Contents
Kinh Nghiệm Hướng dẫn Sự kiện lịch sử nào không tác động tới trào lưu dân chủ 1936 — 1939 Mới Nhất
Quý khách đang tìm kiếm từ khóa Sự kiện lịch sử nào không tác động tới trào lưu dân chủ 1936 — 1939 được Update vào lúc : 2022-12-19 18:06:16 . Với phương châm chia sẻ Kinh Nghiệm về trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết 2022. Nếu sau khi đọc tài liệu vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comments ở cuối bài để Tác giả lý giải và hướng dẫn lại nha.
30/01/2022 09:02 |Lượt xem 40868
CHƯƠNG III
THỜI KỲ ĐẤU TRANH CHỐNG PHẢN ĐỘNG THUỘC ĐỊA, CHỐNG PHÁT XÍT VÀ CHIẾN TRANH ĐÒI TỰ DO, CƠM ÁO VÀ HÒA BÌNH (1936 – 1939)
HƯỞNG ỨNG CUỘC VẬN ĐỘNG THÀNH LẬP MẶT TRẬN DÂN CHỦ ĐÔNG DƯƠNG CỦA ĐẢNG
Cuộc khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ kinh tế tài chính trong năm 1930-1931 đã gây hậu quả nặng nề ở những nước đế quốc chủ nghĩa, làm cho xích míc xã hội ở những nước đó vốn đã nóng giãy càng nóng giãy thêm. Phong trào cách mạng của nhân dân ở những nước tư bản lên rất cao. Bọn tư bản lũng đoạn ở một số trong những nước ra sức thủ tiêu những quyền tự do dân chủ tư sản và thi hành chủ trương độc tài phát xít. Bọn phát xít ở những nước Đức, Ý, Nhật đã tạo nên một tiềm năng mạnh mẽ và tự tin, thiết lập chính sách phát xít ở những nước đó và ráo riết sẵn sàng sẵn sàng trận chiến tranh toàn thế giới. Ở một số trong những nước khác ví như Mỹ, Anh, Pháp, Tây Ban Nha, Hy Lạp v.v… chủ nghĩa phát xít đang hình thành và tăng trưởng.
Chiến tranh phát xít có rủi ro không mong muốn tiềm ẩn tiềm ẩn rình rập đe dọa loài người, trào lưu đấu tranh chống chủ nghĩa phát xít, chống trận chiến tranh dâng cao ở Pháp, Tây Ban Nha, Hy Lạp, Trung Quốc và trên toàn toàn thế giới. Giai cấp công nhân toàn bộ những nước đều mong ước thống nhất hàng ngũ giai cấp mình, động viên toàn bộ những lực lượng dân chủ và hòa bình đoàn kết đấu tranh, đón đầu trong cuộc đấu tranh này là Liên Xô và những Đảng cộng sản dưới sự lãnh đạo triệu tập thống nhất của Quốc tế Cộng sản (Quốc tế III).
Trước tình hình ấy, tháng 7 năm 1935 Đại hội lần thứ 7 của Quốc tế Cộng sản được triệu tập tại Mátxcơva. Đoàn đại biểu Đảng Cộng sản Đông Dương do đồng chí Lê Hồng Phong đứng vị trí số 1. Đồng chí Nguyễn Ái Quốc thời gian hiện nay đang học tập và nghiên cứu và phân tích tại Trường Đại học phương Đông ở Mátxcơva cũng khá được mời dự đại hội.
Đại hội vạch rõ quân địch trước mắt của nhân dân toàn thế giới thời gian hiện nay không phải là chủ nghĩa tư bản hay chủ nghĩa đế quốc nói chung mà là chủ nghĩa phát xít; trách nhiệm trước mắt của giai cấp công nhân chưa phải là đấu tranh đánh đổ toàn bộ chủ nghĩa tư bản, thiết lập chuyên chính vô sản, xây dựng chủ nghĩa xã hội mà là đấu tranh chống chủ nghĩa phát xít, chống trận chiến tranh, giành dân chủ và hòa bình, bảo vệ Liên Xô (thành trì của cách mạng toàn thế giới)… Đại hội chủ trương Đảng Cộng sản những nước phải thống nhất lực lượng giai cấp công nhân và lập mặt trận nhân dân rộng tự do gồm có những đảng phải yêu nước và dân chủ, những tầng lớp nhân dân để thống nhất hành vi chống quân địch hầu hết trước mắt là chủ nghĩa phát xít.
Dưới ánh sáng Nghị quyết Đại hội lần thứ 7 Quốc tế Cộng sản, trong lúc trào lưu chống phát xít lên rất cao, Mặt trận nhân dân Pháp mà nòng cốt là Đảng Cộng sản Pháp đã giành được thắng lợi vang dội trong cuộc tổng tuyển cử tháng 5 năm 1936. Sau đó một Chính phủ Mặt trận dân dã lên cầm quyền. Chính phủ này vẫn là người đại diện thay mặt thay mặt cho quyền lợi của giai cấp tư sản. Khi Ra đời, cao trào nhân dân chống phát xít lên rất cao, buộc. Chính phủ Pháp phải thi hành một số trong những quyền lợi cho quần chúng lao động trong nước và ở những thuộc địa. Cương lĩnh của Mặt trận dân dã nêu ra việc xây dựng phái đoàn của Quốc hội Pháp khảo sát tình hình những thuộc địa, nhất là Bắc Phi và Đông Dương, toàn xá tù chính trị, phát hành những quyền tự do dân chủ, tự do nghiệp đoàn, cải tổ Đk thao tác cho giới lao động….
Những sự kiện chính trị ở Pháp đã cổ vũ mạnh mẽ và tự tin nhân dân Đông Dương. Căn cứ vào đường lối của Quốc tế Cộng sản và vị trí căn cứ vào Đk rõ ràng của cách mạng Đông Dương, hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng tháng 7 năm 1936 (tiếp theo này được hội nghị Trung ương trong năm 1937 và 1938 tương hỗ update, tăng trưởng) vạch rõ: trách nhiệm cách mạng Đông Dương thời gian hiện nay phải đứng trong Mặt trận dân chủ và hòa bình toàn thế giới chống chủ nghĩa phát xít và chống trận chiến tranh. Hội nghị quyết định hành động trong thời điểm tạm thời chưa nêu ra khẩu hiệu đánh đổ đế quốc Pháp và giai cấp địa chủ, giành độc lập dân tộc bản địa và ruộng đất cho dân cày. Hội nghị chủ trương lập Mặt trận nhân dân phản đế, sau đổi thành Mặt trận dân chủ nhằm mục đích tập họp mọi lực lượng dân chủ và tiến bộ đấu tranh cho tiềm năng trực tiếp trước mắt là chống chính sách phản động thuộc địa, chống phát xít và trận chiến tranh, đòi tự do, dân chủ, cơm áo và hòa bình.
Về hình thức tổ chức triển khai quần chúng và phương pháp đấu tranh, Trung ương Đảng chủ trương chuyển hình thức tổ chức triển khai bí mật không hợp pháp sang hình thức tổ chức triển khai công khai minh bạch hợp pháp và nửa hợp pháp; triệt để tận dụng những kĩ năng hợp pháp và nửa hợp pháp để tuyên truyền, tổ chức triển khai quần chúng. Đồng thời củng cố và tăng trưởng những tổ chức triển khai bí mật của Đảng; phối hợp tăng cường những hoạt động và sinh hoạt giải trí không hợp pháp để tăng trưởng cuộc vận động Mặt trận dân chủ và tăng cường trào lưu đấu tranh chính trị của quần chúng.
Trong trong năm 1936-1937, trào lưu Mặt trận dân chủ Đông Dương trong toàn nước, nhất là ở Sài Gòn lên rất cao, tác động mạnh vào những tầng lớp nhân dân Khánh Hòa. Công nhân, nông dân, tiểu thương, tiểu chủ, học viên… trong tỉnh khuynh hướng về kiểu cách mạng và mong đợi sự lãnh đạo của Đảng.
Sách báo công khai minh bạch của Đảng và của Mặt trận dân chủ như: Bạn dân, Tin tức, Thời thế, Nhành lúa, Dân chúng, Lao động, Tiếng nói của toàn bộ chúng ta (Notre Voix)… bằng nhiều con phố rất khác nhau được phát hành rộng tự do vào Khánh Hòa.
Ngoài báo chí công khai minh bạch, một số trong những sách chính trị phổ thông nói về đấu tranh giai cấp, về chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản, về Liên Xô, về Mặt trận Tây Ban Nha, sách “Vấn đề dân cày” của những đồng chí Trường Chinh, Võ Nguyên Giáp, sách “Hồng quân Trung Hoa” của đồng chí Phan Đăng Lưu, thơ Tố Hữu được tổ chức triển khai mua và đọc trong tầng lớp trí thức công chức tiến bộ ở Nha Trang, phổ cập trong công nhân viên cấp dưới chức đường tàu, trong những xí nghiệp và đồn điền Pháp, trong học viên những trường Pháp -Việt và số thanh niên có văn hóa truyền thống ở nông thôn.
Tình hình đó thôi thúc những đảng viên hoạt động và sinh hoạt giải trí riêng lẻ và một số trong những đồng chí ở tù về, tận dụng những hình thức công khai minh bạch hợp pháp, tìm cách đứng chân và vận động quần chúng mua và lướt web công khai minh bạch của Đảng, tuyên truyền phổ cập chủ trương mới của Đảng, tuyên truyền chủ nghĩa Cộng sản. Nhiều hiệu sách báo và nhiều nhóm đọc sách báo mọc lên ở thị xã Nha Trang, Vĩnh Xương, Thành Diên Khánh, thị xã Ninh Hòa… thu hút phần đông quần chúng tham gia. Qua việc tổ chức triển khai bán và đọc sách báo công khai minh bạch của Đảng, những đồng chí ta có Đk mở rộng diện tiếp xúc hợp pháp với quần chúng. Từ đó phát hiện những thành phần tiến bộ trong công nhân, nông dân, học viên, công chức, thanh niên. Bằng những sự kiện trong sách báo và bằng những lời lẽ thích hợp, những đồng chí đã tuyên truyền khêu gợi lòng yêu nước, ý thức đấu tranh cách mạng trong những người dân tỏ ra thức thời, tiến bộ như khêu gợi tình thương yêu giúp sức riêng với những người dân nghèo khổ bị hà hiếp, bị bóc lột; phê phán hoặc chống lại những thủ đoạn, và hành vi gian ác, áp bức, bất công của những kẻ cậy có quyền thế, tiền của. Trong những tầng lớp nhân dân Khánh Hòa, nhất là học viên những trường Pháp – Việt, số thanh niên có học qua tiếp xúc sách báo và sự tuyên truyền giáo dục công khai minh bạch của Đảng, nhiều người hiểu được tình hình giang sơn, trào lưu cách mạng của nhân dân toàn thế giới, từ đó bừng dậy lòng yêu nước và ý thức tham gia đấu tranh chống quân địch chung theo khẩu hiệu của Đảng: tự do, cơm áo, hòa bình. Nhiều người trong số đó tích cực tham gia trào lưu đọc và phổ cập sách báo công khai minh bạch của Đảng, trở thành cốt cán trong những tổ chức triển khai quần chúng như Đoàn thanh niên dân chủ, Hội ái hữu tương tế, những nghiệp đoàn thợ may, đánh xe ngựa… được tuyên truyền giác ngộ về giai cấp, về Đảng và nhiều người sau này được kết nạp vào Đảng.
Đi đôi với việc sử dụng báo chí công khai minh bạch làm phương tiện đi lại tuyên truyền, giáo dục quần chúng, Đảng chủ trương phải tận dụng những kĩ năng hợp pháp và nửa hợp pháp để tổ chức triển khai tập họp quần chúng. Trong trong năm 1937-1938, nhiều nơi trong tỉnh tăng trưởng mạnh những đội bóng đá, những hội thể dục-thể thao, những lớp học ban đêm chống nạn mù chữ. Đoàn thanh niên dân chủ, Hội phụ nữ giải phóng lần lượt Ra đời ở những nơi có trào lưu mạnh như: Cầu Đá – Chụt (Nha Trang), Phú Vinh (Vĩnh Xương), Suối Dầu, Đồng Trăng (Diên Khánh), Phước Thiện (Vạn Ninh), Suối Ré, Hòn Khói (Ninh Hòa). Các hội ái hữu tương tế được xây dựng khá rộng tự do. Riêng ở Nha Trang, những hội ái hữu hình thành sớm trong công nhân, viên chức Sở Cá Cầu Đá, Sở Lục lộ (công chính). Trong giới thợ may ở Nha Trang – Chụt, Cửa Bé có trên 40 người tham gia hội tương tế. Trong giới đánh xe ngựa Nha Trang, Phú Vinh có độ 30 người. Hội tương tế ái hữu của phu khuân vác bến tàu Cầu Đá có trên 50 người. Hội tương tế của những người dân marketing thương mại nhỏ lẻ 30 người. Ngoài ra, ở Nha Trang và những thị xã còn lập ra những hội đưa ma. Ở nông thôn Ninh Hòa, Vạn Ninh còn tồn tại hội vần công, đổi công cấy cày, gặt hái, khai hoang, vỡ hóa.
Các tổ chức triển khai công khai minh bạch hợp pháp trong tỉnh thu hút hàng trăm quần chúng tham gia. Qua đó, ta tuyên truyền giáo dục chủ trương, chủ trương của Đảng về Mặt trận dân chủ, nâng cao sự hiểu biết chính trị, gây ý thức quan tâm thời cuộc, trao đổi tin tức, bàn việc đấu tranh chống bất công, đòi cơ quan ban ngành thường trực thực dân phong kiến địa phương bảo vệ đời sống, đòi được tự do đi lại làm ăn… Các hoạt động và sinh hoạt giải trí đó đem lại quyền lợi thiết thực hằng ngày cho quần chúng nên ngày càng ăn sâu, phủ rộng rộng tự do ra trong những tầng lớp nhân dân và trở thành trào lưu mang tính chất chất quần chúng rộng rãi1.
Tình hình tổ chức triển khai và những hoạt động và sinh hoạt giải trí nói trên hoặc ít hoặc nhiều đều do những người dân đảng viên cộng sản, những cơ sở cách mạng (chưa phải đảng viên) lãnh đạo, chỉ huy.
KHÔI PHỤC LẠI TỔ CHỨC ĐẢNG, TỈNH ỦY LÂM THỜI KHÁNH HÒA THÀNH LẬP
Lúc này, Xứ ủy Trung kỳ chủ trương tăng cường những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt nhằm mục đích phục hồi trào lưu cách mạng và khối mạng lưới hệ thống tổ chức triển khai Đảng ở Nam Trung kỳ. Vấn đề củng cố và tăng trưởng tổ chức triển khai đảng ở Khánh Hòa để tăng cường lãnh đạo trào lưu nêu lên rất cấp bách.
Vào thời gian ở thời gian cuối năm 1937, đồng chí Nguyễn Trí, ủy viên Xứ ủy Trung kỳ, đồng thời là Bí thư Liên Tỉnh ủy Tỉnh Quảng Ngãi – Bình Định – Phú Yên có thuở nào gian vào công tác thao tác tại huyện Vạn Ninh, liên hệ với số đồng bào Tỉnh Quảng Ngãi đến làm ăn ở những làng “dinh điền Hòa Huỳnh” (thuộc những xã Ninh Thọ, Ninh An, huyện Ninh Hòa ngày này) vốn có quan hệ mái ấm gia đình quen biết từ trước. Vào đây đồng chí tập họp một số trong những thanh niên địa phương, tuyên truyền giác ngộ và hình thành tổ chức triển khai thanh niên dân chủ gồm những anh Võ Đức Thuận, Võ Phước Lý, Huỳnh Quang Anh, Huỳnh Quang Vinh (tức Nga). Ở làng Xuân Mỹ (cạnh bên làng Lạc Ninh) có anh Mai Dương lúc đó quan hệ đi lại đọc sách báo công khai minh bạch ở đại lý sách báo Lý Khuê và gắn bó với nhóm cơ sở cách mạng ở thị xã Ninh Hòa do Lý Khuê chủ chốt2, được trình làng sinh hoạt với nhóm thanh niên dân chủ nói trên. Sau đó, một chi bộ Đảng được xây dựng vào thời điểm đầu xuân mới 1938 là chi bộ ghép của 2 nhóm Lạc An và Xuân Mỹ gồm 3 đồng chí: Võ Phước Lý, Võ Đức Thuận và Mai Dương do Võ Đức Thuận làm bí thư. Chi bộ này được đồng chí Nguyễn Trí nhân danh Xứ ủy thừa nhận. Đây là chi bộ thứ nhất ở Vạn Ninh được xây dựng trong thời gian hiện nay.
Ở Ninh Hòa vào thời gian ở thời gian cuối năm 1936 thời điểm đầu xuân mới 1937, ngoài nhóm Lý Khuê, trong số đảng viên năm 1930 mãn hạn tù về quê quán làm ăn, có một số trong những liên hệ với nhau, có sự hoạt động và sinh hoạt giải trí cho trào lưu đọc sách báo công khai minh bạch của Đảng, tham gia trong phạm vi nhất định lãnh đạo quần chúng đấu tranh đòi dân số, dân chủ, chống áp bức của bọn cường hào, quan lại. Một chi bộ ghép được hình thành và hoạt động và sinh hoạt giải trí tích cực gồm những đảng viên cũ mãn hạn tù được thả về là những đồng chí Nguyễn Long, Nguyễn Thạnh ở Suối Ré, Huỳnh Trượng ở Xuân Hòa, Nguyễn Thế ở Điềm Tịnh. Ở Hòn Khói có nhóm thanh niên Nguyễn Lịnh, Nguyễn Bảy (tức Lê), Nguyễn Xuyên, quê làng Bình Tây, ở làng Hà Liên có Lê Trọng Lợi là những người dân nhiệt huyết hoạt động và sinh hoạt giải trí cho trào lưu dân chủ dưới hình thức những nhóm thanh niên đọc sách báo công khai minh bạch của Mặt trận dân chủ và của Đảng. Về sau những người dân hoạt động và sinh hoạt giải trí trong những nhóm thanh niên ấy đều trở thành đảng viên và cán bộ lãnh đạo trào lưu.
Tháng 4 năm 1937 đồng chí Đoàn Bá Thừa, một cán bộ lãnh đạo của tỉnh Quảng Trị vì bị địch truy nã nên lánh vào những tỉnh phía Nam hoạt động và sinh hoạt giải trí. Đến Nha Trang đồng chí sinh sống trong Chụt. Với nghề thợ may, đồng chí hoạt động và sinh hoạt giải trí cách mạng, thiết kế xây dựng cơ sở và tìm cách liên lạc với Xứ ủy. Nhờ nắm được chủ trương mới của Đảng thời kỳ này, đồng chí tuyên truyền, tổ chức triển khai được một số trong những hội quần chúng dưới hình thức công khai minh bạch hợp pháp tại Cầu Đá – Chụt, nội thành của thành phố Nha Trang. Tháng 7 năm 1938, một chi bộ ghép Chụt – Cầu Đá, Nha Trang được xây dựng gồm những đồng chí Đoàn Bá Thừa ở Chụt, Nguyễn Liêm công chức Sở Lục lộ, Nguyễn Lượng công chức Sở Cá (Hải Học viện Nha Trang) do đồng chí Đoàn Bá Thừa làm bí thư chi bộ.
Khoảng thời hạn này ở Phú Vinh (Vĩnh Xương), những đồn điền cao su Suối Dầu, Đồng Trăng (Diên Khánh) đều phải có trào lưu, có nơi có Đoàn thanh niên dân chủ, có Hội tương tế ái hữu trong công nhân cao su, công nhân xe lửa và trong giới đánh xe ngựa.
Đồng chí Nguyễn Văn Chi sau khi ra tù, đi lại Một trong những vùng Nha Trang – Ninh Hòa liên hệ với một số trong những đồng chí ở tù về, thúc đẩy sự hoạt động và sinh hoạt giải trí cho trào lưu dân chủ. Đầu năm 1938 đồng chí liên lạc được với Xứ ủy Trung kỳ, gặp đồng chí Phan Đăng Lưu, Thường trực Xứ ủy lâm thời và được nghe truyền đạt những chủ trương của Đảng trong tình hình mới. Nhưng liền tiếp theo đó, đồng chí được phân công về hoạt động và sinh hoạt giải trí ở tuyến phố sắt Tháp Chàm – Đà Lạt.
Tháng 10 năm 1938, đồng chí Trần Công Xứng được Xứ ủy phái vào tăng cường cho Ban cán sự Nam Trung bộ, đóng cơ quan tại Tháp Chàm và được phân công phụ trách Khánh Hòa. Lúc này cơ sở đảng được phục hồi ở Nha Trang, Ninh Hòa, Vạn Ninh, đã có Đk để tổ chức triển khai ra cơ quan lãnh đạo của tỉnh. Đồng chí Trần Công Xứng liên lạc với những đồng chí Đoàn Bá Thừa (Nha Trang), Võ Đức Thuận, Mai Dương ở Phước Thiện (Vạn Ninh). Ngày 15 tháng 10 năm 1938, đồng chí Trần Công Xứng triệu tập cuộc họp tại Ghềnh Đá ở phía Nam Cầu Đá (trên đường Cầu Đá đi Cửa Bé) gồm những đồng chí: Trần Công Xứng, Đoàn Bá Thừa, Mai Dương, Võ Đức Thuận, Nguyễn Liêm và Nguyễn Lượng. Hội nghị điểm lại tình hình trong tỉnh trong năm qua và bàn cách tăng cường lãnh đạo trào lưu; triệt để tận dụng những kĩ năng hợp pháp và nửa hợp pháp để mở rộng hơn thế nữa việc tuyên truyền giáo dục và tập họp quần chúng vào tổ chức triển khai; phối hợp những hoạt động và sinh hoạt giải trí nửa hợp pháp với những hoạt động và sinh hoạt giải trí không hợp pháp để tăng cường công tác thao tác củng cố và tăng trưởng cở sở đảng, xây dựng những tổ chức triển khai bí mật của Đảng song song với tăng trưởng tổ chức triển khai Mặt trận dân chủ; tăng cường trào lưu đấu tranh của quần chúng. Hội nghị bầu Tỉnh ủy lâm thời gồm những đồng chí Đoàn Bá Thừa, Mai Dương và Võ Đức Thuận do đồng chí Đoàn Bá Thừa làm Bí thư Tỉnh ủy lâm thời đóng cơ quan tại Chụt, có đồng chí Nguyễn Lượng tương hỗ cho đồng chí bí thư một số trong những việc về công tác thao tác tổ chức triển khai, và đồng chí Nguyễn Liêm phụ trách liên lạc giữa Tỉnh ủy và Ban cán sự Nam Trung bộ ở Tháp Chàm.
Tỉnh ủy xây dựng tuy là lâm thời, nhưng đã ghi lại một bước tăng trưởng mới của trào lưu trong tỉnh về những mặt. Tổ chức Đảng được hồi sinh và nối lại được sự lãnh đạo của Đảng cấp trên Xứ ủy Trung kỳ riêng với đảng bộ địa phương; với tổ chức triển khai quần chúng và trào lưu đấu tranh của những tầng lớp nhân dân có xu thế rộng và mạnh hơn.
PHONG TRÀO QUẦN CHÚNG ĐẤU TRANHĐÒI DÂN SINH, DÂN CHỦ
Do hậu quả của khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ kinh tế tài chính, do chủ trương vơ vét bóc lột của thực dân Pháp và bè lũ tay sai cộng với thiên tai dồn dập, cùng chung với tình trạng của nhân dân toàn nước, đời sống nhân dân Khánh Hòa gặp nhiều trở ngại vất vả, người lao động rất khổ cực.
Công nhân đề-pô xe lửa Nha Trang, phu khuân vác những bến cảng Cầu Đá, Ba Ngòi, Hòn Khói, thợ trong những xưởng máy ở Nha Trang, công nhân cạo mủ trong những đồn điền cao su Đồng Trăng, Suối Dầu, lao động Sở Muối Hòn Khói… thường xuyên bị rình rập đe dọa thất nghiệp, bị đánh đập, cúp phạt, đuổi việc, bị bắt bớ giam giữ khi họ phản kháng dù chỉ là hành vi nhỏ nhất. Số người dân có việc làm bị thường bị bớt lương và kéo dãn thời hạn lao động.
Ở nông thôn, những tầng lớp nông dân lao động rất là trớ trêu vì địa tô, nợ lãi cao, thuế nặng, vì bị nạn cường hào ức hiếp, chiếm đoạt ruộng đất và vì bị nạn bắt phu (xâu), bắt lính phục vụ cái gọi là “kế hoạch phòng thủ Đông Dương” của bọn thực dân Pháp. Nhiều người phải bỏ làng xóm đi nơi khác làm ăn, đi vào những công trường thi công làm đường, những đồn điền của bọn tư bản thực dân Pháp tại địa phương.
Tiểu thương, tiểu chủ, dân nghèo thành thị, làm ăn bị chèn ép, ế ẩm, thua lỗ. Công chức lớp dưới, giáo viên đồng lương quá thấp, học viên học tập bấp bênh, sinh hoạt đắt đỏ, môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên sống đời thường thiếu thốn kéo dãn, nhiều người phải bỏ nghề, bỏ học.
Tầng lớp địa chủ vừa và nhỏ, tư sản dân tộc bản địa cũng trở nên bọn tư bản thực dân người Pháp (như tên Bờ-rê-đa ở Đá Bàn), và bọn đại địa chủ chèn ép, đẩy vào cảnh làm ăn thua lỗ, vay nợ không trả nổi nên ruộng đất bị tịch thu, xí nghiệp, hiệu buôn phải ngừng hoạt động.
Đặc biệt ở Khánh Hòa thời gian hiện nay bọn thực dân Pháp hoàn thành xong con phố sắt xuyên Việt Nam, đoạn Nha Trang đi Qui Nhơn vào năm 1936. Do việc làm đoạn đường tàu này, một hiện tượng kỳ lạ mới phát sinh, một số trong những khá đông nông dân trở thành công xuất sắc nhân lao động ở những công trường thi công làm đường (thực dân Pháp gọi là cu-li), cai ký, viên chức xe lửa đông thêm, tầng lớp tiểu thương, tiểu chủ, tư sản… mọc ra và làm ăn có vẻ như náo nhiệt hơn. Mâu thuẫn xã hội mới cũng phát sinh. Anh chị em làm ở những công trường thi công thường bị bọn cai ký, thầu khoán phạt vạ, cúp tiền công, đánh đập, bị chúng dùng mánh khóe ăn bớt, ăn quịt; thường xẩy ra những sự đối đầu đối đầu nóng giãy giữa ngành xe lửa và ngành xe hơi, Một trong những giới xe xe hơi và những giới xe ngựa. Ngành xe lửa thu hút hành khách, ngành xe hơi bị ế, giá tăng thêm rất cao, nhiều công nhân lái xe hơi bị thất nghiệp, cả chủ xe và người đánh xe đều mất thu nhập, môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên sống đời thường trở ngại vất vả.
Trong tình hình đó, đường lối của Đảng đấu tranh đòi dân số, dân chủ, đòi tự do, cơm áo và hòa bình rất phù phù thích hợp với nguyện vọng của quảng đại quần chúng nhân dân trong tỉnh. Ảnh hưởng trào lưu Đông Dương đại hội ở Nam kỳ, Huế và nhiều nơi khác, trào lưu đấu tranh của công nhân hỏa xa qua sách báo công khai minh bạch của Đảng và những nguồn thông tin khác dội vào Khánh Hòa, thức tỉnh tinh thần cách mạng trong quần chúng công nhân, nông dân, nhất là tầng lớp thanh niên có học, viên chức, học viên.
Trong trong năm 1936, 1937, 1938, những cuộc đấu tranh của nhân dân Khánh Hòa trình làng dưới nhiều hình thức phong phú, phong phú, như cuộc vận động tích lũy ý nguyện nhân dân gửi phái đoàn khảo sát của Chính phủ Mặt trận dân dã ở những thị xã: Ninh Hòa, Vạn Ninh, Diên Khánh, Ba Ngòi và nhiều vùng nông thôn; nhân dân ký tên vào những bản dân nguyện, cử đại biểu kéo về Tỉnh đường, Tòa sứ, đưa dân nguyện xin giảm thuế, miễn thuế, xin đón tiếp Gô-đa…
Tháng 8 năm 1937 trình làng cuộc tuyên truyền vận động cho nhóm ứng viên dân biểu dân chủ vào Nghị viện Trung kỳ, phản đối dự án công trình bất Động sản thuế thân do thực dân Pháp đưa ra, ủng hộ yêu sách của nhóm dân biểu dân chủ. Các cuộc vận động lấy chữ ký chống bắt lính đưa sang Pháp, làm bản “dân nguyện phòng thủ Đông Dương”, đòi giảm thuế… đã có tiếng vang trong nhân dân, nhất là ở thị xã Nha Trang, Thành và những thị xã khác (riêng Nha Trang năm 1938 lấy chữ ký khoảng chừng 300 người).
Thông qua những cuộc vận động “dân nguyện” Đảng tập hợp giáo dục quần chúng, nâng dần khí thế đấu tranh đòi cải tổ dân số, đòi tự do dân chủ, chống phản động thuộc địa, ủng hộ Mặt trận dân dã Pháp, đòi ân xá tù chính trị… Các cuộc đấu tranh này còn có tác dụng quan trọng riêng với trào lưu chung trong tỉnh, đã cho toàn bộ chúng ta biết kĩ năng đấu tranh công khai minh bạch của quần chúng, và lộ rõ thái độ lúng túng của bọn thống trị.
Qua thử thách ấy, Đảng rút kinh nghiệm tay nghề, đẩy trào lưu đấu tranh của quần chúng lên một mức cao hơn. Những đảng viên cũ, những thành phần tích cực mới xuất hiện được tập họp thành những ban vận động, chia nhau đi tuyên truyền vận động lấy chữ ký đưa yêu sách lên huyện, tỉnh. Hướng đấu tranh ở thành thị và những xí nghiệp, đồn điền là đòi tự do lập nghiệp đoàn, hội ái hữu, đòi tăng lương, bảo vệ ngày làm 8 giờ, một tuần có một ngày nghỉ, chống cúp phạt, chống đuổi thợ, kể cả đuổi viên chức những cty hành chính trong cỗ máy thống trị của địch; đòi bỏ thuế thân, giảm thuế chợ, thuế đầm, thuế ghe mành, thuế xe ngựa, xe kéo; giảm thuế môn bài những món đồ rượu, thuốc lá, máy may… Ở nông thôn, cuộc vận động chống đồi phong hủ tục, chống tham quan ô lại, cường hào nhũng nhiễu dân, đòi cải cách hương thôn, lập hương ước trở thành trào lưu có tính quần chúng kéo dãn trong nhiều năm liền.
Đáng để ý quan tâm là trong trong năm 1936-1937 đã trình làng nhiều cuộc đấu tranh dưới nhiều hình thức rất khác nhau của công nhân những xí nghiệp và đồn điền. Ngày 25-3-1936, trên 200 công nhân đồn điền cao su Đồng Trăng đình công đòi tên chủ người Pháp là Véc-nơ tăng lương, phản đối cúp phạt, đòi được cấp gạo, giành được thắng lợi, công nhân phấn khởi3. Ngày 26 tháng 6 năm đó, trên 200 công nhân đồn điền cao su Suối Dầu đấu tranh với hình thức lãn công kéo dãn một tuần lễ, lúc đầu ở sở cũ sau lan ra sở mới với nguyên do giờ thao tác nhiều, lương thấp không đủ ăn, không đủ nuôi con. Tiếp đến vào thời điểm đầu xuân mới 1937 có 3 công nhân (2 ở trại chăn nuôi, 1 cạo mủ) lãn công 3 ngày không thả bò đi ăn, không cắt cỏ cho bò, bị bọn cai đánh đập tàn nhẫn. Lập tức công nhân cạo mủ hưởng ứng lãn công 3 ngày, tiếp theo toàn bộ công nhân trong đồn điền đình công 5 ngày liền. Tên chủ sở phải đứng ra chịu dàn xếp, nhận bồi thường cho những người dân bị đánh và ra lệnh ai đánh công nhân nữa sẽ bị cúp lương. Ở Đồng Trăng vào năm 1937 cũng xẩy ra vụ 4 công nhân bị phạt, công nhân toàn đồn điền đình công phản đối, chủ dọa nạt, vẫn không còn ai đi làm việc, chủ buộc phải nhận số công nhân đó vào thao tác trở lại.
Ngày 5 tháng 7 năm 1937 công nhân xe lửa Trường Thi (Vinh) bãi công đòi tăng lương, triệt để thi hành Luật Lao động tuần lễ thao tác 40 giờ, đòi tự do nghiệp đoàn. Đến ngày 12 tháng 7 thì toàn thể công nhân xe lửa Nha Trang phối phù thích hợp với công nhân xe lửa Sài Gòn, đề-pô Dĩ An hưởng ứng công nhân Trường Thi bãi công đòi tăng lương 15%, đòi lập nghiệp đoàn. Cũng tại Nha Trang, tháng 6 năm ấy trình làng một cuộc đình công của thợ máy và nhân viên cấp dưới của toàn bộ những xưởng trong thị xã. Một tài liệu của Sở Mật thám Pháp ghi: “Do có sự sự không tương đương với chủ, 20 thợ máy và công nhân hãng Bourbon đã đình công, thứ năm ngày 18 tháng 6 trình làng một cuộc họp gồm thợ máy, nhân viên cấp dưới của toàn bộ những xưởng Staca, Bourbon, Phú Xuân Long trong thành phố “4.
Ở Cam Ranh thời gian hiện nay cũng nổ ra cuộc đình công của công nhân mỏ cát Thủy Triều mà bọn thực dân Pháp gọi là “vụ kích động giữa cu-li và cai”5.
Đấu tranh đòi bảo hiểm lao động cũng là một yêu sách chính đáng buộc chủ phải xử lý và xử lý, như công nhân, viên chức Sở Cá Cầu Đá, đòi tăng lương, bớt giờ làm, thực thi chính sách bảo hiểm riêng với việc lặn xuống biển thăm dò cá ở tại mức nước sâu. Công nhân đường tàu ở những hầm Đèo cả, Rù Rì, Rọ Tượng đấu tranh đòi tăng lương cho việc làm nặng nhọc trong hầm, đòi bảo hiểm tai nạn không mong muốn lao động.
Phối phù thích hợp với những cuộc đấu tranh của công nhân những xưởng máy, đồn điền, công nhân lao động những Sở Muối cũng nổi dậy đấu tranh. Công nhân lao động Sở Muối Hòn Khói tiếp tục đấu tranh đòi giảm nhẹ hơn thế nữa mức tô, chống trả kịch liệt những hành vi đánh đập, khắc nghiệt của bọn tay sai của chủ sở, của nhân viên cấp dưới nhà đoan.
Đi đôi với trào lưu đấu tranh của công nhân và nông dân, trào lưu đấu tranh của những tầng lớp tiểu thương, tiểu chủ, dân nghèo thành thị cũng dấy lên mạnh mẽ và tự tin ở nhiều nơi. Ở Chợ Đầm Nha Trang, chợ Dinh Ninh Hòa, chị em tiểu thương đưa yêu sách hạ thuế môn bài, giảm thuế chợ, thuế chỗ ngồi. Trong những tháng thời gian ở thời gian cuối năm 1938, thời điểm đầu xuân mới 1939, những hội tương tế thợ may ở Nha Trang, Chụt (Cửa Bé), ở Ninh Hòa, Vạn Ninh đấu tranh đòi giảm thuế môn bài máy may, đòi qui định giá may từng loại áo quần theo mỗi loại hàng. Đầu năm 1939 liên tục trình làng những cuộc đấu tranh của giới đánh xe ngựa chống chủ trương sung công xe ngựa và ngựa (phục vụ trận chiến tranh) đòi trả đủ tiền theo thời giá riêng với những vật tư, phương tiện đi lại, ngựa bị sung công. Ở Diên Khánh, đứng trước tình hình xe cộ ế ẩm vì xe lửa, xe hơi hút khách, giá cả sinh hoạt đắt đỏ, thuế xe tăng gấp 3 lần (từ 3 đồng lên 9 đồng), Hội ái hữu tương tế của giới xe ngựa được xây dựng trước đó, tiếp tục lãnh đạo cả chủ xe và người đánh xe đấu tranh nhất quyết chống sung công xe ngựa và ngựa, kéo nhau đến Tòa sứ đòi giảm thuế. Nhiều cuộc đấu tranh có lý lẽ buộc cơ quan ban ngành thường trực thực dân phong kiến địa phương phải nhượng bộ.
Bên cạnh trào lưu đấu tranh có tính chất quần chúng kéo dãn trong nhiều năm liền ở nông thôn, những cuộc đấu tranh của ngư dân đòi giảm thuế, chống bóc lột cũng trình làng liên tục trong thời kỳ này, nổi nhất là những vụ chủ mành ở Cửa Bé, Xóm Cồn, Bình Tân (Nha Trang) đòi giảm thuế mành, đòi trả đủ tiền những chiếc thuyền bị sung công, buộc những quan cai trị địa phương phải nhượng bộ. Anh em thợ đánh cá đòi chủ mành tăng phần cá chia, đòi hủy những món nợ mà lãi quá vốn.
Phong trào đấu tranh của nhân dân Khánh Hòa trong thời kỳ này chứng tỏ: công nhân đấu tranh bền chắc, liên tục, có những cuộc đấu tranh phối phù thích hợp với những địa phương khác thành trào lưu lớn như cuộc đình công của công nhân hỏa xa Nha Trang, góp thêm phần tăng cường ý thức đoàn kết thống nhất giai cấp công nhân trong phạm vi toàn nước. Giữa công nhân và nông dân có sự liên minh tương hỗ, tập họp mọi tầng lớp nhân dân, lôi kéo cả chủ mành đánh cá, lý hương tham gia như cuộc đấu tranh chống thuế.
Những cuộc đấu tranh ấy chứng tỏ kĩ năng đấu tranh công khai minh bạch hợp pháp của quần chúng góp thêm phần làm sáng tỏ tiềm năng, phương châm, phương pháp lãnh đạo của Đảng chuyển hướng trong thời kỳ vận động mặt trận dân chủ được phần đông quần chúng hưởng ứng, bọn thống trị thể hiện khá rõ ràng thái độ lúng túng, bị động, trình độ giác ngộ về sức mạnh đoàn kết tranh đấu của nhân dân được thổi lên.
Tháng 9-1939, trận chiến tranh toàn thế giới thứ hai bùng nổ đế quốc Pháp là một trong những nước tham chiến. Chính phủ Mặt trận dân dã Pháp bị lật đổ, bọn phát xít lên nắm cơ quan ban ngành thường trực. Ở Đông Dương bọn cầm quyền phản động ráo riết truy lùng những lực lượng cách mạng, trắng trợn khủng bố những chiến sỹ cách mạng và những tổ chức triển khai quần chúng của Đảng, thủ tiêu những quyền lợi mà nhân dân đã giành được trong Mặt trận dân chủ Đông Dương. Thời kỳ hoạt động và sinh hoạt giải trí hợp pháp đã chấm hết. Đảng rút vào hoạt động và sinh hoạt giải trí bí mật, hoạt động và sinh hoạt giải trí không hợp pháp, sẵn sàng sẵn sàng cho việc chuyển hướng chỉ huy kế hoạch trong thời kỳ mới, thời kỳ trận chiến tranh và cách mạng.
Ngày 29 tháng 8 năm 1939, toàn quyền Đông Dương Ca-tơ-ru ra nghị định giải tán những tổ chức triển khai nghiệp đoàn, những hội tương tế, ái hữu. Ngày 5 tháng 10 năm đó, Chính phủ bù nhìn Nam Triều ra sắc dụ cấm hội họp, cấm tuyên truyền cộng sản, tịch thu những sách báo tiến bộ, khám xét nhà những “cựu chính trị phạm”…
Ở Khánh Hòa, vào thời điểm đầu tháng 10-1939, Tỉnh ủy lâm thời triệu tập hội nghị tại một trường học ở Chụt để kiểm điểm tình hình những mặt về trào lưu đấu tranh đòi dân số, dân chủ, về công tác thao tác xây dựng tổ chức triển khai Đảng và những tổ chức triển khai quần chúng. Trước tình hình mới và để thi hành thông tư “mau lẹ rút vào bí mật” của Trung ương Đảng, hội nghị Tỉnh ủy bàn kế hoạch chuyển hướng những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt công khai minh bạch sang bán công khai minh bạch và bí mật, mở rộng công tác thao tác của Đảng đi sâu vào những vùng nông thôn.
Nghị quyết Tỉnh ủy còn chưa kịp triển khai xuống cơ sở thì tình hình những địa phương diễn biến phức tạp. Vào cuối thời gian tháng 10 những cuộc truy lùng của địch trình làng liên tục, trước tiên là nhiều đồng chí trong cơ quan Ban cán sự Nam Trung bộ ở Tháp Chàm bị bắt. Đồng chí Nguyễn Liên liên lạc của Tỉnh ủy Khánh Hòa với Ban cán sự cũng trở nên bắt. Kế đó, Tỉnh ủy lâm thời bị vỡ. Các đồng chí Đoàn Bá Thừa, Mai Dương, Võ Đức Thuận bị bắt và một số trong những đồng chí khác cũng trở nên bắt như Nguyễn Long, Nguyễn Thạnh ở chi bộ Suối Ré… Sau đó Nguyễn Long được thả.
Số đồng chí bị bắt trong vụ vỡ lỡ này, không giam giữ ở trong nhà lao Nha Trang, vì đã có một số trong những tù chính trị tham gia trào lưu ở những tỉnh phía Bắc đã biết thành giam giữ ở đây. Chúng đưa toàn bộ những người dân bị bắt trong vụ này giam giữ tại huyện Vĩnh Xương, sau khi hoàn tất việc khai thác, chúng đưa lên giam riêng ở trong nhà lao Thành Diên Khánh. Các đồng chí trong Ban cán sự Nam Trung bộ và những đồng chí hoạt động và sinh hoạt giải trí trong ngành hỏa xa, ở đề-pô Tháp Chàm, Đà Lạt cũng đưa về giam chung tại đây chờ ngày ra tòa như: Trần Công Xứng, Nguyễn Hữu Khiếu, Trần Sâm, Nguyễn Văn Chi, Nguyễn Phê… Giữa năm 1940, chúng đưa ra xử vụ án này. Trước đó, những đồng chí bị giam giữ đã bàn việc đấu tranh chống án. Khi ra trước tòa án Nam Triều của tỉnh Khánh Hòa tại Thành, nhiều đồng chí trong số đó có đồng chí Nguyễn Văn Chi biện hộ bác bỏ những điều buộc tội vô lý làm cho quan tòa lúng túng, nhiều quần chúng đến nghe xử án hoan nghênh. Cuộc đấu tranh này còn có ảnh hưởng tốt, mức án của nhiều đồng chí trong phiên tòa xét xử xét xử này sẽ không còn đảm bảo lắm: tù 6 tháng, 9 tháng, trên một năm. Nhưng tiếp theo đó tòa chung thẩm tăng án tối thiểu từ 3 năm trở lên và đi đày tận nhà đày Buôn Ma Thuột. Chúng đưa số tù này xuống nhà lao Nha Trang để chờ đi đày.
Trước khi đi đày nổ ra cuộc đấu tranh của những đồng chí bị đi đày chống lại việc nhà cầm quyền đưa theo đày một đồng chí hiện giờ đang bị bệnh thương hàn nặng. Thái độ đấu tranh quyết liệt của anh em ta đòi đưa đồng chí ấy đi bệnh viện được nhiều tù nhân khác ủng hộ, kể cả binh lính, nhân viên cấp dưới nhà lao đống ý, bọn cầm quyền phải nhượng bộ. Đây là một cuộc đấu tranh trong tù có kết quả trước lúc những đồng chí lên đường đến nhà đày Buôn Ma Thuột.
Sau vụ bị vỡ này, Khánh Hòa đứt liên lạc với cấp trên. Trong tỉnh chỉ từ những đảng viên chưa bị lộ và một số trong những cơ sở cách mạng, hoạt động và sinh hoạt giải trí riêng lẻ. Phong trào gặp trở ngại vất vả và trong thời điểm tạm thời lắng xuống.
* *
*
Phong trào cách mạng Khánh Hòa trong trong năm 1936-1939 đã tiếp tục tăng trưởng tương đối rộng tự do, tuy chưa xây dựng được mặt trận dân chủ, nhưng trào lưu đã tiếp tục tăng trưởng rộng tự do ở khắp thị xã, thị xã và vùng nông thôn, đi vào những đồn điền, xí nghiệp và văn phòng của địch. Tinh thần đấu tranh của công nhân và những tầng lớp nhân dân thể hiện tính bền chắc, liên tục, từ đấu tranh tự phát chuyển dần lên đấu tranh tự giác, có sự phối hợp ngặt nghèo Một trong những lực lượng, lấy công- nông làm nòng cốt, dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ. Các tầng lớp nhân dân được lôi kéo ra tranh đấu dưới những hình thức và mức độ rất khác nhau là những cuộc tập dượt đấu tranh trực diện với địch. Mỗi cuộc vận động đấu tranh đều khuynh hướng về phía tiềm năng thiết thực, những khẩu hiệu đấu tranh đều nhằm mục đích vào những yêu cầu cấp thiết trước mắt của quần chúng. Kết quả là quyền lợi của công nhân, nông dân và những tầng lớp trí thức, học viên, viên chức, tiểu tư sản, lao động thành thị được thực thi một phần, có những cải cách dân chủ được duy trì cho tới ngày bùng nổ Cách mạng tháng Tám. Đó là cơ sở để nâng cao giác ngộ cách mạng cho quần chúng, tạo niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng.
Những cán bộ, đảng viên của Đảng luôn luôn đứng ở số 1 và đi sát lãnh đạo những cuộc đấu tranh của nhân dân. Trong lúc chưa bắt được liên lạc với cấp trên, một số trong những đồng chí đã nhờ vào sách báo công khai minh bạch của Đảng, tìm hiểu để nắm đường lối, chủ trương của Đảng và kịp thời lãnh đạo quần chúng đứng lên tranh đấu cho tới lúc bắt được liên lạc với Xứ ủy và xây dựng Tỉnh ủy lâm thời, làm cho ảnh hưởng của Đảng ăn sâu, phủ rộng rộng tự do ra trong nhân dân. Khi trào lưu bị khủng bố, tổ chức triển khai Đảng bị tan vỡ, một số trong những đảng viên giữ vững khí tiết, kiên cường đấu tranh trong tù, những đảng viên khác còn sót lại vẫn tiếp tục hoạt động và sinh hoạt giải trí cho tới lúc chắp nối lại được với tổ chức triển khai. Nhờ đó, về sau những tổ chức triển khai Đảng sớm được phục hồi và tăng trưởng trong cuộc vận động giải phóng dân tộc bản địa giành cơ quan ban ngành thường trực trong trong năm 1940-1945.
___________
1. Về sự hoạt động và sinh hoạt giải trí của ta mà địch nghi ngờ và theo dõi trong thời kỳ này, tài liệu mật thám địch ngày 27-11-1936 viết: “Sau những sự kiện ở nước Pháp và trào lưu thợ thuyền trình làng ở Nam kỳ mới gần đây, có một sự sinh động nào đó trong số cu-li những công trường thi công và đồn điền, những tài xế, trấn áp viên vận tải lối đi bộ”. Chiều ngày 24-11-1936, có một cuộc họp để rỉ tai chính trị trong một ngôi nhà tại đường Nhà thờ gồm chục viên thư ký và họa sỹ đường tàu Nha Trang, trong số đó có những tên khả nghi: Vinh Quang (quê Quảng Trị, thư ký đường tàu Nha Trang), Lê Ngọc Đông (quê Thượng An, tổng Phú Ninh, huyện Phú Vang, Thừa Thiên, nhân viên cấp dưới đường tàu) và Phan Tấn Ích (quê Xuân Giang, Hưng Nguyên, Nghệ An, thợ vẽ đường tàu Nha Trang) và hai người nữa từ Bắc vào bằng xe hơi và sẽ đi vào phía Nam bằng đường tàu.
2. Nhóm này còn có những đồng chí Lê Ngọc Bán (Sáu Bán), Mười Thâm, Mười Đỉnh… tại thị xã Ninh Hòa do Lý Khuê chủ chốt.
3. Theo báo cáo của tên thanh tra mật thám Champavert số 223-S ngày 28-9-1936 thì “những cu-li đồn điền Đồng Trăng gây chuyện luôn luôn do Đặng Long Châu, người làng Khánh Xuân, phủ Diên Khánh xúi giục”.
4. Báo cáo của Thanh tra mật thám Nha Trang ngày 25-6-1936. Bản lưu tại Bộ phận Lịch sử Đảng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy.
5. Báo cáo của Thanh tra mật thám Nha Trang tháng 2-1936. Tài liệu trên đây tàng trữ tại Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Khánh Hòa.
Review Sự kiện lịch sử nào không tác động tới trào lưu dân chủ 1936 — 1939 ?
Bạn vừa đọc nội dung bài viết Với Một số hướng dẫn một cách rõ ràng hơn về Video Sự kiện lịch sử nào không tác động tới trào lưu dân chủ 1936 — 1939 tiên tiến và phát triển nhất
Người Hùng đang tìm một số trong những Chia SẻLink Tải Sự kiện lịch sử nào không tác động tới trào lưu dân chủ 1936 — 1939 miễn phí.
Thảo Luận vướng mắc về Sự kiện lịch sử nào không tác động tới trào lưu dân chủ 1936 — 1939
Nếu sau khi đọc nội dung bài viết Sự kiện lịch sử nào không tác động tới trào lưu dân chủ 1936 — 1939 vẫn chưa hiểu thì hoàn toàn có thể lại phản hồi ở cuối bài để Tác giả lý giải và hướng dẫn lại nha
#Sự #kiện #lịch #sử #nào #không #tác #động #tới #phong #trào #dân #chủ