Contents
Pro đang tìm kiếm từ khóa Các câu thơ lục bát biến the trong Truyện Kiều được Cập Nhật vào lúc : 2022-04-23 19:57:28 . Với phương châm chia sẻ Thủ Thuật về trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết 2022. Nếu sau khi đọc Post vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comment ở cuối bài để Admin lý giải và hướng dẫn lại nha.
Lời BBT: Nhân dịp kỷ niệm 250 năm năm sinh của Đại thi hào Nguyễn Du (1865-2015), nhà nghiên cứu và phân tích Phạm Đan Quế, mới viết cuốn thứ 18 về Truyện Kiều có nhan đề là Thế giới nghệ thuật và thẩm mỹ và làm đẹp Truyện Kiều (NXB Thanh Niên, 2013), trong số đó có chương viết về Truyện Kiều và việc thay đổi câu thơ lục bát. Đây là phần nghiên cứu và phân tích khá công phu và tỉ mỉ. Tác giả đã gửi cho BBT và muốn được công bố trên Trang website Lục bát Việt Nam.
Trân trọng cảm ơn nhà nghiên cứu và phân tích Phạm Đan Quế.
I. NHỊP ĐIỆU TRONG THƠ KIỀU
Tính có nhịp điệu, và sự ngắt nhịp liên tục là yếu tố nhận diện của câu thơ, bài thơ và tính thơ nằm ở vị trí tính có nhịp điệu cùng với việc hiệp vần của nó. Nhịp thơ không riêng gì có là yếu tố bên phía ngoài, một yếu tố của hình thức rõ ràng cảm tính mà còn tồn tại một yếu tố bên trong tạo ra hình thức thơ, hình thức câu thơ, trong số đó sự sắp xếp những khổ thơ luôn luôn biểu lộ tương quan Một trong những nhịp điệu. Để mày mò cấu trúc nhịp thơ, ta phải trải qua khoảng chừng trống vô hình dung do tiến trình thơ tạo ra để sở hữu những cảm nhận, cảm hứng rất khác nhau về nội dung thông tin và những cảm xúc, biểu cảm tiềm tàng trong đoạn thơ. Nếu ngắt nhịp không hợp lý câu thơ sẽ trở nên ngô nghê, thậm chí còn vô nghĩa.
Trong thơ lục bát, mỗi dòng thơ thường có vài ba nhịp mà nhịp cuối kết thúc cùng với dòng thơ. Khác với nhịp trong âm nhạc, số âm tiết trong những nhịp thơ không cố định và thắt chặt và không nhất thiết phải như nhau, dù thơ lục bát thường là nhịp chẵn. Thơ có một loại cty rất đặc trưng là loại thơ cũng luôn có thể có khi gọi là câu thơ. Thơ lục bát có hai dòng 6 chữ và 8 chữ mà cách ngắt nhịp thông thường là nhịp chẵn (2/2/2 trong câu lục và 2/2/2/2 trong câu bát). Nhiều câu thơ ngắt nhịp như trên hoàn toàn đảm bảo sự thông suốt về ý nghĩa là vì tính chất tương đối ổn định của nhịp riêng với thể thơ lục bát đã tạo nên trong quy trình xây dựng thể loại thơ qua nhiều thế hệ và từ bao đời nay. Ta hoàn toàn có thể nhẩn nha đọc những câu thơ sau theo nhịp điệu túc tắc hai chữ một trong những câu như:
0037. Êm đềm trướng rủ màn che,
Tường đông ong bướm đi về mặc ai.
2267. Dựng cờ nổi trống lên đường,
Trúc tơ nối trước, kiệu vàng kéo sau.
Tuy nhiên yếu tố ngắt nhịp câu thơ không hề đơn thuần và giản dị như nhiều người nghĩ. Sau nhiều năm tâm ý về kiểu cách ngắt nhịp câu thơ Truyện Kiều, chúng tôi đã thử làm với toàn bộ Truyện Kiều và mạnh dạn nêu ra nhận xét như sau. Trước hết xin bàn về kiểu cách ngắt nhịp của mấy câu đầu trong truyện.
Câu thứ nhất Trăm năm trong cõi người ta, theo chúng tôi chỉ có một cách đọc duy nhất 2/4, tránh việc ngắt thành 2/2/2 là thông thường vì trong cõi đứng riêng là không hợp lý, cõi người ta là một cụm từ không tách riêng ra được, nên không ngắt thành 4/2, càng không thể ngắt thành 3/3… hay vô lý như một/3/2…
Câu thứ hai Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau hoàn toàn có thể có hai cách ngắt nhịp: 2/2/4, 4/4, còn cách ngắt nhịp 4/1/3 hay 4/2/2 cũng đều không hợp lý.
Câu thứ ba Trải qua một cuộc bể dâu cũng luôn có thể có cách ngắt nhịp 2/4 hay 2/1/3. Nếu tách một cuộc riêng ra thành nhịp 2/2/2 thì nhóm hai chữ này sẽ không còn lọn nghĩa, cũng không thể ngắt thành 3/3 hay là một trong/3/2….
Câu thứ 4: Những điều trông thấy mà đau đớn lòng hoàn toàn có thể ngắt nhịp thành 4/1/3, 4/4, tuy cũng hoàn toàn có thể 2/2/1/3 hay 2/2/1/2/1 nhưng không thể thành 2/2/2/2, từ láy đau đớn không thể chia cắt.
Câu thứ 5: Lạ gì bỉ sắc tư phong chỉ có một cách ngắt nhịp 2/4, cùng lắm là 2/2/2, nhưng không thể thành 4/2 hay là một trong/3/2…
Câu thứ 6: Trời xanh quen thói má hồng đánh ghen chỉ có một cách ngắt nhịp 2/6, nếu ngắt thành 2/2/2/2 hay 4/4 thì không đạt vì 4 chữ má hồng đánh ghen đi liền không còn nghĩa gì, không phải là má hồng đánh ghen mà trời xanh có thói quen đánh ghen những khách má hồng.
Nay xin xét nhịp thơ của 20 dòng thơ đầu và 20 dòng thơ cuối của tác phẩm để minh hoạ. Trong ba cách ngắt nhịp ở đây, cách ngắt nhịp đầu (1) là chuẩn nhất, những cách sau có cách được, có cách không hay.
CÁC CÁCH NGẮT NHỊP
1
2
3
0001. Trăm năm trong cõi người ta,
Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau.
2/4
2/2/4
4/1/3
4/4
0003. Trải qua một cuộc bể dâu,
Những điều trông thấy mà đau đớn lòng.
2/4
4/1/3
2/2/2
2/2/4
0005. Lạ gì bỉ sắc tư phong,
Trời xanh quen thói má hồng đánh ghen.
2/4
2/6
0007. Cảo thơm lần giở trước đèn,
Phong tình cổ lục còn truyền sử xanh.
2/4
4/4
4/2
4/1/3
2/2/2
0009. Rằng: Năm Gia Tĩnh, triều Minh,
Bốn phương yên bình, hai kinh vững vàng.
1/3/2
4/4
4/2
2/2/2/2
0011. Có nhà viên ngoại họ Vương,
Gia tư nghĩ cũng thường thường bậc trung.
4/2
2/6
6
2/4/2
0013. Một trai con thứ rốt lòng,
Vương Quan là chữ, nối dòng nho gia.
2/4
4/4
6
2/2/2/2
0015. Đầu lòng hai ả tố nga,
Thuý Kiều là chị, em là Thuý Vân.
2/4
4/4
2/2/2
2/2/2/2
0017. Mai cốt cách, tuyết tinh thần,
Mỗi người một vẻ, mười phân vẹn mười.
3/3
4/4
1/2/1/2
2/2/2/2
0019. Vân xem trang trọng khác vời,
Khuôn trăng đầy đặn, nét ngài nở nang.
1/5
4/4
1/3/2
2/2/2/2
2/2/2
3235. Một nhà phúc lộc gồm hai,
Nghìn năm dằng dặc quan giai lần lần.
2/4
4/4
2/2/2
4/2/2
3237. Thừa gia chẳng hết nàng Vân,
Một cây cù mộc, một sân quế hoè.
6
4/4
2/4
2/2/2/2
3239. Phong lưu phú quý ai bì,
Vườn xuân một cửa để bia muôn đời.
4/2
4/4
2/2/2
2/2/4
3241. Ngẫm hay muôn sự tại trời,
Trời kia đã bắt làm người dân có thân.
2/4
2/6
2/2/2
6/2
2/4/2
3243. Bắt phong trần, phải phong trần,
Cho thanh cao, mới được phần thanh cao.
3/3
3/5
1/2/1/2
3/3/2
3245. Có đâu thiên vị người nào,
Chữ tài chữ mệnh dồi dào cả hai.
6
4/4
2/4
2/2/2/2
3247. Có tài mà cậy chi tài,
Chữ tài liền với chữ tai một vần.
2/4
2/4/2
2/1/3
2/2/2/2
3249. Đã mang lấy nghiệp vào thân,
Cũng đừng trách lẫn trời gần trời xa.
6
2/6
4/2
2/2/2/2
3251. Thiện căn ở tại lòng ta,
Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài.
2/4
3/5
4/2
2/1/4
2/2/2
3/3/2
3253. Lời quê chắp nhặt dông dài,
Mua vui cũng khá được một vài trống canh.
2/4
2/6
2/2/2
2/4/2
Dòng thơ cuối tránh việc ngắt nhịp thành 4/4 hay 2/2/2/2, cách đọc nhát gừng này sẽ không còn biểu thị ý tứ của câu thơ. Nhìn vào bảng phân tích trên, hoàn toàn có thể có người còn tồn tại những kiến giải hoặc cách nghĩ theo phía khác. Vì đấy là một yếu tố còn mới, chưa tồn tại tác giả nào đề cập đến, nên chúng tôi nêu ra để quý vị fan hâm mộ tìm hiểu thêm.
II. CÁC LOẠI NHỊP THƠ TRONG TRUYỆN KIỀU
1. Về nhịp thơ trong Truyện Kiều, hoàn toàn có thể có nhiều cách thức tiếp cận. Cấu trúc bên phía ngoài của câu thơ biểu lộ ở cách trình diễn nhịp thơ, ở việc sử dụng dấu câu của tác giả và khuôn nhịp chung của thể loại, còn cấu trúc bên trong thể hiện tương quan nội dung mang hình thức nằm bên cạnh trong câu thơ khác với cấu trúc bên phía ngoài của nhịp điệu. Ta chỉ hoàn toàn có thể cảm nhận được nhịp thơ một cách rõ ràng khi nghe đến đọc thơ.
Nhịp là yếu tố tiếp nối đuôi nhau và lặp lại một cách đều đặn một hoạt động và sinh hoạt giải trí hay một quy trình nào này mà trong âm nhạc thì nhịp là yếu tố tiếp nối đuôi nhau tuần hoàn những độ dài thời hạn bằng nhau làm nền cho nhạc. Lời thơ phân biệt với ngôn từ văn xuôi là vì có nhịp điệu vì vậy nên có sự thân thiện giữa thơ và âm nhạc mà sự phong phú của nhịp thơ in như sự phong phú của giai điệu trong âm nhạc. Nhịp điệu hay nhịp thơ là “ngôn từ đặc biệt quan trọng của thơ”, nó biểu lộ được bao ý tình mà từ ngữ không thể nói hết được. Nhịp thơ đặc trưng không riêng gì có bằng sự phân loại của những âm thanh thuộc hai nhóm thanh điệu cao thấp, mà còn bởi độ dãn cách thời hạn Một trong những chữ. Trong âm nhạc đường nét lên xuống cao thấp – trên dòng kẻ nhạc – của những nốt nhạc được gọi là tuyền luật, còn khoảng chừng cách nhanh chậm Một trong những nốt nhạc được gọi là tiết tấu – biểu thị bởi những nốt đen, trắng, móc đơn, móc kép…. Các bản nhạc diễn tấu nghe du dương, êm dịu hay hùng tráng… được đặc trưng bởi hai yếu tố tuyền luật và tiết tấu được gọi là giai điệu. Tương tự với đường nét và sắc tố trong tác phẩm hội hoạ là giai điệu trong nhạc phẩm và nhịp điệu trong thơ. Khi được cảm xúc hoá, đậm cá tính hoá, nhịp thơ sẽ mài sắc cảm nhận, cảm hứng của người đọc. Nó tạo ra lượng nghĩa tương hỗ update cho nghĩa từ vựng và tạo ra sức vang vọng về âm điệu và ngữ nghĩa.
Vận dụng thể thơ lục bát, Nguyễn Du tuy có thuận tiện là thừa kế kinh nghiệm tay nghề sáng tác của ca dao, dân ca và thành tựu của truyện Nôm, nhưng để diễn đạt một nội dung hiện thực to lớn trong một thể thơ vốn dễ đơn điệu, nhà thơ phải tự thay đổi, nâng cao trình độ cho thơ lục bát. Ông đã thực thi sự cải cách và đã thành công xuất sắc mỹ mãn làm cho câu thơ Truyện Kiều mang một dáng vóc mới, một tầm vóc mới.
Trong thơ lục bát, mỗi dòng thơ thường có vài ba nhịp mà nhịp cuối kết thúc cùng với dòng thơ. Khác với nhịp trong âm nhạc, số âm tiết trong những nhịp thơ không cố định và thắt chặt và không nhất thiết phải như nhau dù thơ lục bát thường là nhịp chẵn. Nhịp chẵn đem lại cho câu thơ tính uyển chuyển uyển chuyển, nhưng cũng chính vì thế dễ dẫn đến việc đơn điệu. Như câu tả ngoại hình Sở Khanh hoàn toàn có thể đọc Theo phong cách ngắt nhịp chẵn này (đọc 2 chữ một):
1059. Một chàng vừa trạc thanh xuân,
Hình dong chải chuốt, áo khăn dịu dàng êm ả.
Tuy câu lục ở đây nên theo nhịp 2/4, và câu bát theo nhịp 4/4. Nguyễn Du tuy thay đổi câu thơ bằng phương pháp thay đổi nhịp thơ nhưng không phải là phá vỡ toàn bộ những gì đã ổn định. Để tạo ra một cấu trúc thơ hoàn toàn mới, nhà thơ vẫn sử dụng nhịp chẵn nhưng bên gần đó, ông tạo ra những nhịp chẵn có số lượng chữ to nhiều hơn cạnh bên những nhịp lẻ. Ông đã thay đổi nhịp thơ, nhưng luôn luôn gắn với nhu yếu diễn đạt hiện thực. Chẳng hạn khi viết về cái chết bất thần lúc còn xuân sắc của Đạm Tiên, Nguyễn Du dùng nhịp 3/1/4:
Nửa chừng xuân / thoắt / gãy cành thiên hương.
Câu thơ cho ta có cảm hứng như Đạm Tiên sớm lìa đời như câu thơ bị ngắt ngang một cách không bình thường nếu so nhịp 3/1/4 với nhịp 4/4. Điều này được cho phép ta xác lập vai trò của nhịp trong việc diễn đạt và biểu cảm trong thơ.
2. Trong bài NHỊP THƠ (Tạp chí Ngôn ngữ số 1-2004), Tiến sĩ Nguyễn Thế Lịch khi bàn về nhịp thơ lục bát có nêu ra 5 loại nhịp của câu lục và 5 loại nhịp của câu bát mà hầu hết ông lấy thơ Kiều làm ví như sau:
a) CÂU LỤC:
1. Nhịp 2/2/2 Canh khuya/ thân gái/ dặm trường
2. Nhịp 3/3 Làn thu thuỷ/ nét xuân sơn
3. Nhịp 2/4 Tình yêu/ một mất mười ngờ
(Đoàn thị Lam Luyến)
4. Nhịp 1/2/3 Rằng/ Trăm năm/ cũng từ đây
5. Nhịp 2/1/3 Hỏi tên/ rằng/ Mã Giám Sinh
Ở mục này, với nhịp 2/4, ta hoàn toàn có thể lấy ngay câu thơ thứ nhất trong Truyện Kiều mà tránh việc phải lấy từ những tác giả khác:
0001. Trăm năm/ trong cõi người ta
(Câu này sẽ không còn thể ngắt theo nhịp 2/2/2 hay 4/2…)
b) CÂU BÁT:
1. Nhịp 2/2/2/2 Quét sân/ đặt trác/ rửa bình/ thắp nhang
2. Nhịp 4/4 Cạn dòng lá thắm/ dứt đường chim xanh
3. Nhịp 3/3/2 Đĩa dầu vơi / nước mắt đầy/ năm canh
4. Nhịp 2/4/2 Đi về/ này những lối này/ năm xưa
5. Nhịp 2/3/3 Chỉ riêng/ nỗi nhớ em/ là vẹn nguyên
(Đặng Vương Hưng)
Cũng ở trong mục này, với nhịp 2/3/3, ta hoàn toàn có thể lấy câu Kiều sau:
0214. Tỉnh ra/ mới biết rằng/ mình chiêm bao.
Ông Nguyễn Thế Lịch còn nêu một số trong những ví dụ ngắt nhịp kỹ hơn như:
c.. Sau mỗi thành phần liệt kê:
Của ta/ trời/ đất/ đêm/ ngày Nhịp 2/1/1/1/1
Núi kia/ đồi nọ/ sông này/ của ta. Nhịp 2/2/2/2
d. Sau mỗi thành phần của câu (Giữa C và V, giữa động từ TT và bổ ngữ, giữa trạng ngữ và nòng cốt câu…):
Núi/ láng giềng/ chim/ bầu bạn Nhịp 1/2/1/2
Mây/ khách khứa/ nguyệt/ anh tam. Nhịp 1/2/1/2
(Nguyễn Trãi)
3. Chúng tôi rất đồng ý với ông Nguyễn Thế Lịch là tránh việc ngắt nhịp một cách tuỳ tiện mà không để ý quan tâm đến ý nghĩa của những từ, vì như vậy ta sẽ không còn thấy hết được cái hay của câu thơ Truyện Kiều. Thực ra ở đây, Nguyễn Du đã thay đổi câu thơ bằng nhiều cách thức thay đổi nhịp thơ mà theo thống kê bước đầu của chúng tôi ngoài 10 loại nhịp mà ông Lịch đã nêu trên đây, Truyện Kiều còn tồn tại tới 17 loại nhịp nữa: 3 loại nhịp cho câu lục và 14 loại nhịp nữa cho câu bát. Như vậy toàn bộ có tới 27 loại nhịp: 8 loại nhịp cho câu lục và 19 loại nhịp cho câu bát.
Cụ thể có thêm những nhịp thơ khác nữa như sau:
a). Câu lục:
1. Nhịp 1/5 0059. Rằng/ Sao trong tiết Thanh minh
2. Nhịp 1/3/2 0009. Rằng/ Năm Gia Tĩnh/ triều Minh
3. Nhịp 4/2 0011. Có nhà Viên ngoại/ họ Vương
b) Câu bát:
1. Nhịp 1/2/1/1/2/1
0050. Thoi/ vàng vó/ rắc / tro/ tiền giấy/ bay
(Về câu này, ta cũng hoàn toàn có thể ngắt nhịp theo 4/4 hay 3/1/3/1 hay là một trong/3/1/3 nhưng không thể theo nhịp 2/2/2/2, vì vàng vó và tiền giấy là những từ kép phải được đọc liền nhau mà chúng tôi đã nói rõ trong bài Thanh minh trong tiết tháng ba ở quyển Về những thủ pháp nghệ thuật và thẩm mỹ và làm đẹp trong văn chương Truyện Kiều).
2. Nhịp 1/3/1/3
2362. Càng/ cay nghiệt lắm/ càng/ oan trái nhiều.
0542. Dám/ xa xôi mặt/ mà/ thưa thớt lòng.
(Những câu này cũng hoàn toàn có thể ngắt nhịp 4/4)
3. Nhịp 1/5/2 1984. Hỏi/chàng mới ở chốn nào/ lại chơi.
4. Nhịp 2/6 0006. Trời xanh quen thói má hồng đánh ghen.
(Câu này sẽ không còn thể ngắt nhịp thành 2/2/2/2 hay 4/4 hay 2/4/2… vì ngắt nhịp như vậy câu thơ không thuận nghĩa, má hồng đánh ghen thành một nhịp là vô nghĩa, câu thơ phải được hiểu là Trời xanh quen thói đánh ghen má hồng).
5. Nhịp 2/1/5
0012. Gia tư/ nghĩ/ cũng thường thường bậc trung.
(Câu này cũng hoàn toàn có thể ngắt nhịp theo 4/4)
1058. Cách lầu/ nghe/ có tiếng đâu hoạ vần
(Câu này cũng hoàn toàn có thể ngắt nhịp theo 2/6)
6. Nhịp 2/1/3/2
1190. Nghĩ thân/ mà/ lại ngậm ngùi/ cho thân.
7. Nhịp 2/2/1/3
0016. Thuý Kiều/ là chị/ em/ là Thuý Vân.
(Câu này cũng hoàn toàn có thể ngắt nhịp theo 4/4 hay 2/2/2/2)
8. Nhịp 2/4/2 0112. Một lời/ là một vận vào/ khó nghe.
9. Nhịp 2/4/1/1 0596. Oan này/ còn một kêu trời/ nhưng/ xa
(Câu này cũng hoàn toàn có thể ngắt nhịp theo 2/4/2)…
10. Nhịp 3/1/4
0066. Nửa chừng xuân/ thoắt/ gãy cành thiên hương.
0072. Dấu xe ngựa/ đã/ rêu lờ mờ xanh.
(Hai câu này hoàn toàn có thể ngắt nhịp thành 3/5)
11. Nhịp 3/1/3/1 1212. Cho lăn lóc/ đá/ cho mê mệt/ đời.
(Câu này cũng hoàn toàn có thể ngắt nhịp theo 4/4)
12. Nhịp 3/1/2/2
1192. Đến phong trần/ cũng/ phong trần/ như ai.
(Câu này hoàn toàn có thể ngắt nhịp thành 3/3/2 hay 3/1/4)
13. Nhịp 4/1/3
0074. Khéo vô duyên bấy/ là/ mình với ta.
(Câu này cũng hoàn toàn có thể ngắt nhịp theo 4/4)
14. Nhịp 4/3/1
1044. Quạt nồng ấp lạnh/ những ai đó/ giờ?
Các loại nhịp thêm trên đây gồm: 3 loại nhịp khởi đầu bằng một chữ, 6 loại nhịp khởi đầu bằng 2 chữ, 3 loại nhịp khởi đầu bằng 3 chữ và 2 loại nhịp khởi đầu bằng 4 chữ.
4. Nhân đây xin nêu một ví dụ về một câu thơ ngắt nhịp không đúng sẽ cho ta một cách hiểu nghĩa khác.
Từ là cty hai mặt (âm và nghĩa), trong lúc âm tiết chỉ xuất hiện âm. Từ mang nghĩa nên việc ngắt nhịp thể hiện cách hiểu của người đọc và cảm thụ. Có những cách ngắt nhịp làm cho câu thơ có nghĩa khác đi. Giai thoại sau này trong Chuyện giải buồn của Huỳnh Tịnh Của trong năm thời điểm đầu thế kỷ 20 đã cho toàn bộ chúng ta biết cách ngắt nhịp không đúng sẽ làm cho câu thơ có nghĩa khác đi ra làm sao.
“Ở vùng nọ có một cô nàng đẹp lại sở hữu tài năng ăn nói, mở một quán nước bên đường để kén chồng. Các cậu cống, anh đồ nghe tin kéo đến rất nhiều… Một hôm, có một nho sinh nọ, chẳng biết là định “đánh đường tìm hoa” hay là vô tình qua đường vào quán nghỉ chân. Cô gái quen như mọi bận, lại giở cái giọng “đàn chị” ra để trêu chọc, nhưng thò ra câu nào đều bị chàng trai đập lại chan chát, thành ra cô ta có phần nao núng. Cuối cùng cô ta bèn đọc một câu:
“Khen cho con/… mắt tinh đời
Anh hùng đoán giữa trần ai mới già.
“Khi đọc cô nhấn mạnh yếu tố ba tiếng “Khen cho con” nghỉ một tí rồi mới đọc nốt ba tiếng sau thành câu thơ có nghĩa: “Bà khen cho con đấy”. Câu lục đáng lẽ ngắt nhịp 2/4 thì cô lại đổi thành 3/3 như trên. Nho sinh vốn là một thanh niên nhanh trí thấy cô nàng có ý xỏ xiên liền “tương kế tựu kế” đọc ngay một câu kiều:
“Vả giờ đây/… mới thấy đây
Mà lòng đã chắc những ngày một hai.
Anh dằn mạnh ba tiếng “Vả giờ đây” để đối lại, ý nói: anh vả cho giờ đây, thì cô nàng vốn tinh xảo nhận thấy ngay vừa phục vừa thẹn, mặt đỏ au lên, chỉ ngồi lặng thinh mân mê tà áo, chẳng biết vấn đáp ra sao nữa”.
Câu lục đáng lẽ ngắt nhịp 1/5 tách chữ vả ra như thông thường thì chàng lại ngắt thành nhịp 3/3 nên lúc ba chữ đầu được dằn mạnh mới có nghĩa “Anh vả cho giờ đây!”. Vả vốn là một kết từ nói tắt của “Vả lại” biểu thị điều sắp nêu ra là thêm một lẽ thuyết minh xác lập cái ý chính muốn nói nên đã được chàng đọc tách ra.
Rõ ràng là chỉ với cách ngắt nhịp khác đi, câu thơ đã có một nghĩa khác hoàn toàn.
III. HƯ TỪ VÀ NHỊP ĐIỆU CÂU THƠ
1. Hư từ thường bị chi phối bởi đặc trưng về ngữ nghĩa và ngữ pháp nên có những điểm lưu ý riêng trong việc tham gia tạo nhịp điệu của câu thơ, nhịp điệu không riêng gì có có sự nhấn mạnh yếu tố rất khác nhau vào những cty ngắt quãng mà còn được tạo ra bởi sự ngắt quãng dài ngắn rất khác nhau nữa. Sự kết phù thích hợp với nhau một cách hữu cơ của hai yếu tố trên tạo ra âm hưởng riêng của câu thơ, nên lúc bàn đến nhịp điệu câu thơ, người ta thường hay chú trọng đến việc ngắt nhịp, ngoài ra cần xét đến những sắc thái phong phú Một trong những nhịp thơ nữa. Người ta thường nhờ vào tính chất hoàn hảo nhất tương đối về ý nghĩa nội dung và ngữ pháp của từng bộ phận câu thơ để nói về kiểu cách ngắt nhịp câu thơ. Hư từ là loại từ không còn ý nghĩa từ vựng chân thực và thường tồn tại trong quan hệ ngặt nghèo với từ khác nên không tham gia vào việc tạo nhịp thơ bằng nội dung từ vựng mà bằng ý nghĩa ngữ pháp của nó.
Tuy không còn ý nghĩa thực sự về mặt từ vựng nhưng hư từ tạo nhịp thơ bằng ý nghĩa ngữ pháp như:
1617. Làm cho cho mệt cho mê,
Làm cho đau đớn ê chề cho coi.
Với nhịp 2/2/2 và 2/4/2, hư từ cho kết thúc cho 2 “nhịp 2” đầu câu, và mở đầu cho 3 “nhịp 2” còn sót lại.
1283. Hải đường mơn mởn cành tơ,
Ngày xuân càng gió càng mưa càng nồng.
Với nhịp 2/4 và 2/2/2/2 – ba “nhịp 2” sau của câu bát khởi đầu bằng ba chữ càng.
2. Thông qua hiệu suất cao biểu thị quan hệ ngữ pháp để nhấn mạnh yếu tố vào nội dung ý nghĩa, hư từ đã góp thêm phần không nhỏ làm cho câu Kiều có âm điệu phong phú và mê hoặc. Ta hãy so sánh hai khổ thơ cùng viết về cảnh mái ấm gia đình đoàn tụ, cảnh Thuý Kiều – Thúc Sinh được sự đồng ý của Thúc Ông sau vụ kiện ở cửa quan:
1381. Một nhà sum họp trúc mai,
Càng sâu nghĩa bể, càng dài tình sông.
Và đấy là cảnh mái ấm gia đình Vương Ông họp lại sau khi Kiều trở về:
3131. Nhà vừa mở tiệc đoàn viên,
Hoa soi ngọn đuốc, hồng chen bức là.
Câu bát của hai khổ thơ trên đều được ngắt nhịp 4-4, nhưng rõ ràng âm hưởng của câu trước mạnh hơn do sự nhấn mạnh yếu tố sắc thái ý nghĩa của những hư từ “càng” của câu bát, tả cảnh niềm sung sướng đến ngây ngất của Kiều khi được thoát khỏi chốn lầu xanh.
Truyện Kiều đã góp thêm phần làm cho nhịp điệu của câu thơ càng thêm mê hoặc và có nhiều cung bậc là vì sự xuất hiện phong phú và phong phú của hư từ, cùng với việc nhấn mạnh yếu tố vào sắc thái ý nghĩa của những bộ phận mà nó phụ thuộc. Ta hoàn toàn có thể kể những trường hợp mà hư từ đã nhấn mạnh yếu tố ở nhịp đầu câu lục:
0793. Vì ai ngăn đón gió đông,
Thiệt lòng khi ở, đau lòng khi đi.
0825. Đã nên quốc sắc thiên hương,
Một cười này, hẳn nghìn vàng chẳng ngoa.
+ Khi thì hư từ nhấn mạnh yếu tố ở nhịp sau của câu bát:
1109. Thừa cơ lẻn bước ra đi,
Ba mươi sáu chước, chước gì là hơn?
1325. Thiếp như hoa đã lìa cành,
Chàng như con bướm lượn vành mà chơi.
+ Nhiều khi tác giả lại dùng hư từ để nhấn mạnh yếu tố ở cả hai câu thơ hay toàn bộ những nhịp trong câu thơ:
1115. Cũng liều nhắm mắt đưa chân,
Mà xem con tạo xoay vần đến đâu.
1365. Đã gần chi có điều xa,
Đá vàng đã quyết phong ba cũng liều.
3. Tuy bị ràng buộc bởi thể thơ vốn túc tắc, đơn điệu bằng nhịp chẵn, nhưng Truyện Kiều vẫn tạo ra những vần thơ với nhịp điệu uyển chuyển, phong phú và vẻ lung linh diễm lệ của câu thơ. Đó là vì tác giả đã biết nhấn mạnh yếu tố vào sự phong phú của những bộ phận câu thơ bằng phương pháp sử dụng hữu hiệu, khai thác mọi kĩ năng độc lạ và tiềm tàng của từng hư từ để khắc hoạ rõ ràng tính cách, tâm trạng của nhân vật cùng những phong cảnh vạn vật thiên nhiên sinh động và hữu tình.
Với sự xuất hiện phong phú và phong phú, cùng với việc nhấn mạnh yếu tố vào sắc thái ý nghĩa những bộ phận mà nó phụ thuộc, hư từ Truyện Kiều đã góp thêm phần làm nhịp điệu của câu thơ Truyện Kiều thêm mê hoặc, có nhiều cung bậc rất khác nhau.
+ Khi thì hư từ nhấn mạnh yếu tố ở nhịp đầu của câu lục:
1949. Vì ta cho luỵ đến người,
Cát lầm ngọc trắng thiệt đời xuân xanh.
1357. Lại càng dơ dáng dại hình,
Đành thân phận thiếp, ngại Gianh Giá chàng.
+ Có khi hư từ nhấn mạnh yếu tố ở nhịp sau của câu lục:
2429. Anh hùng tiếng đã gọi rằng,
Giữa đường dẫu thấy bất bằng mà tha.
1429. Một sân lầm cát đã đầy,
Gương lờ nước thủy mai gầy vóc sương.
+ Khi thì hư từ nhấn mạnh yếu tố ở nhịp đầu của câu bát:
2305. Mụ quản gia, vãi Giác Duyên,
Cũng sai lệnh tiễn đem tin rước mời.
2325. Cho gươm mời đến Thúc lang,
Mặt như chàm đổ, mình dường dẽ run.
+ Lại có khi hư từ nhấn mạnh yếu tố ở nhịp sau của câu bát:
2327. Nàng rằng: Nghĩa trọng nghìn non,
Lâm Tri người cũ, chàng còn nhớ không?
2393. Mấy người bạc ác tinh ma,
Mình làm mình chịu, kêu mà ai thương!
4. Tuy hư từ không phải là yếu tố quyết định hành động, nhưng là một yếu tố có nhiều kĩ năng tạo ra những sắc thái rất khác nhau của nhịp điệu. Tài năng độc lạ của Nguyễn Du đó đó là ở đoạn đã khai thác có hiệu suất cao những kĩ năng đó để tăng sức diễn đạt nội dung của câu thơ, đồng thời góp thêm phần làm cho câu thơ Truyện Kiều có những âm hưởng phong phú và sức mê hoặc đến mê người. Khi thì hư từ nhấn mạnh yếu tố đối xứng ở cả hai nhịp của câu lục:
1819. Càng trông mặt càng ngẩn ngơ,
Ruột tằm đòi đoạn như tơ rối bời.
2579. Nghe càng đắm, ngắm càng say,
Lạ cho mặt sắt cũng ngây vì tình.
+ Khi hư từ nhấn mạnh yếu tố đối xứng ở cả hai nhịp của câu bát:
1251. Ôm lòng đòi đoạn xa gần,
Chẳng vò mà rối, chẳng dần mà đau.
2147. Đưa nàng vào lạy gia đường,
Cũng thần mày trắng, cũng phường lầu xanh.
5. Hư từ đã hỗ trợ đưa những sự kiện, hiện tượng kỳ lạ vào trong một thế tương quan rõ ràng để thể hiện những mối liên hệ về chiều sâu bên trong của những sự kiện, hiện tượng kỳ lạ. Bằng việc sử dụng hư từ để thể hiện mối liên hệ lôgich đó, Nguyễn Du đã làm cho những câu Kiều có sự kết dính hài hoà, tự nhiên, mà không nơi nào thấy gượng ép nên câu truyện về nàng Kiều cứ hiện lên, tiếp nối đuôi nhau, không đứt đoạn, lôi cuốn người đọc từ trên đầu đến cuối. Có khi hư từ nhấn mạnh yếu tố lại đối xứng ở cả hai nhịp của ở cả hai câu:
2521. Trơ như đá, vững như đồng,
Ai lay chẳng chuyển, ai rung chẳng dời.
2809. Sinh càng trông thấy càng thương,
Gan càng tức tối, ruột càng xót xa.
+ Có khi hư từ nhấn mạnh yếu tố được lặp lại cùng một kiểu ở cả hai câu:
0989. Nàng thì bằn bặt giấc tiên,
Mụ thì cầm cập mặt nhìn hồn bay.
1533. Ở ăn thì nết cũng hay,
Nói điều ràng buộc thì tay cũng già.
+ Có khi lại nhấn mạnh yếu tố toàn bộ những nhịp trong câu thơ:
1891. Sinh đà ruột rát như bào,
Nói ra chẳng tiện, trông vào chẳng đang.
1753. Cũng là oan nghiệp chi đây,
Sa cơ mới đến thế này chẳng dưng.
Bằng cách lặp lại hư từ để nhịp thơ trở nên dồn dập, mạnh mẽ và tự tin, nhiều câu Kiều đã thành công xuất sắc trong việc diễn tả một tâm trạng hay một sự kiện, nhất là trường hợp lặp lại 6 chữ càng trong 4 câu sau này:
1381. Một nhà sum họp trúc mai,
Càng sâu nghĩa bể, càng dài tình sông.
1383. Hương càng đượm, lửa càng nồng,
Càng xôi vẻ ngọc, càng lồng màu sen.
Như những thanh âm chủ yếu trong một giai điệu tươi sáng, sáu hư từ “càng” trong 4 câu trên bật lên như những tiếng reo vui dồn dập, thể hiện đúng cái niềm sung sướng chứa chan trong đoàn tụ của mái ấm gia đình Thúc Sinh khi Kiều vừa thoát thoát khỏi tay mụ Tú Bà.
6. Ta đã xét hư từ trong quan hệ với một số trong những yếu tố cơ bản của câu thơ. Có thể nói hư từ đã góp một phần khá quan trọng vào vần, nhịp điệu, sự cân đối và tính link của câu thơ trong Truyện Kiều. Sự góp phần ấy đã làm cho câu Kiều thêm hài hoà, cân đối, bình dị, uyển chuyển, thân thiện và có sức mê hoặc riêng với những người đọc. Thực ra quan hệ của hư từ với những thành tố khác trong câu Kiều là mối liên hệ rất khăng khít, biện chứng, xen kẽ hoà thấm vào nhau, một hư từ vừa có góp phần ở việc tạo vần, vừa hoàn toàn có thể trở là yếu tố tạo nhịp, tạo tính cân đối của câu thơ… Vì vậy bất kỳ một hư từ nào thì cũng cần phải được xét trong quan hệ nhiều chiều với những thành tố khác mới thấy hết được vai trò và giá trị của nó. Trong những quan hệ với những thành tố của câu thơ, hư từ của Truyện Kiều đã được sử dụng với một ý thức nghệ thuật và thẩm mỹ và làm đẹp rõ ràng, góp thêm phần làm cho câu Kiều bình dị hơn, thân thiện với ngôn từ hằng ngày của nhân dân. Nghiên cứu quan hệ của hư từ với câu thơ Truyện Kiều, ta hiểu thêm vì sao người Việt ta lại quen thuộc và thích thú Truyện Kiều đến vậy.
Với dung tích rất nhã nhặn khoảng chừng 150 trang sách, Truyện Kiều quả là một cuốn tiểu thuyết viết dưới hình thức thơ, bởi những cảnh đời hiện thực muôn màu sống động mà nó phản ánh. Tác phẩm đề cập đến nhiều yếu tố, khái quát cả một xã hội và dựng lên hàng trăm nhân vật điển hình thuộc nhiều thành phần, nhiều lứa tuổi với những quan hệ chằng chịt trong một không khí to lớn và thời hạn trên mười lăm năm trời.
IV. TỪ LÁY VỚI NHỊP THƠ VÀ VIỆC ĐỔI MỚI CÂU THƠ LỤC BÁT
1. Về mặt nghệ thuật và thẩm mỹ và làm đẹp, sáng tạo của nhà thơ luôn luôn gắn sát với nhu yếu diễn đạt có hiệu suất cao hiện thực đời sống. Sự phong phú biến hoá về nhịp thơ lục bát Truyện Kiều thể hiện sự phong phú của nhịp sống và sáng tạo nhịp điệu cho câu thơ lục bát ở này cũng nằm trong tinh thần đó. Mặc dù Nguyễn Du không nói nhưng qua Truyện Kiều, ta cảm thấy ông đã ý thức thâm thúy về giá trị của nhịp trong câu thơ. Chúng ta hãy thử xem những giải pháp nào đã được sử dụng để thay đổi câu thơ lục bát. Nguyễn Du đã thay đổi câu thơ lục bát bằng nhiều cách thức, trước hết là việc tăng cường sử dụng từ láy ở những vị trí then chốt đã đem lại cho câu thơ sự dồi dào về âm hưởng và sự phong phú về nhịp.
Nhịp cơ bản của câu thơ lục bát là nhịp chẵn, ở đây chúng tôi sẽ xét đến quy mô nhịp thơ lục bát và chứng tỏ sự phong phú về nhịp của câu thơ Kiều qua việc sử dụng từ láy. Nhịp thơ bao giờ cũng khá được phân cắt nhờ vào cơ sở ngữ pháp và ngữ nghĩa, với những nhịp thơ lục bát, nhiều trường hợp hiệu suất cao của từ láy là định ngữ. Với hiệu suất cao ấy, từ láy bao giờ cũng đi liền với từ TT và tạo thành cụm từ láy. Và có những trường hợp cụm từ này thường nằm trọn trong một nhịp.
2. Ta hãy xem nhịp câu thơ lục bát có sự tham gia cấu trúc của từ láy ra làm sao qua một số trong những ví dụ sau:
Câu lục:
+ Từ láy tách riêng ở cuối câu:
Nhịp 2/2/2: 1189. Buồng riêng/ riêng những/ sụt sùi
+ Từ láy ở đầu câu:
Nhịp 3/3: 0083. Đau đớn thay/ phận đàn bà
+ Từ láy tư đầu câu:
Nhịp 4/2: 1659. Hớt hơt hớt hải/ nhìn nhau
+ Từ láy tách riêng ở đầu câu:
Nhịp 2/4: 0839. Mập mờ/ đánh lận con đen
+ Từ láy ở giữa câu:
1543. Lại còn/ bưng bít dấu quanh
+ 2 từ láy ở cuối câu:
0589. Một nhà/ hoảng loạn ngẩn ngơ
Câu bát:
+ Từ láy ở giữa câu:
Nhịp 2/4/2: 1348. Mười phần/ cũng đắp điếm cho/ một vài.
+ Từ láy tách riêng ở cuối:
1318. Nỗi quê/ còn một hai điều/ ngang ngang.
+ Một từ láy tách riêng ở đầu câu còn từ láy thứ hai link với những từ khác làm thành cụm từ với kết cấu khá ngặt nghèo để làm thành nhịp khác:
1154. Gạn gùng/ đến mực nồng nàn/ mới tha.
Câu này còn có nhịp 2/4/2, cũng hoàn toàn có thể ngắt nhịp thành 6/2 nhưng không thể ngắt nhịp theo phong cách 4/4
+ Từ láy ba ở đầu câu:
Nhịp 3/5: 0584. Sạch sành sanh/ vét cho đầy túi tham.
+ 2 từ láy ở giữa mỗi nhịp:
Nhịp 4/4: 1428. Đào hoen quẹn má/ liễu tan tác mày.
Câu này hoàn toàn có thể ngắt nhịp thành 1/3/1/3 hay là một trong/2/1/1/2/1.
+ 2 từ láy ở cuối mỗi nhịp:
1666. Nghĩ con vắng vẻ/ thương người nết na.
Loại nhịp này thường xuất hiện ở câu thơ có hình thức tiểu đối. Câu này hoàn toàn có thể theo nhịp 1/3/1/3 vì ở đây những vế đối rất chỉnh.
+ Từ láy ở vị trí vần ứng:
Nhịp 2/1/3/2: 1190. Nghĩ thân/ mà/ lại ngậm ngùi/ cho thân.
3. Qua quy mô nhịp thơ trên đây, ta thấy từ láy tham gia tạo nhịp bằng hai cách:
a. Từ láy hoàn toàn có thể tự tách ra thành một nhịp riêng. Hai dòng thơ lục bát thường tạo thành một câu lọn nghĩa, từ láy hòn đảo lên đầu câu lục sẽ tách riêng thành một nhịp là vị trí then chốt nên có mức giá trị thẩm mĩ cao:
1717. Bàng hoàng/ dở tỉnh dở say,
Sảnh đường mảng tiếng đòi ngay lên hầu.
1725. Gạn gùng/ ngọn hỏi ngành tra,
Sự mình, nàng phải cứ mà gửi thưa.
1789. Lần lần/ tháng trọn ngày qua,
Nỗi gần nào biết đường xa thế này.
+ Cũng có những trường hợp từ láy tự tách ra thành một nhịp riêng ở cuối câu lục:
2063. Gió quang mây tạnh/ thảnh thơi,
Có người đàn việt lên chơi cửa già.
1393. Thấy lời nghiêm huấn/ rành rành,
Đánh liều, sinh mới dứt tình nài kêu.
+ Lại có trường hợp một câu lục có hai từ láy ở đầu và cuối câu tách riêng ra thành hai nhịp:
0321. Sượng sùng/ giữ ý/ rụt rè,
Kẻ nhìn rõ mặt, người e cúi đầu.
+ Có khi hai từ láy ở cuối câu lục để tạo thành một nhịp:
1851. Nàng đà/ tán hoán tê mê,
Vâng lời ra trước bình the vặn đàn.
1863. Sinh càng/ thảm thiết bồi hồi,
Vội vàng gượng nói gượng cười cho qua.
b. Từ láy hoàn toàn có thể link với những từ khác làm thành cụm từ với kết cấu khá ngặt nghèo để làm thành một nhịp. Như trường hợp từ láy ở giữa câu lục thường kết phù thích hợp với hai chữ cuối để thành nhịp cuối của câu theo nhịp 2/4:
1357. Lại càng/ dơ dáng dại hình,
Đành thân phận thiếp, ngại Gianh Giá chàng.
1815. Bề ngoài/ thơn thớt nói cười,
Mà trong nham hiểm giết người không dao.
+ Từ láy hoàn toàn có thể ở nhịp cuối của câu bát với nhịp 4/4:
1827. Sợ quen dám hở ra lời,
Khôn ngăn giọt ngọc/ sụt sùi nhỏ sa.
+ Cũng là nhịp 4/4 nhưng hai từ láy cũng hoàn toàn có thể kết phù thích hợp với những từ khác để tách câu thơ thành hai nửa đối xứng và hai từ láy đứng ở đầu và cuối của câu bát:
1655. Tớ thầy chạy thẳng đến nơi,
Tơi bời tưới lửa/ tìm người lao xao.
+ Từ láy hoàn toàn có thể ở nhịp cuối của câu bát với nhịp 4/1/3:
1853. Bốn dây như khóc như than,
Khiến người trên tiệc/ cũng/ tan nát lòng.
+ Từ láy lại hoàn toàn có thể tách riêng thành nhịp cuối của câu bát với nhịp 2/4/2 và nỗi đau xót, sợ hãi như được ngân dài nhấn mạnh yếu tố:
1233. Khi tỉnh rượu, lúc tàn canh,
Giật mình/ mình lại thương mình/ xót xa.
1127. Một mình khôn biết làm thế nào,
Dặm rừng/ bước thấp bước cao/ hãi hùng.
+ Với nhịp 2/4/2, một từ láy ở đầu câu bát lại được sử dụng lặp lại ở cuối câu tạo ra một chiếc thế đặc biệt quan trọng cho ta cảm hứng lo sợ của Thuý Kiều về một tương lai bất định trôi nổi nay đây mai đó kéo dãn triền miên:
2022. Phận bèo bao quản nước sa,
Lênh đênh/ đâu nữa cũng là/ lênh đênh.
Câu này hoàn toàn có thể theo nhịp thành 4/4.
+ Nếu trên đấy là trường hợp từ láy duy nhất được sử dụng lặp lại ở đầu và cuối câu bát thì sau này lại là trường hợp một dòng thơ chỉ dùng toàn từ láy và từ láy tư đứng riêng thành một nhịp:
1983. Cười cười nói nói/ ngọt ngào,
Hỏi/ chàng mới ở chốn nào/ lại chơi.
+ Nhiều trường hợp hai từ láy đứng ở cuối hai nhịp 4-4 trong một câu bát như:
2011. Thế mà/ im chẳng đãi đằng,
Chào mời vui vẻ/ nói năng dịu dàng êm ả.
Trường hợp này, một khổ thơ có tới 4 từ láy.
4. Nhịp thơ bao giờ cũng khá được phân cắt nhờ vào cơ sở ngữ pháp và ngữ nghĩa, với những nhịp thơ lục bát, nhiều trường hợp hiệu suất cao của từ láy là định ngữ. Với hiệu suất cao ấy, từ láy bao giờ cũng đi liền với từ TT và tạo thành cụm từ láy. Và có những trường hợp cụm từ này thường nằm trọn trong một nhịp. Sau đấy là trường hợp hai từ láy đứng ở giữa hai nhịp 4-4 trong một câu bát có tiểu đối 4-4 như:
1783. Cửa người/ đày đoạ chút thân,
Ngày ngơ ngẩn bóng/ đêm năn nỉ lòng.
Câu bát này hoàn toàn có thể ngắt nhịp thành 1/3/1/3.
+ Có trường hợp trong một khổ thơ, một từ láy ở đầu câu lục và một từ láy ở cuối câu bát đều tự tách ra thành những nhịp riêng với nhịp 2/4 ở câu lục và nhịp 4/2/2 (hay 6/2) ở câu bát:
0185. Chênh chênh/ bóng nguyệt xế mành,
Tựa ngồi bên triện một mình/ thiu thiu.
0439. Bâng khuâng/ đỉnh Giáp non Thần,
Còn ngờ giấc mộng đêm xuân/ mơ màng.
1095. Sượng sùng/ đánh dạn ra chào,
Lạy thôi nàng mới rỉ trao/ ân cần…
Nhịp điệu kể chuyện thường là nhịp đôi, nó gợi lên cái giọng túc tắc chậm rãi, cái giọng tỉnh bơ của người kể chuyện. Nhưng khi cần diễn đạt một hiện thực, một tâm trạng không thông thường thì Nguyễn Du lại dùng những nhịp lẻ rất khác nhau. Câu 0584. Sạch sành sanh/ vét cho đầy túi tham với nhịp 3-5 thể hiện rõ thái độ bất bình phẫn nộ của nhà thơ trước hành vi dã man cướp của đánh người của bọn sai nha.
Nhịp 1/3/1/3 trong câu thơ 0572. Hoa/ trôi giạt thắm/ liễu/ xơ xác vàng cho ta ấn tượng về một chiếc gì đó tạm bợ, không thông thường: Tuy có tiểu đối 4-4 (và cũng hoàn toàn có thể ngắt theo nhịp 4/4), nhưng không đối hoàn toàn với chỉ một từ láy ở vị trí vần ứng (xơ xác) nhưng nó hoàn toàn phù phù thích hợp với việc diễn tả tâm trạng buồn bã của Kiều khi chia tay để Kim Trọng trở về Liêu Dương hộ tang chú mà chưa chắc như đinh ngày nào chàng trở lại.
Nguyễn Du đã thực thiện vai trò tạo nhịp của từ láy một cách có quy mô để thay đổi câu thơ lục bát. Không chỉ trong việc chọn và sử dụng hiệu suất cao từ láy, Nguyễn Du còn thay đổi cách đặt câu và tăng cường đối trong câu thơ để biến hóa nhịp điệu câu thơ và toàn bộ phối phù thích hợp với nhau một cách uyển chuyển, gây ra hiệu suất cao biểu cảm cao.
Ngoài ra, từ láy ở vị trí vần trong Truyện Kiều cũng rất phong phú:
+ Khi ở vần ứng câu lục:
0435. Sinh vừa tựa án thiu thiu,
Dở chiều như tỉnh, dở chiều như mê.
+ Khi là 2 từ láy ở vị trí vần ứng của toàn bộ câu lục lẫn câu bát:
0895. Xót con lòng nặng chề chề
Trước yên/ ông đã nằn nì/ thấp cao.
+ Khi là 3 từ láy mà 2 ở vị trí vần ứng và 1 ở vị trí vần khởi:
1219. Những nghe nói đã thẹn thùng,
Nước đời lắm nỗi/ lạ lùng khắt khe!
+ Khi là 2 từ láy mà từ láy thứ nhất thành một nhịp ở cuối câu lục còn từ láy thứ hai ở nhịp 3 cuối câu bát nhịp 2/3/3 mà cả hai từ láy đều ở vị trí vần ứng:
1031. Thấy lời quyết đoán/ hẳn hoi,
Đành lòng/ nàng cũng tiếp tục/ nguôi nguôi dần.
Có thể nói trong toàn bộ Truyện Kiều, cả 3.254 câu Kiều đều phong phú về nhịp, nhưng vẫn giữ được xem uyển chuyển uyển chuyển, một phần quan trọng là nhờ khéo sử dụng từ láy, vì vậy nó có một vẻ đẹp làm say mê biết bao thế hệ thi nhân.
V. HƯ TỪ VÀ TÍNH CÂN ĐỐI TRONG THƠ KIỀU
1. Tính cân đối hài hoà là một trong những điểm lưu ý của câu thơ Truyện Kiều. Nghệ thuật đối trong Truyện Kiều rất phong phú và phong phú từ đối chữ, đối ý, đối câu… đến đối từng đoạn. Qua bàn tay khôn khéo của nhà nghệ sĩ thiên tài, những hình thức đối ấy đã đạt kết quả cao nghệ thuật và thẩm mỹ và làm đẹp cao, nhiều khi đạt đến mức tự nhiên như sự sắp xếp hài hoà của tớ mình hiện thực nên câu Kiều nghe sang trọng, mà vẫn thuận tiện và đơn thuần và giản dị đến với mọi tầng lớp dân dã.
Khác với một số trong những loại từ như danh từ, động từ, tính từ…, hư từ không hoàn toàn có thể tham gia vào quy trình đối bằng ý nghĩa từ vựng mà hầu hết ở hiệu suất cao ngữ pháp của chúng, ở kĩ năng tạo ra những khuôn câu, biểu thị quan hệ ngữ nghĩa và quan hệ ngữ pháp Một trong những thành phần của câu thơ bằng một hư từ ở câu lục được lặp lại ở câu bát:
0527. Nàng thì vội trở buồng thêu,
Sinh thì dạo gót sân đào bước ra.
1781. Tiểu thư xem cũng thương tài,
Khuôn uy dường cũng bớt vài bốn phân.
2. Về mặt nghệ thuật và thẩm mỹ và làm đẹp, hư từ đã góp thêm phần rực rỡ trong việc tạo ra sự cân đối của câu thơ Kiều. Trong Truyện Kiều có hàng trăm câu thơ có tính chất cân đối có hư từ, mà ở đấy hư từ có tham gia vào quy trình tạo ra sự cân đối bằng phương pháp tự lặp lại ở sau.
Hư từ như được nhắc lại tạo ra sự cân đối trong câu lục làm tăng tính biểu cảm và mức độ thảm hại trong thái độ của Thúc Sinh trong trận đánh ghen có một không hai của Hoạn Thư:
1839. Sinh càng như dại như ngây,
Giọt dài giọt ngắn, chén đầy chén vơi.
Và tiếp theo đó thì Kiều phải nhận xét xét về tính chất cách ghê gớm của mụ Hoạn cũng bằng hai hư từ như đối xứng:
1879. Nhẹ như bấc, nặng như chì,
Gỡ cho ra nợ, còn gì là duyên.
Cũng như về sau, khi bị Hoạn Thư phát hiện giờ đang tình tự với Thúc Sinh ở Quan Âm Các, Kiều như phải “kêu lên”:
2005. Ấy mới gan, ấy mới tài!
Nghĩ càng thêm nỗi sởn gai rụng rời.
Hư từ mới lặp lại ở vị trí đối xứng trên đây cho ta thấy cái ghê gớm của Hoạn Thư.
Hư từ cũng tạo ra sự cân đối trong câu bát chứng tỏ cái quyết tâm của Kim Trọng trong việc đi tìm Kiều:
2939. Rắp mong treo ấn từ quan,
Mấy sông cũng lội, mấy ngàn cũng pha.
Còn ở câu sau này thì hư từ cũng khá được nhắc lại trong thế đối xứng lại nhấn mạnh yếu tố đến cái lưỡng lự của Mã Giám Sinh khi tính toán có nên “liều” một phen hay là không trước lúc bước vào phòng Kiều ở trú phường:
0831. Miếng ngon kề đến tận nơi,
Vốn nhà cũng tiếc, của trời cũng tham.
Hư từ được lặp lại tạo ra những tiểu đối 4-4 ở những câu bát vừa là nhấn mạnh yếu tố đến yếu tố, khi là tính cách ghê gớm trong hành xử của Hoạn Thư:
1561. Vội vàng xuống lệnh ra uy,
Đứa thì vả miệng, đứa thì bẻ răng.
+ Khi là nỗi niềm đau khổ của cuộc sống Kiều lúc nàng kể lại với Từ Hải trong năm tháng đã qua của cuộc sống mình:
2291. Khi Vô Tích, khi Lâm Tri,
Nơi thì lừa hòn đảo, nơi thì xót thương.
+ Khi trong lời tính toán của Thuý Kiều nghĩ đến nghỉ ngơi, vinh hoa phú quý không biết rằng đầu hàng là chết:
2489. Rằng: Ơn thánh đế dồi dào,
Tưới ra đã khắp, thấm vào đã sâu.
+ Hoặc khi Kiều hội ngộ mái ấm gia đình:
3009. Trông xem đủ mặt một nhà:
Xuân già còn khoẻ, huyên già còn tươi.
Và trong lễ thành hôn với Kim Trọng sau mười lăm năm lưu lạc:
3133. Cùng nhau giao bái một nhà,
Lễ đà đủ lễ, đôi đà đủ đôi.
Có khi đã… còn… được đặt tại vị trí đối xứng với từ xoay vần tách đôi hai vế đối xứng:
2157. Hồng quân với khách hồng quần,
Đã xoay đến thế còn vần chưa tha.
3. Trong việc tạo ra tính đối xứng của câu thơ, hư từ càng được lặp lại đã góp một phần quan trọng. Hư từ này được lặp lại trong cùng một câu nhiều nhất, với 30 lần lặp lại và sử dụng tới 60 chữ càng. Càng được sử dụng trong kết cấu càng… càng… để biểu thị mức độ cùng tăng như nhau, tức là chỉ tình trạng tăng thêm của cái này đồng thời với việc tăng thêm của cái kia có liên quan. Câu ghép dùng cặp phụ từ này diễn đạt quan hệ tương hỗ update Một trong những yếu tố nêu ở những mệnh đề theo phong cách yếu tố nêu ở mệnh đề trước tiến triển bao nhiêu thì yếu tố ở mệnh đề thứ hai tiến triển theo bấy nhiêu. Sự tiến triển hoàn toàn có thể là thuận chiều nhau (tích cực – tích cực, xấu đi – xấu đi), hoặc trái chiều nhau (tích cực – xấu đi, xấu đi – tích cực). Như vậy một cách rõ ràng hơn quan hệ giữa hai mệnh đề theo phong cách câu ghép này là quan hệ đồng tiến thuận/nghịch.
a. Kết cấu càng… càng… biểu thị mức độ cùng tăng như nhau được Nguyễn Du sử dụng rất linh hoạt vẫn trong một tiểu đối 3-3 ở câu lục:
+ Khi là chữ thứ 1-3:
1819. Càng trông mặt càng ngẩn ngơ,
Ruột tằm đòi đoạn như tơ rối bời.
+ Khi là chữ thứ hai-5
2579. Nghe càng đắm, ngắm càng say,
Lạ cho mặt sắt cũng ngây vì tình.
1681. Thương càng nghĩ, nghĩ càng đau,
Dễ ai rấp thảm quạt sầu cho khuây.
+ Khi là tiểu đối 2-2 ở chữ thứ 3-5
0247. Sầu đong càng lắc càng đầy,
Ba thu dọn lại một ngày dài ghê.
1537. Lửa tâm càng dập càng nồng,
Trách người đen bạc ra lòng trăng hoa.
+ Hay:
1313. Sinh càng tỏ nét càng khen,
Ngụ tình tay thảo một thiên luật Đường.
2113. Nàng càng mặt ủ mày chau,
Càng nghe mụ nói, càng đau như dần,
b. Kim Trọng trở lại vườn Thuý được ông bà Vương viên ngoại kể lại chuyện mái ấm gia đình thật là thê thảm được tác giả nhấn mạnh yếu tố bằng bốn hư từ càng trong hai câu lục bát:
2793. Ông bà càng nói càng đau,
Chàng càng nghe nói càng dàu như dưa.
Quan hệ trái chiều Một trong những cặp hư từ càng… càng… trong câu bát được sử dụng sau một hư từ khai mào ở câu lục để diễn tả tâm sự chồng chất của Thúc Sinh hay Kim Trọng:
1869. Sinh thì gan héo ruột đầy,
Nỗi lòng càng nghĩ càng cay đắng lòng.
2867. Kim từ nhẹ bước thanh vân,
Nỗi nàng, càng nghĩ xa gần càng thương.
Sau khi Kim – Kiều trao thoa tặng quạt rồi phải rời nhau thì Nguyễn Du viết:
0363. Từ phen đá biết tuổi vàng,
Tình càng thấm thía, dạ càng ngẩn ngơ.
Khi đã biết nhau như đá đã biết tuổi vàng (đá thử vàng), càng ngày tình cảm giữa hai người càng thấm sâu, lòng dạ, tâm trí như để ở đâu đâu, không hề để ý quan tâm gì đến xung quanh, vì người này chỉ từ nghĩ đến người kia. Thế rồi, Kim Trọng phải về Liêu Dương hộ tang, mái ấm gia đình Kiều gặp tai biến. Nửa năm tiếp theo, Kim trở lại vườn Thuý thì trước mắt chàng là cảnh:
2769. Một sân đất cỏ dầm mưa,
Càng ngao ngán nỗi, càng ngơ ngẩn dường.
Ở câu bát là một tiểu đối 4-4 thật hoàn hảo nhất với hai hư từ càng khởi đầu hai nhịp, kèm theo hai từ láy cùng khởi đầu bằng phụ âm “ng” (ngao ngán, ngơ ngẩn). Trong câu thơ trên, từ láy ngẩn ngơ hòn đảo lại thành ngơ ngẩn. Đảo trong Truyện Kiều nói chung là một hiện tượng kỳ lạ ngữ pháp có ý nghĩa như một giải pháp tu từ có tác dụng đem lại cho từ láy kĩ năng thể hiện tối đa về nghĩa và câu thơ do này được tăng cường sắc thái biểu cảm, sẽ tiến hành xét đến ở mục Những từ dạng láy thuận nghịch ở Phần thứ ba – Từ láy. Ở đây bằng giải pháp tu từ sóng đôi cú pháp với tiểu đối 4-4, Nguyễn Du đã nhấn mạnh yếu tố ý thơ ngoài hình thức hòn đảo bằng phương pháp phối hợp từ láy với hư từ với việc lặp lại hư từ càng và hai từ láy đối xứng. Thật là linh hoạt, tự nhiên và ngòi bút tài hoa của Nguyễn Du còn cho ta thấy một lần nữa việc phối hợp hư từ càng với hai từ láy được sử dụng ở thế đối xứng trong tiểu đối 4-4 trong câu:
2807. Thề xưa, giở đến kim hoàn,
Của xưa, lại giở đến đàn với hương.
2809. Sinh càng trông thấy càng thương,
Gan càng tức tối, ruột càng xót xa.
Trong hai câu thơ trên, ta thấy 4 chữ càng được sử dụng liên tục góp thêm phần làm cho nhịp thơ trở nên dồn dập, mạnh mẽ và tự tin diễn tả tâm trạng đau đớn xót xa của Kim Trọng khi nhìn lại những kỷ vật xưa. Câu bát trên đây được viết trong dạng đối xứng với những chữ gan và ruột mở đầu mỗi nhịp thơ tiếp theo đó là hư từ càng và một từ láy tức tối, xót xa làm cho câu thơ mang đậm tình cảm nhớ thương của Kim Trọng.
Có khi là ba hư từ càng trong một câu:
1283. Hải đường mơn mởn cành tơ,
Ngày xuân càng gió càng mưa càng nồng…
Có khi là 4 chữ càng được sử dụng trong dạng đối xứng ở hai câu thơ liên tục khi viết về đoạn Kim Trọng trở lại mái ấm gia đình Vương Ông, trước thảm cảnh của mái ấm gia đình:
2793. Ông bà càng nói càng đau,
Chàng càng nghe nói càng dàu như dưa.
c. Có 6 trường hợp kết cấu càng… càng… đối xứng hoàn toàn trong tiểu đối 4-4 ở câu bát khi là chữ thứ 1 và thứ 4, khởi đầu của mỗi nhịp, ngoài những thí dụ kể trên:
0823. Mừng thầm cờ đã tới tay,
Càng nhìn vẻ ngọc, càng say khúc vàng.
1227. Lầu xanh mới rủ trướng đào,
Càng treo giá ngọc, càng cao phẩm người.
1299. Miệt mài trong cuộc truy hoan,
Càng quen thuộc nết, càng dan díu tình.
2845. Khi ăn ở, lúc ra vào,
Càng âu duyên mới, càng dào tình xưa.
3187. Thoắt thôi tay lại cầm tay,
Càng yêu vì nết, càng say vì tình.
2361. Dễ dàng là thói hồng nhan,
Càng cay nghiệt lắm, càng oan trái nhiều.
Xem thêm mục “Hư từ càng với nhân vật Thúc Sinh”.
4. Bằng mẫn cảm nghệ thuật và thẩm mỹ và làm đẹp của tớ, Nguyễn Du đã biết khai thác kĩ năng của hư từ, tạo ra những câu thơ có cấu trúc ngữ pháp giống nhau, sử dụng hai hư từ lặp lại liên tục dẫn đến việc hài hoà đăng đối không riêng gì có trong câu thơ mà trong cả đoạn thơ với hai hư từ ở cùng một vị trí đối trong câu bát như kiểu Càng yêu vì nết, càng say vì tình:
1251. Ôm lòng đòi đoạn xa gần,
Chẳng vò mà rối, chẳng dần mà đau.
Giữa câu 6 và câu 8, có khi là hai hư từ ở cùng một vị trí tương ứng trong hai câu:
1533. Ở ăn thì nết cũng hay,
Nói điều ràng buộc thì tay cũng già.
2375. Tha ra thì cũng may đời,
Làm ra thì cũng ra người nhỏ nhen.
Có khi là hai hư từ đi liền được lặp lại ở cả 2 hay 3 câu thơ liên tục:
0101. Lại càng mê mệt tinh thần,
Lại càng đứng lặng tần ngần chẳng ra.
0103. Lại càng ủ dột nét hoa,
Sầu tuôn đứt nối, châu sa vắn dài.
1549. Làm cho nhìn chẳng được nhau,
Làm cho đày đoạ cất đầu chẳng lên.
1359. Thương sao cho vẹn thì thương,
Tính sao cho trọn mọi đường thì vâng.
2101. Nơi gần thì chẳng tiện nơi,
Nơi xa, cũng chẳng có người nào xa.
Sự tương đương về cấu trúc Một trong những khổ thơ lại trình làng Một trong những bộ phận của toàn bộ hai câu lục và cả hai câu bát:
2139. Cũng nhà hành viện xưa nay,
Cũng phường bán thịt, cũng tay buôn người.
0681. Cũng đừng tính quẩn lo quanh,
Tan nhà là một, thiệt mình là hai.
5. Không chỉ sử dụng những kiểu cấu trúc ngữ pháp giống nhau để tạo ra sự cân đối hài hoà về mặt hình thức, Nguyễn Du còn coi hư từ là một giải pháp nghệ thuật và thẩm mỹ và làm đẹp quan trọng để miêu tả những sự kiện bộn bề, tâm trạng do dự của nhân vật Truyện Kiều. Đặc biệt là việc tạo ra những khuôn hình câu có quan hệ trái chiều Một trong những bộ phận với những cặp hư từ: ví… thì… trong những thí dụ sau này:
0075. Ví không duyên trước chẳng mà,
Thì chi chút ước gọi là duyên sau.
0209. Ví đem vào tập Đoạn trường,
Thì treo giải quán quân chi nhường cho ai!
0421. Ví dù giải kết đến điều,
Thì đem vàng đá mà liều với thân.
Quan hệ trái chiều Một trong những cặp hư từ đã… cũng, đà… còn…, đà… vừa… lại được vận dụng rất linh hoạt:
0691. Họ Chung ra sức giúp vì,
Lễ tâm đã đặt, tụng kỳ cũng xong.
0167. Bóng tà như giục cơn buồn,
Khách đà lên ngựa, người còn ghé theo.
3215. Chuyện trò chưa cạn tóc tơ,
Gà đà gáy sáng, trời vừa rạng đông.
Những câu có sắc thái trái chiều được tạo ra là quan hệ cú pháp trong Truyện Kiều thường đã có được bằng phương pháp sử dụng những kết từ nhưng sự trái chiều rất khác với việc trái chiều của những từ khởi sắc nghĩa trái ngược nhau.
2519. Khí thiêng khi đã về thần,
Nhơn nhơn còn đứng chôn chân giữa vòng.
2787. Kiếp này duyên đã phụ duyên,
Dạ đài còn biết sẽ đền lai sinh.
3045. Sự đời đã tắt lửa lòng,
Còn chen vào chốn bụi hồng làm chi!
Rõ ràng sự trái chiều của những hư từ tạo ra trên đây không thể hiện mạnh mẽ và tự tin mà hài hoà tự nhiên, nhẹ nhàng mà tinh xảo nếu ta so sánh sự trái chiều trong những câu thơ sau này do nét nghĩa trái ngược nhau của những từ được sử dụng:
1839. Sinh càng như dại như ngây,
Giọt dài giọt ngắn, chén đầy chén vơi.
2735. Bốn bề bát ngát mênh mông,
Triều dâng hôm sớm, mây lồng trước sau…
Ta hoàn toàn có thể kể thêm một số trong những trường hợp nữa để thấy những điểm lưu ý trên đây của hư từ đã góp thêm phần làm cho tính chất đối của câu thơ Truyện Kiều trở nên dung dị hài hoà ra làm sao:
3215. Chuyện trò chưa cạn tóc tơ,
Gà đà gáy sáng, trời vừa rạng đông.
2815. Chưa chăn gối cũng vợ chồng,
Lòng nào mà nỡ dứt lòng cho đang…
Trên đấy là cặp hư từ chưa… đã… biểu thị sự kiện xẩy ra nhanh trong thời hạn hay ngược lại đã… chưa… biểu thị hai hành vi cùng xẩy ra nhưng một việc đã xong, một việc chưa xong:
2617. Mảnh trăng đã gác non đoài,
Một mình luống những đứng ngồi chưa xong.
+ Có khi biểu thị nghĩa nghi vấn:
1263. Tình sâu mong trả nghĩa dày,
Hoa kia đã chắp cành này cho chưa?
Xem thêm mục chưa, chửa ở chương Hư từ trong Truyện Kiều.
+ Rồi đến những cặp hư từ vừa… đã …:
1385. Nửa năm hơi tiếng vừa quen,
Sân ngô cành biếc đã chen lá vàng.
1387. Giậu thu vừa nảy giò sương,
Gối yên, đã thấy xuân đường tới nơi…
Những hư từ này đã tương hỗ cho câu thơ Truyện Kiều thể hiện thành công xuất sắc những cung bậc tình cảm rất khác nhau của nhân vật và câu Kiều càng trở nên thân thiện bình dị cũng như những cặp hư từ đã… lại… được sử dụng rất khôn khéo sau này:
0957. Đủ điều nạp thái, vu quy,
Đã khi chung chạ, lại khi đứng ngồi.
2475. Nghĩ mình mặt nước cánh bèo,
Đã nhiều lưu lạc, lại nhiều gian truân.
3111. Nói chi kết tóc xe tơ,
Đã buồn cả ruột lại dơ cả đời…
1587. Thiếp dù vụng chẳng hay suy,
Đã dơ bụng nghĩ, lại bia miệng cười…
VI. HƯ TỪ VÀ VẦN TRONG TRUYỆN KIỀU
Cũng như những từ loại khác, hư từ trong Truyện Kiều bị chi phối bởi quy tắc hiệp vần trong câu thơ của thể lục bát. Nếu nằm ở vị trí vị trí vần của câu thơ thì hư từ phải là một từ có thanh bằng và hợp âm vận với vị trí vần tương ứng của câu khác. Đoạn thơ sau này tả sau lúc Kiều tự vẫn trên sông Tiền Đường có 10 hư từ trong số đó có 3 hư từ nằm ở vị trí vị trí vần rồi, chi, gì đã cho toàn bộ chúng ta biết rõ điều này:
2637. Thổ quan theo vớt vội vàng,
Thì đà đắm ngọc chìm hương mất rồi.
2639. Thương thay cũng một kiếp người,
Hại thay mang lấy sắc tài làm chi!
2641. Những là oan khổ lưu ly,
Chờ cho hết kiếp còn gì là thân!
Trong thể thơ lục bát, mỗi khổ thơ có ba chữ phải hợp vần: Chữ thứ 6 của câu lục, chữ thứ 6 và chữ thứ 8 của câu bát. Trong ba vị trí vần của khổ thơ thì chữ thứ 6 của câu lục và chữ thứ 6 của câu bát là vị trí hiệp vần hay vần hiệp bắt buộc, còn chữ thứ 8 của câu bát là vị trí khởi vần hay vần khởi là vần nêu lên cho những khổ thơ khác phải hiệp theo. Chữ dùng ở vị trí hiệp vần khó chọn hơn vì phải được xem xét, lựa chọn, sao cho thanh điệu hợp vận với vần khởi nằm ở vị trí cuối câu trước đó:
1323. Nàng càng ủ dột nét hoa,
Đoạn trường lúc ấy nghĩ mà buồn tênh:
1325. Thiếp như hoa đã lìa cành,
Chàng như con bướm lượn vành mà chơi.
1327. Chúa xuân đành đã có nơi,
Ngắn ngày thôi chớ dài lời làm chi!
1329. Sinh rằng: Từ thủa tương tri,
Tấm riêng, riêng những nặng vì nước non.
1331. Trăm năm tính cuộc vuông tròn,
Phải dò cho tới ngọn nguồn lạch sông.
Trong đoạn đối thoại trên đây gồm 10 dòng thơ giữa Kiều và Thúc Sinh ở lầu xanh Tú Bà có 11 hư từ thì 3 hư từ ở vị trí vần mà, chi, vì đều được sử dụng rất chuẩn và đúng với tình hình của Thuý Kiều khi nàng nghi ngại và chưa muốn quan hệ giữa hai người tiến quá nhanh.
Trong thể thơ lục bát, vị trí gieo vần giữ một vai trò rất rộng và là yếu tố chỉ huy về mặt hình thức để những câu thơ link với nhau, tiếp nối đuôi nhau mạch thơ và tạo nhịp cho câu thơ. Đây đó đó là ưu thế của thể thơ lục bát làm cho bài thơ hoàn toàn có thể kéo dãn vô tận mà Nguyễn Du đã sử dụng và tạm ngưng ở câu thứ 3.254. Mỗi sai sót nhỏ ở vị trí này từ thanh điệu đến ý nghĩa từ vựng cũng hoàn toàn có thể ảnh hưởng đến toàn bộ nội dung diễn đạt của câu thơ. Như ta thường gặp trong một số trong những truyện thơ Nôm, ở đó cạnh bên những trường hợp sử dụng thành công xuất sắc, ta còn thấy quá nhiều chỗ hư từ được sử dụng một cách gượng ép, trở thành những từ đệm để lấp đầy chỗ trống kiểu như trong Hoàng Trừu:
Tôi xin trình mụ hay phải đi,
Đền hoàn thành xong công việc mụ ắt thì cũng phu.
Hay trong Thạch Sanh:
Việc làm nào có khó gì,
Biến vào kho nội trộm thì của vua…
Và còn thật nhiều câu tương tự trong những truyện thơ Nôm khác.
Tài năng của những tác giả trong cách gieo vần thường thể hiện qua những vị trí hiệp vần này. Sau đấy là ví dụ về những hư từ ở vị trí vần trong một vài câu Kiều:
0723. Cậy em, em có chịu lời,
Ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ thưa.
1473. Mảng vui rượu sớm cờ trưa,
Đào đà phai thắm, sen vừa nảy xanh.
1539. Ví bằng thú thật cùng ta,
Cũng dung kẻ dưới mới là lượng trên…
Gần như một ngoại lệ, Truyện Kiều vượt qua được những sai sót phổ cập trong những truyện Nôm xưa, dù số lượng và tỉ lệ hư từ ở vị trị vần ứng vượt xa so với những tác phẩm khác. Trong số 3.253 vần ứng của tác phẩm, Truyện Kiều có trên 100 lần dùng hư từ, nằm ở vị trí vị trí vần ứng, nhưng Nguyễn Du đã mạnh dạn sử dụng loại từ khó dùng này vào vị trí quan trọng của câu thơ lục bát. Và điều nhất là trong trên 100 lần xuất hiện, không một hư từ nào phải dùng gò ép, dễ dãi, gây tổn hại đến nội dung diễn đạt và vẻ đẹp của câu thơ. Hầu hết những hư từ này đã xuất hiện đúng vị trí mà câu thơ cần đến, xin lấy 3 ví dụ về hư từ ở vị trí vần ứng sau này trong đoạn Kiều đánh đàn hầu rượu vợ chồng Hoạn Thư:
1861. Sao chẳng biết ý tứ gì?
Cho chàng buồn bã, tội thì tại ngươi.
1865. Giọt rồng đã điểm canh ba,
Tiểu thư nhìn mặt dường đà cam tâm.
1879. Nhẹ như bấc, nặng như chì,
Gỡ cho ra nợ, còn gì là duyên.
Những hư từ trong vị trí vần ứng hiệp vận trong Truyện Kiều như ví dụ ở đây thường rất chuẩn. Cũng như trong những câu dưới đây, hai hư từ ở vị trí vần ứng liên tục nhau mà không khiến ra sự bất thông thường nào về trật tự cú pháp mà xuất hiện rất đúng chỗ, góp thêm phần làm cho câu thơ trở nên nhuần nhị, trong sáng và dễ hiểu:
1431. Nghĩ tình chàng Thúc mà thương,
Nẻo xa trông thấy lòng càng xót xa.
1433. Khóc rằng oan khốc vì ta,
Có nghe lời trước chớ đà luỵ sau.
Còn có trường hợp hai hư từ mà, là được sử dụng cùng ở vị trí vần ứng trong một khổ thơ có tới 7 hư từ:
0075. Đã không duyên trước chăng mà
Thì chi chút ước gọi là duyên sau.
Hư từ ở vị trí vần có hai ưu thế thể hiện nơi kĩ năng diễn đạt của những từ ở vần và kĩ năng nhấn mạnh yếu tố vào một trong những nội dung, một sắc thái nào đó của hư từ. Nguyễn Du đã biết khéo phối hợp những ưu thế đó để làm cho những hư từ trong vị trí vần câu thơ lục bát Truyện Kiều tiềm tàng một sức biểu lộ dồi dào. Có khi hư từ được đặt vào vị trí vần để nhấn mạnh yếu tố trạng thái nội tâm nhân vật:
0291. Buông cầm xốc áo vội ra,
Hương còn thơm nức, người đà vắng tanh.
1323. Nàng càng ủ dột nét hoa,
Đoạn trường lúc ấy nghĩ mà buồn tênh.
1347. Như chàng có vững tay co,
Mười phần cũng đắp điếm cho một vài.
Có khi hư từ được đặt vào vị trí vần để nhấn mạnh yếu tố trạng thái của cảnh vật:
1795. Sen tàn, cúc lại nở hoa,
Sầu dài ngày ngắn, đông đà sang xuân.
Có trường hợp hư từ được sử dụng trong ngôn từ tác giả không ở vị trí vần nhưng lại nhấn mạnh yếu tố những nhận xét, chiêm nghiệm trong đời như:
3243. Bắt phong trần, phải phong trần,
Cho thanh cao, mới được phần thanh cao.
3247. Có tài mà cậy chi tài,
Chữ tài liền với chữ tai một vần…
Còn trong ngôn từ nhân vật như khi Vương Quan kể lại câu truyện về nàng kỹ nữ Đạm Tiên thì hư từ gì lại ở vị trí vần ứng nhấn mạnh yếu tố ý của câu thơ:
0063. Nổi danh tài sắc một thì,
Xôn xao ngoài cửa hiếm gì yến anh.
Và Thuý Kiều khi nghe đến kể chuyện thì đầm đầm châu sa:
0083. Đau đớn thay phận đàn bà!
Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung.
Hư từ ở vị trí vần ứng nên phải thuộc vần bằng nên số lượng ít nhưng hoàn toàn có thể nói rằng Nguyễn Du đã điều động khiển và tinh chỉnh lực lượng phần đông mà hay nhiều tật này một cách đúng chuẩn, không một trường hợp nào lạc vận hay cưỡng ép. Xin dẫn ra đây một số trong những trường hợp mà tác giả đã sử dụng hư từ ở vị trí vần ứng kết phù thích hợp với một vài hư từ khác.
1103. Nàng đà nghe biết ta chăng,
Bể trầm luân, lấp cho bằng mới thôi.
1201. Nghề chơi cũng lắm công phu,
Làng chơi ta phải ghi nhận cho đủ điều.
Có khi tác giả triệu tập tới 8 hư từ trong hai dòng thơ để nhấn mạnh yếu tố một nét của tâm trạng. Đây là tâm trạng của Giác Duyên lúc biết Thuý Kiều đã nói dối. Bà nghe Kiều thú nhận thì rụng rời, bồi hồi trong dạ:
2075. Rỉ tai mới kể sự lòng:
– “Ở đây cửa Phật là không hẹp gì.
2077. “E chăng những sự bất kỳ,
“Để nàng cho tới thế thì cũng thương.
2079. “Lánh xa, trước liệu tìm đường,
“Ngồi chờ nước đến xem dường còn quê”.
Câu 2077-2078 có 8/14 chữ là hư từ.
Tài năng tuyệt vời của thi hào không riêng gì có ở việc sử dụng hư từ nhiều hay ít, phong phú phong phú hay đúng chuẩn mà còn ở đoạn ông biết sử dụng, khai thác mọi kĩ năng độc lạ và tiềm tàng của từng hư từ. Chính điều này đã góp thêm phần tạo ra những câu thơ diễm lệ, lung linh, khắc hoạ rõ ràng tính cách, tâm trạng cùng cảnh vật vạn vật thiên nhiên trong tác phẩm.
Trong số những hư từ nằm ở vị trí vị trí vần ứng như câu thơ trên đây, nhiều hư từ được sử dụng một cách khôn khéo góp thêm phần thể hiện thành công xuất sắc nội dung diễn đạt của câu thơ. Cách sử dụng hư từ ở vần ứng sau này mới thực là độc lạ. Sau khi nghe đến Thúc Sinh mếu máo bào chữa, đúng ra là kêu oan cho Thuý Kiều, viên tri phủ Lâm Tri mới biết Kiều cũng là người hiểu biết nên đã phán:
1447. Rằng: – “Như hẳn có thế thì,
“Trăng hoa, tuy nhiên cũng thị phi biết điều”.
Nằm ở vần ở cuối câu lục, hư từ thì đã chuyển tải một nội dung phong phú nhằm mục đích lột tả tính cách của viên quan phủ. Chữ thì với hiệu suất cao của hư từ thường nhấn mạnh yếu tố vào bộ phận từ ngữ đứng sau nó và những từ đứng sau nên phải được đọc liền mạch với từ này. Theo cách đọc thông thường của thơ lục bát thì đến chữ thứ 6 của câu lục (thì) có thuở nào gian dừng nên về mặt lôgic ngữ pháp ở đây chữ thì đặt tại cuối câu lục có cái gì không thuận. Và chính cái không thuận ấy lại rất phù thích hợp với tình cảnh lúng túng của viên quan. Sau khi nói một câu tưởng như không còn gì mới (như hẳn có thế thì), quan phủ đã phải tạm ngưng ở một vài chữ cầu kỳ (Trăng hoa, tuy nhiên cũng thị phi…) như muốn cố tô điểm cho lời nói của tớ để tỏ ra mình là một khách văn chương. Ông phải tạm ngưng để chọn lời cho phù thích hợp với lời phán của một vị quan toà. Về mặt ngữ pháp, câu thơ được tạo ra là từ thì cuối câu lục có cái gì như phi lôgic lại diễn tả được cái lôgic khách quan về tính chất cách của viên quan hay chữ này. Đấy là chưa tính trong câu lục này 4 chữ trong số 6 chữ đều là hư từ.
Như vậy trong Truyện Kiều, hư từ ở vị trí vần của câu thơ đều được sử dụng rất đúng chuẩn, đạt đến độ tự nhiên, hài hoà, không những góp thêm phần làm cho câu thơ Truyện Kiều mềm mại và mượt mà, uyển chuyển, mà còn làm tăng thêm kĩ năng diễn đạt tinh xảo cả về sắc thái tình cảm lẫn tính cách của nhân vật.
Phạm Đan Quế
____________________
Địa chỉ liên lạc:
Phạm Đan Quế , CT3-4-20, Riverside Residence, 182 Nguyễn Lương Bằng, Phường Tân Phú, Quận 7, TP Hồ Chí Minh,
ĐT: 08. 54171727 – DĐ: 0909842973.
://.youtube/watch?v=_JEQC6TLi50
Bạn vừa Read tài liệu Với Một số hướng dẫn một cách rõ ràng hơn về Review Các câu thơ lục bát biến the trong Truyện Kiều tiên tiến và phát triển nhất
Người Hùng đang tìm một số trong những ShareLink Download Các câu thơ lục bát biến the trong Truyện Kiều Free.
Nếu sau khi đọc nội dung bài viết Các câu thơ lục bát biến the trong Truyện Kiều vẫn chưa hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comments ở cuối bài để Mình lý giải và hướng dẫn lại nha
#Các #câu #thơ #lục #bát #biến #trong #Truyện #Kiều
Tra Cứu Mã Số Thuế MST KHƯƠNG VĂN THUẤN Của Ai, Công Ty Doanh Nghiệp…
Các bạn cho mình hỏi với tự nhiên trong ĐT mình gần đây có Sim…
Thủ Thuật về Nhận định về nét trẻ trung trong môi trường tự nhiên vạn…
Thủ Thuật về dooshku là gì - Nghĩa của từ dooshku -Thủ Thuật Mới 2022…
Kinh Nghiệm Hướng dẫn Tìm 4 số hạng liên tục của một cấp số cộng…
Mẹo Hướng dẫn Em hãy cho biết thêm thêm nếu đèn huỳnh quang không còn…