đồng bằng và đô thị.

Từ lâu, chẳng những đô thị mà cả vùng đồng bằng nông thôn Khánh Hòa là hậu phương của địch. Nay một phần quan trọng vùng nông thôn đồng bằng đã được giải phóng, những thôn xã còn sót lại ở thế ta làm chủ và tranh chấp trên diện rộng, thu hẹp phạm vi trấn áp của địch. Vùng nông thôn đồng bằng giải phóng nối với những huyện miền núi vị trí căn cứ cách mạng, tạo thế đứng liên hoàn, một thế tiến công vững chãi. Đó là một thắng lợi có ý nghĩa kế hoạch riêng với trào lưu cách mạng của tỉnh trong đoạn đường dài tiến lên đánh thắng hoàn toàn giặc Mỹ xâm lược.

___________

1. Miền núi Khánh Hòa trong chống Mỹ được phân thành 3 huyện: Khánh Sơn, Vĩnh Sơn, Vĩnh Khánh.

2. Báo cáo của Ty Công an (ngụy) Khánh Hòa tháng 9-1960. Bản lưu tại Bộ phận LS Đảng, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Khánh Hòa.

3. Đến năm 1962 thay tên là UBND tự quản.

4. Nay là quốc lộ 26.

5. Nghị quyết của Bộ Chính trị Trung ương Đảng tháng 1 năm 1961.

6. Eisenhower (1953-1961), Kenedy (1961-1963), Johnson (1963-1969), Ních-xơn (1969-1974), Ford (1974-1977).

7. Năm 1962 Khánh Hòa có 77 xã gồm 326 ấp. Theo báo cáo của tỉnh trưởng Khánh Hòa trong Hội nghị ấp kế hoạch ngày 30-5-1962. Bản lưu tại Bộ phận NCLS Đảng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy.

8. Ấp “Đôn Tín” ở thôn Phú Thọ, xã Ninh Diêm là ấp kiểu mẫu cho toàn bộ Bắc Khánh. “Đôn Tín” là tên thường gọi của viên đại sứ Mỹ đỡ đầu cho việc xây dựng ấp này.

9. Thời gian này cơ quan đầu não của tỉnh đã chuyển về Vĩnh Khánh.

10. Gồm những tỉnh: Phú Yên, Khánh Hòa, Đắc Lắc, Phú Bổn.

11. Vùng Đại Điền vừa giải phóng, đài BBC đưa tin ngay: Việt Cộng đã sở hữu một vùng phía Tây thị xã Nha Trang và đang uy hiếp thị xã này”.

12. Thuộc huyện Diên Khánh, nhưng thời gian hiện nay tỉnh phân cho Vĩnh Xương phụ trách làm bàn đạp cho Nha Trang.

13. Nay là Quảng trường Nhà thông tin đường 2-4.

14. Đi chợ nhồi: là hình thức đi chợ nhiều lần, mỗi lần có một ám hiệu, ký hiệu chung để biểu thị sự đồng tâm, nhất trí đấu tranh.

://.youtube/watch?v=NOYvHdeyJ9A

Reply
5
0
Chia sẻ

Video Tại sao chọn vùng bưng sáu xã là vị trí căn cứ địa cách mạng ?

Bạn vừa tìm hiểu thêm Post Với Một số hướng dẫn một cách rõ ràng hơn về Video Tại sao chọn vùng bưng sáu xã là vị trí căn cứ địa cách mạng tiên tiến và phát triển nhất

Chia Sẻ Link Download Tại sao chọn vùng bưng sáu xã là vị trí căn cứ địa cách mạng miễn phí

Người Hùng đang tìm một số trong những Chia Sẻ Link Down Tại sao chọn vùng bưng sáu xã là vị trí căn cứ địa cách mạng miễn phí.

Thảo Luận vướng mắc về Tại sao chọn vùng bưng sáu xã là vị trí căn cứ địa cách mạng

Nếu sau khi đọc nội dung bài viết Tại sao chọn vùng bưng sáu xã là vị trí căn cứ địa cách mạng vẫn chưa hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comment ở cuối bài để Mình lý giải và hướng dẫn lại nha
#Tại #sao #chọn #vùng #bưng #sáu #xã #là #căn #cứ #địa #cách #mạng