Mẹo Hướng dẫn So sánh Liên Xô và Liên bang Nga Mới Nhất

Bạn đang tìm kiếm từ khóa So sánh Liên Xô và Liên bang Nga được Update vào lúc : 2022-01-31 17:07:23 . Với phương châm chia sẻ Bí kíp Hướng dẫn trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết 2022. Nếu sau khi Read Post vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comments ở cuối bài để Tác giả lý giải và hướng dẫn lại nha.

Sự khác lạ giữa Nga và Liên Xô

Nga và Liên Xô là hai vương quốc có độc lập lãnh thổ trải dài trên hai lục địa: Châu Á và Châu Âu. Tuy nhiên, Liên bang Xô viết, t

Nội dung chính

    Sự khác lạ giữa Nga và Liên XôMục lụcQuốc hiệuSửa đổiĐịa lýSửa đổiThành phần và những thay đổi về lãnh thổSửa đổiLịch sửSửa đổiCách mạng và sự hình thànhSửa đổiTrước Chiến tranh toàn thế giới thứ haiSửa đổiTrong Chiến tranh toàn thế giới thứ haiSửa đổiSau chiến tranhSửa đổiCải tổ và tan rãSửa đổiLiên Xô so với Nga1. Liên Xô và Nga không phải là một và giống nhau, nhưng chúng liên quan ngặt nghèo với nhau. Cả hai lao lý cũng là nhãn không chính thức.Sự khác lạ chính – Nga vs Liên Xô Nga là gì Năm nguyên do dẫn đến việc tan rã của Liên Xô 30 năm trướcVideo liên quan

Mục lục

    1 Quốc hiệu
    2 Địa lý
    3 Thành phần và những thay đổi về lãnh thổ
    4 Lịch sử

      4.1 Cách mạng và sự hình thành
      4.2 Trước Chiến tranh toàn thế giới thứ hai
      4.3 Trong Chiến tranh toàn thế giới thứ hai
      4.4 Sau trận chiến tranh

        4.4.1 Phục hồi (1945– 1955)
        4.4.2 Siêu cường toàn thế giới (1955– 1975)
        4.4.3 Trì trệ (1980– 1985)

      4.5 Cải tổ và tan rã

        4.5.1 Nguyên nhân
        4.5.2 Hậu quả sau khi tan rã

    5 Quan hệ đối ngoại
    6 Chính trị

      6.1 Lập pháp
      6.2 Tư pháp
      6.3 Danh sách lãnh đạo

    7 Kinh tế
    8 Nhân khẩu

      8.1 Dân số
      8.2 Sắc tộc
      8.3 Ngôn ngữ
      8.4 Tôn giáo

    9 Quân sự
    10 Khoa học và công nghệ tiên tiến và phát triển
    11 Di sản
    12 Ảnh hưởng

      12.1 Các nước liên minh/vệ tinh
      12.2 Các vương quốc thân thiết
      12.3 Các nước cộng sản trái chiều
      12.4 Các nước trung lập

    13 Phân cấp hành chính
    14 Văn hóa
    15 Thể thao
    16 Ngày lễ
    17 Danh nhân

      17.1 Chính trị gia
      17.2 Tướng lĩnh
      17.3 Nhà khoa học – kỹ thuật
      17.4 Văn nghệ sĩ
      17.5 Vận động viên

    18 Xem thêm
    19 Ghi chú
    20 Chú thích
    21 Tham khảo
    22 Đọc thêm
    23 Liên kết ngoài

Quốc hiệuSửa đổi

Bài rõ ràng: Các tên chính thức của Liên Xô

Từ “Liên Xô” là gọi tắt của “Liên bang Xô viết” (tiếng Nga: Советских Союз, chuyển tự. Sovietskikh Soyuz). Trong tiếng Việt, “Xô viết” là từ được viết theo phong cách đọc phiên âm tiếng Việt cho từ Soviet. Từ “Soviet” (tiếng Nga: Совет, chuyểntựSoviet) trong tiếng Nga nghĩa là “hội chúng”, “đại hội”, “hội đồng” hay “nghị viện”. Nhà nước Xô viết trong tiếng Nga nghĩa là một nước cộng hòa được xây dựng theo “cấu trúc nghị viện”.

Tên chính thức của 15 vương quốc thành viên của Liên Xô là:

    tiếng Nga: Союз Советских Социалистических Республик, chuyểntựSoyuz Sovetskikh Sotsialisticheskikh Respublik
    tiếng Ukraina: Союз Радянських Соціалістичних Республік, chuyểntựSoyuz Radyansʹkykh Sotsialistychnykh Respublik
    tiếng Belarus: Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік, chuyểntựSayuz Savyetskikh Satsyyalistychnykh Respublik
    tiếng Uzbek: Совет Социалистик Республикалари Иттифоқи
    tiếng Kazakh: Советтік Социалистік Республикалар Одағы, chuyểntựSovettik Sotsıalıstik Respýblıkalar Odaǵy
    tiếng Gruzia: საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი o
    tiếng Azerbaijan: Совет Сосиалист Республикалары Иттифагы, chuyểntựSovet Sosialist Respublikaları İttifaqı
    tiếng Litva: Tarybų Socialistinių Respublikų Sąjunga
    Tiếng Moldova: Униуня Републичилор Советиче Сочиалисте,tiếng Romania: Uniunea Republicilor Sovietice Socialiste
    tiếng Latvia: Padomju Sociālistisko Republiku Savienība
    tiếng Kyrgyz: Советтик Социалисттик Республикалар Союзу
    tiếng Tajik: Иттиҳоди Ҷумҳуриҳои Шӯравии Сосиалистӣ
    tiếng Armenia: Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն
    tiếng Turkmen: Совет Социалистик Республикалары Союзы
    tiếng Estonia: Nõukogude Sotsialistlike Vabariikide Liit

Trong số 14 ngôn từ nói trên, ngoài tiếng Nga, tiếng Uzbek, tiếng Kazakh, tiếng Azerbaijan, tiếng Moldova, tiếng Kyrgyz và tiếng Turkmen sử dụng những từ gốc “Xô viết” hoặc từ nhận thức, từ vựng như dịch thuật.

Vì nguyên do lịch sử và địa lý (Liên Xô có phần lãnh thổ thừa kế từ Đế quốc Nga, gồm hầu hết là Nga và Kazakhstan và những vương quốc cấu thành Trung Á khác, phần lớn dân số Liên Xô nói tiếng Nga), nên Liên Xô đôi lúc bị gọi nhầm là “Nga” hoặc “Nga Xô viết”. Điều tương tự cũng đúng trong tiếng Anh. Ví dụ, cách lý giải Từ điển tiếng Anh Oxford của từ Russian là “Nga”, nghĩa là “thường đề cập đến những vương quốc Liên Xô cũ trong lịch sử”.[16]

Địa lýSửa đổi

Bài rõ ràng: Địa lý Liên Xô
Bản đồ địa hình Liên Xô

Với diện tích s quy hoạnh là 22.402.200km² (8.649.538 sq mi), Liên Xô là vương quốc to lớn số 1 toàn thế giới và vị thế này vẫn được Liên bang Nga (thừa kế hơn 17 triệu km² lãnh thổ của nó) giữ lại. Liên Xô bao trùm

1

/

6

displaystyle 1/6
mặt phẳng Trái Đất, kích thước gần tương tự với Bắc Mỹ, với diện tích s quy hoạnh là 24.709.000km² (9.540.000 sq mi). Lãnh thổ phía Châu Âu chiếm một phần tư diện tích s quy hoạnh, là 3.960.000km² (1.528.560 sq mi) giang sơn và là TT văn hóa truyền thống và kinh tế tài chính. Phần phía đông ở châu Á diện tích s quy hoạnh là 13.100.000km² (5.057.938 sq mi) mở rộng ra đến Thái Bình Dương ở phía đông và Afghanistan ở phía nam, ngoại trừ một số trong những khu vực ở Trung Á, ít đông dân hơn nhiều. Liên Xô trải rộng trên 10.000km (6,200mi) theo phía phía đông sang tây qua 10 múi giờ từ UTC+2 đến UTC+12 và hơn 7.200km (4.500mi) từ bắc xuống nam. lãnh thổ có đến năm vùng khí hậu: lãnh nguyên, taiga, thảo nguyên, sa mạc và núi. Do lãnh thổ trải dài từ Âu sang Á nên Liên Xô sẽ là một giang sơn nửa Châu Âu, nửa Châu Á, nửa phương Đông, nửa phương Tây. Vị trí địa lý như vậy ảnh hưởng lớn đến văn hóa truyền thống, phong tục tập quán, tư duy của Liên Xô cũng như thái độ của phương Tây riêng với Liên Xô cũng như nước Nga sau này.

Liên bang Xô viết có đường biên giới giới dài nhất trên toàn thế giới, ước tính hơn 60.000km (37.000mi), hay ​11⁄2 chu vi của Trái Đất. Hai phần ba số đó là đường biên giới giới trên biển khơi. Liên Xô giáp với Afghanistan, Trung Quốc, Tiệp Khắc, Phần Lan, Hungary, Iran, Mông Cổ, Bắc Triều Tiên, Na Uy, Ba Lan, România và Thổ Nhĩ Kỳ từ 1945 đến 1991. Băng qua eo Biển Bering là Hoa Kỳ.

Ngọn núi cao nhất của Liên Xô là đỉnh Cộng sản (nay là đỉnh Ismail Samani) ở Tajikistan, ở độ cao 7.495 mét (24.590ft). Liên Xô cũng sở hữu nhiều hồ lớn trên toàn thế giới; biển Caspi (cùng với Iran) và hồ Baikal, đấy là hồ nước ngọt lớn số 1 và sâu nhất toàn thế giới nằm hoàn toàn trong Liên Xô.

Thành phần và những thay đổi về lãnh thổSửa đổi

Bài rõ ràng: Các nước cộng hòa của Liên bang Xô viết

Thành phần Liên bang Xô viết như sau:

    Theo Hiệp ước về xây dựng Liên Xô (30 tháng 12 năm 1922), 4 nước thứ nhất kí vào hiệp ước xây dựng Liên Xô gồm có:

      Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga (sau tách ra thành Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Uzbekistan, Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Turkmenia, Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Tajikistan, Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Kazakhstan, Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Xô viết Kirghizia),
      Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Ukraina,
      Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Belorussia,
      Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Ngoại Kavkaz (từ thời điểm năm 1936 tách thành Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Azerbaijan, Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Armenia và Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Gruzia).

    Năm 1940 có thêm Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Moldavia, Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Latvia, Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Litva và Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Estonia

Trong thời kỳ 1940– 1954 tồn tại Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Karelia-Phần Lan, về sau là Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Tự trị Karelia trong Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga.

Ở thời gian 1990, Liên Xô có tổng số 15 nước Cộng hòa trực thuộc.

Lịch sửSửa đổi

Bài rõ ràng: Lịch sử Liên Xô

Cách mạng và sự hình thànhSửa đổi

Sự hình thành Liên Xô gắn sát với việc sụp đổ của Đế quốc Nga trong Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất và hoạt động và sinh hoạt giải trí của Đảng Cộng sản Nga (Bolshevik) do Vladimir Ilyich Lenin lãnh đạo.

Vào thời điểm đầu thế kỷ XX, Đế quốc Nga là một nước lớn ở châu Âu có tiềm lực đất đai và dân số to lớn, nhưng trình độ tăng trưởng kinh tế tài chính– xã hội còn rất lỗi thời so với những cường quốc châu Âu khác ví như Anh, Đức, Pháp… Xã hội ẩn chứa nhiều xích míc nóng giãy không được giải tỏa: xã hội Nga là xã hội chuyên chế độc tài của quý tộc và tư sản lớn, tự do tư tưởng bị bóp nghẹt không làm hài lòng giới trí thức (интеллигенция– intelligentsia), trung lưu thành thị và giới tư sản quý tộc nhỏ. Nước Nga lại là nơi có trào lưu Marxist cấp tiến mạnh nhất, do Lenin lãnh đạo với đảng Bolshevik chủ trương làm cách social chủ nghĩa để xây dựng chủ nghĩa cộng sản.

Những xích míc trên trong Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất không những không được cởi bỏ mà còm trầm trọng thêm với những thất bại to lớn của quân Nga trong trận chiến tranh, xã hội Nga đi vào tạm bợ. Quốc khố hết sạch, nợ quốc tế tăng dần, lạm phát không trấn áp được, dân chúng cực khổ, trận chiến tranh làm phá sản hàng loạt doanh nghiệp gây thất nghiệp đô thị trầm trọng, nạn đói lan tràn tại nông thôn, những tầng lớp nhân dân, binh lính oán ghét nhà cầm quyền và trận chiến tranh, trong quân đội xích míc giữa binh lính và tầng lớp sĩ quan quý tộc tăng trưởng thành chống đối. Tháng 2 năm 1917 đã nổ ra Cách mạng tháng Hai: khởi nghĩa vũ trang tại Petrograd đã lật đổ chính phủ nước nhà Nga hoàng và xây dựng Chính phủ Lâm thời do Aleksandr Fyodorovich Kerensky– một đảng viên của Đảng Cách mạng Xã hội đứng đầu. Chính phủ Lâm thời chủ trương phá bỏ chính sách độc tài chuyên chế, tự do hóa xã hội Nga theo những tiêu chuẩn như những vương quốc châu Âu đương thời, đồng thời hứa đảm bảo quyền lợi của giai cấp công nhân, nông dân và những tầng lớp xã hội khác. Nhưng Chính phủ Lâm thời vẫn chủ trương theo đuổi thế chiến thứ nhất bên phía khối Hiệp ước với Anh– Pháp, mặc kệ việc giang sơn đã kiệt quệ vì trận chiến tranh. Việc không đã có được hòa bình như mong đợi khiến nhân dân và binh sỹ Nga trở nên bất bình.

Lenin phát biểu lôi kéo nhân dân ủng hộ

Sau Cách mạng tháng Hai, tại những địa phương ở Nga hàng loạt xuất hiện những tổ chức triển khai “hội đồng” (tiếng Nga: совет) hay Xô viết của công nhân, nông dân và binh lính để bảo vệ quyền lợi của chính họ. Thời gian giữa hai cuộc cách mạng là lúc hai cơ quan ban ngành thường trực tuy nhiên tuy nhiên tồn tại: cơ quan ban ngành thường trực TW là của Chính phủ Lâm thời, nhưng những sắc lệnh muốn được thi hành phải có sự chấp thuận đồng ý của những Xô viết gồm công – nông – binh địa phương, mà những Xô viết nó lại ủng hộ sự lãnh đạo của đảng Bolshevik. Đảng Bolshevik rầm rộ tung khuếch trương cho cách mạng vô sản với khẩu hiệu “toàn bộ cơ quan ban ngành thường trực về tay những Xô viết” và lôi kéo nhân dân, binh lính phản chiến làm cách mạng “Biến trận chiến tranh đế quốc thành nội chiến cách mạng”.

Chính phủ Lâm thời trong thời hạn tám tháng tồn tại đã tiếp tục tiến hành trận chiến tranh với Đức-Áo-Hung, tuy nhiên đã bất lực trong cả nỗ lực trận chiến tranh và ổn định tình hình trong nước. Sau một loạt thất bại do quân Đức gây ra, quân đội trở nên chán nản, binh lính tan rã không hề tuân lệnh cấp trên, bắt giết sĩ quan và tự động hóa đào ngũ. Tướng Kornilov – Корнилов tiến quân về thủ đô để lập lại trật tự theo yêu cầu của Kerensky nhưng có thủ đoạn thiết lập chính sách độc tài quân sự chiến lược. Chính phủ lâm thời không hề tồn tại thể trấn áp được tình hình, buộc phải nhờ vào sự trợ giúp của lực lượng công-nông-binh thuộc những Xô viết do những người dân Bolshevik lãnh đạo. Kornilov bị vượt mặt, nhưng sau biến cố này, Chính phủ lâm thời cũng thể hiện rõ sự yếu ớt, bất lực, không đủ kĩ năng lãnh đạo giang sơn. Nước Nga bước vào đêm trước của Cách mạng Tháng Mười.

Lenin diễn thuyết trước sự việc ủng hộ của binh sĩ Hồng quân và nhân dân

Ngày 25 tháng 10 năm 1917 (theo lịch Julius, thời đó Nga còn dùng lịch Julius), tức ngày 7 tháng 11 theo lịch Gregory, Lenin và những đảng viên Bolshevik lãnh đạo những Xô viết làm Cách mạng Tháng Mười lập cơ quan ban ngành thường trực Xô viết của công – nông – binh. Sau khi cách mạng thành công xuất sắc, cơ quan ban ngành thường trực lập tức phát hành sắc lệnh về hòa bình, sắc lệnh về ruộng đất và thực thi cam kết rút thoát khỏi trận chiến tranh với những Đk rất ngặt nghèo của phía Đức (Hòa ước Brest-Litovsk).

Sự sụp đổ của chính sách Sa hoàng dẫn đến việc những dân tộc bản địa thiểu số trên Đế quốc Nga xây dựng những vương quốc độc lập. Tại những vương quốc mới xây dựng cũng xẩy ra tranh chấp quyền lực tối cao Một trong những người dân Bolsevik địa phương và những Xu thế chính trị khác ví như Melsevik, tự do chủ nghĩa, dân tộc bản địa chủ nghĩa, vô chính phủ nước nhà,… tương tự những gì đang trình làng ở nước Nga.

Ngay sau Cách mạng Tháng Mười, nước Nga rơi vào thời kỳ nội chiến đẫm máu (1918-1922). Hồng quân Xô viết có thành phần hầu hết là tầng lớp dưới của xã hội, học vấn thấp nhưng có số lượng phần đông như công nhân, nông dân, cựu quân nhân và một bộ phận cựu sĩ quan của Đế quốc Nga cũ. Phía bên kia là những thành phần thuộc lực lượng bảo hoàng, những đảng phái trái chiều, một bộ phận trung lưu thành thị, sĩ quan, một bộ phận nông dân, Cossack… gọi chung là Bạch vệ. Lực lượng Bạch vệ nhận được sự giúp sức của những vương quốc châu Âu để chống lại cơ quan ban ngành thường trực Xô viết. Đặc trưng của cuộc nội chiến là tính ác liệt không khoan nhượng. Đến thời gian ở thời gian cuối năm 1920 về cơ bản Hồng quân đã giành thắng lợi, quân bạch vệ bị thất bại và mất quyền lực tối cao hoàn toàn, thay vào đó những người dân Bolshevik giành được cơ quan ban ngành thường trực trên phần lớn lãnh thổ còn sót lại của Đế quốc Nga. Tuy nhiên, tại một số trong những vùng lãnh thổ như Ba Lan,[17] Phần Lan, những nước Baltic, những lực lượng dân tộc bản địa chủ nghĩa thắng thế.

Ngày 30 tháng 12 năm 1922, đại biểu Xô viết tới từ những vùng lãnh thổ còn sót lại của Đế quốc Nga cũ (trừ Ba Lan, Phần Lan và những nước Baltic) đã nhóm họp và xây dựng liên minh những nhà nước tự trị trên lãnh thổ Đế quốc Nga, thống nhất quốc hiệu là Liên bang Các nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Xô viết. Các nhà nước hợp thành Liên Xô đều phải có điểm chung là vì những người dân Bolsevik địa phương lãnh đạo chính vì thế về cơ bản Liên Xô là một vương quốc được xây dựng trên nền tảng ý thức hệ chung là chủ nghĩa cộng sản, ý thức hệ là tác nhân link những nhà nước nó lại với nhau[18].

Trước Chiến tranh toàn thế giới thứ haiSửa đổi

Nhà máy thép Magnitogorsk thập niên 1930

Sau thế chiến thứ nhất và nội chiến, nền kinh tế thị trường tài chính nước Nga đứng trước rủi ro không mong muốn tiềm ẩn tiềm ẩn phá sản: ở nông thôn nạn đói hoành hành, cướp bóc thổ phỉ nổi lên khắp nơi, đất nông nghiệp bị tàn phá, nông dân đói chạy vào thành phố ăn xin; còn ở thành phố, công nghiệp đình đốn, thất nghiệp cực điểm, tiền không hề giá trị, nguyên vật tư, tài chính hết sạch – tình hình xã hội lúc đó cực kỳ căng thẳng mệt mỏi. Trong khoảng chừng 2 năm 1921-1922, do trận chiến tranh đã tàn phá nông nghiệp, nạn đói lớn đã xẩy ra tại những vùng nông thôn của nước Nga, nhất là ở khu vực sông Volga và Ural, giết chết khoảng chừng 2 triệu[19] tới 5 triệu người[20][21][22][22]. Nạn đói đã gây ra một cuộc khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ lớn, nhà văn Nga Maxim Gorky đã lên tiếng lôi kéo hiệp hội quốc tế giúp sức. Nhiều vương quốc trong số đó có Mỹ và những nước châu Âu đã phục vụ viện trợ lương thực để giúp nước Nga Xô viết xử lý và xử lý nạn đói.

Để khắc phục những trở ngại vất vả của nền kinh tế thị trường tài chính nước Nga sau cuộc nội chiến, Lenin đã cho tiến hành chủ trương kinh tế tài chính mới, hay NEP (Новая экономическая политика – НЭП), để thay thế cho chủ trương cộng sản thời chiến đã được vận dụng trong nội chiến. NEP là chủ trương dùng cơ chế kinh tế tài chính thị trường để kích thích sản xuất, lôi kéo góp vốn đầu tư tư bản dưới sự khuynh hướng trấn áp của nhà nước. Đối với nông nghiệp, thay vì trưng thu và áp giá tối đa lên nông sản như trong thời chiến, NEP dùng cơ chế thuế để điều tiết, nông dân sau khi nộp thuế thì hoàn toàn có thể mua và bán nông sản trên thị trường tự do. Tại thành phố, chủ trương mới khuyến khích góp vốn đầu tư của tư bản trong nước và quốc tế, nhà nước chỉ trấn áp những ngành quan trọng với vương quốc như điện lực, ngân hàng nhà nước… NEP của Lenin đã nhanh gọn cho kết quả rất tốt: nạn đói nhanh gọn bị đẩy lùi dần và hoàn toàn tiếp theo đó, công nghiệp, thương mại được phục hồi, tình hình nông thôn và thành thị được ổn định, xã hội có tích luỹ và đời sống người dân tốt lên nhanh gọn. Từ năm 1922, thành thị đã có đủ lương thực – thực phẩm, năm 1925 sản xuất nông nghiệp đạt tới 87%; công nghiệp đạt 75% sản lượng của năm 1913 (năm cao nhất của Đế quốc Nga cũ); đời sống nhân dân cải tổ rõ rệt, chính trị ổn định, cơ quan ban ngành thường trực Liên Xô được củng cố, tăng trưởng. Các rủi ro không mong muốn tiềm ẩn tiềm ẩn lớn rình rập đe dọa đến việc tồn vong của nhà nước Liên Xô về cơ bản đã được xử lý và xử lý. Liên Xô bước vào thời kỳ mới: xây dựng và tăng trưởng giang sơn theo quy mô xã hội chủ nghĩa[23].

Ngay sau khi Lenin mất (1924), trong ban lãnh đạo giang sơn này đã trình làng cuộc đấu tranh nội bộ quyết liệt do những sự không tương đương về đường lối xây dựng giang sơn, hầu hết là giữa hai nhóm của Iosif Vissarionovich Stalin và Lev Davidovich Trotsky. Dần dần Stalin thắng thế, nắm vị trí duy nhất trong cỗ máy lãnh đạo đảng và nhà nước. Để củng cố vị trí lãnh đạo cũng như giữ vững kỷ cương xã hội, Stalin trấn áp phần lớn cơ cấu tổ chức triển khai quyền lực tối cao vào tay mình, dùng trấn áp trong nội bộ đảng, nhà nước và ngoài xã hội để vô hiệu mọi mầm mống tạm bợ ngay từ trước lúc thể hiện. Bộ máy Bộ dân ủy nội vụ (NKVD– Народный коммисариат внутренних дел– НКВД) được sử dụng như công cụ để phát hiện những đối tượng người dùng nên phải vô hiệu, từ những nhóm trái chiều với Stalin, những nhóm ly khai vũ trang, gián điệp cho tới quan chức tham nhũng, tội phạm hình sự… Stalin đã dùng cỗ máy công an mật như công cụ tương hỗ thanh lọc chính trị, ông là người quyết định hành động và ra lệnh ai là người phản bội nên phải bị loại trừ.[24]. Sự theo dõi, tố cáo cũng khá được khuyến khích, tôn vinh trong nhân dân như một phẩm chất trung thành với chủ với đảng và giang sơn. Ngay từ trong thập niên 1930 Stalin đã khởi đầu loại trừ những nhân vật bị xem là phản bội thoát khỏi đảng Cộng sản Liên Xô. Các nhân vật này còn có khi bị xét xử thông qua những vụ án điểm được công khai minh bạch để tác động dư luận quần chúng hoặc xử kín, bản án là xử bắn hoặc giam giữ trong những trại tái tạo lao động.[25][26]. Theo những tài liệu Liên Xô được giải mật, trong mức chừng thời hạn từ thời điểm năm 1937 tới năm 1938, có một.548.367 người bị bắt giữ, trong số đó 681.692 bị xử bắn.[26] Sử gia Michael Ellman ước đoán rằng số người chết trực tiếp hoặc gián tiếp do cuộc thanh lọc của Stalin trong mức chừng hai năm đó là chừng 950.000 tới 1,2 triệu người [27]

Stalin coi những cuộc thanh trừng là giải pháp chống nạn quan liêu, cán bộ tham nhũng và biến chất, để nâng cao trình độ lãnh đạo và sự liêm chính của tổ chức triển khai Đảng. Theo một số trong những nguồn thi những nhóm lớn số 1 bị khai trừ trong Đại thanh trừng đó đó là những đảng viên kém khả năng, những người dân mang trọng trách nhưng không nhiệt tình với việc làm. Tiếp đến là những thành viên đã vi phạm kỷ luật đảng, quan chức tham nhũng và những người dân đã che giấu quá khứ phạm tội [28][29][30]. Một số nguồn khác thì thống kê rằng 70% người bị xử bắn không phải là thành viên của Đảng Cộng sản Liên Xô mà hầu hết là dân thường, với cáo trạng là hoạt động và sinh hoạt giải trí gián điệp hoặc tham gia những nhóm thổ phỉ, ly khai vũ trang, tổ chức triển khai bạo loạn[31][32].

Sự lãnh đạo cứng rắn của Stalin bắt nguồn từ 2 nguyên nhân: thứ nhất là truyền thống cuội nguồn chuyên chế lâu lăm của nước Nga, kết phù thích hợp với quan điểm “đấu tranh giai cấp” của Marx và chủ nghĩa “anh hùng sáng tạo lịch sử” của người dân Nga, kết phù thích hợp với kinh nghiệm tay nghề từ những cuộc cách mạng và trận chiến tranh đầy bạo lực ở châu Âu và châu Mỹ (vốn là đặc trưng trong thời kỳ này). Thứ hai là việc Liên Xô thời kỳ này bị vây hãm bởi những nước phương Tây, phải liên tục đối phó với những kế hoạch lật đổ của quốc tế, nên phải có chủ trương tập quyền và bảo vệ bảo mật thông tin an ninh cao độ để không biến thành tiêu diệt. Có nhận xét nhận định rằng, về cơ bản, chủ trương này là phù phù thích hợp với tình hình Liên Xô cũng như toàn cảnh chính trị toàn thế giới lúc đó[33] Sách giáo khoa lịch sử của nước Nga ngày này thì nhìn nhận rằng cuộc trấn áp của Stalin nhằm mục đích dập tắt những trào lưu ly khai, củng cố sự thống nhất của Liên bang Xô-Viết. Vấn đề thanh lọc nội bộ cũng không phải để lạm sát, mà bản ý của Stalin là vô hiệu những cán bộ kém khả năng, suy thoái và khủng hoảng đạo đức, tham nhũng trong nội bộ cơ quan ban ngành thường trực, nhằm mục đích bảo vệ cho cỗ máy Nhà nước trong sáng và phát huy hiệu suất cao lớn số 1.[34]

Đời sống tâm ý xã hội tại Liên Xô trong trong năm 1920– 1930 là phối hợp của hai yếu tố:

    Một mặt, kỷ luật sắt tạo ra kỷ cương xã hội: trừ Stalin, bất kể ai dù ở cương vị hay tầng lớp nào thì cũng hoàn toàn có thể bị Bộ Dân ủy Nội vụ khảo sát, nỗi sợ bị pháp lý khảo sát xử lý là chủ trương nhất quán để duy trì kỷ luật xã hội và đạo đức cán bộ Nhà nước. Người ta đã lập ra GULAG (Tổng cục quản trị và vận hành những trại lao động triệu tập – Главное управление лагерей– ГУЛАГ) trực thuộc bộ dân ủy nội vụ NKVD. Chức năng của Tổng cục quản trị và vận hành những trại lao động không riêng gì có là để giam giữ tù nhân mà còn tồn tại tác dụng tích cực là cách xử lý và xử lý yếu tố nhân lực để khai thác những vùng đất hoang dã và thiếu thốn của giang sơn. Kỷ luật sắt cũng luôn có thể có tác động tốt trong việc chống nạn quan liêu – tham nhũng, một phần do bị người dân giám sát, tố cáo và pháp lý trừng trị nặng nên hầu hết cán bộ, công chức Liên Xô trong thời kỳ này rất gương mẫu và liêm chính, thông qua này cũng tăng thêm hiệu suất cao quản trị và vận hành của Chính phủ.
    Mặt khác, những tác nhân giải phóng tích cực của môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên sống đời thường mới xã hội chủ nghĩa (thanh toán mù chữ và giáo dục miễn phí cho trẻ con, khối mạng lưới hệ thống y tế miễn phí, thực thi bình đẳng nam nữ, chia ruộng đất cho nông dân, quốc hữu hóa tài nguyên và những nhà máy sản xuất, mức sống ngày càng được nâng cao…) đã tạo động lực lớn, gây ra những làn sóng phấn khởi trong môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên sống đời thường xã hội, những trào lưu lớn được sự hưởng ứng của nhân dân, tâm ý chung của xã hội là đồng ý góp sức, quyết tử cho tương lai tươi sáng của giang sơn và Chủ nghĩa xã hội, với niềm tin tuyệt đối vào lãnh tụ Stalin và Đảng Cộng sản Liên Xô.

Về mặt kinh tế tài chính và xã hội, trong năm 1920 – 1930 sau Lenin được đặc trưng bởi việc chấm hết chủ trương kinh tế tài chính mới và thiết lập nền kinh tế thị trường tài chính nhà nước triệu tập cao độ theo kinh tế tài chính kế hoạch hóa toàn vẹn và tổng thể. Stalin đã hiện thực hóa ý tưởng của Lenin về chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước mà theo quan điểm của Lenin “Chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước là yếu tố sẵn sàng sẵn sàng vật chất khá đầy đủ nhất cho chủ nghĩa xã hội, là phòng chờ đi vào chủ nghĩa xã hội[35]” và “chủ nghĩa tư bản nhà nước là cái gì có tính chất triệu tập, được xem toán, được trấn áp và được xã hội hoá[35]”, trong số đó nhà nước là nhà tư bản duy nhất sở hữu phần lớn tư liệu sản xuất của xã hội. Lenin nhận định rằng “Không có kỹ thuật đại tư bản chủ nghĩa được xây dựng trên những ý tưởng sáng tạo của khoa học tân tiến, không còn một tổ chức triển khai Nhà nước có kế hoạch làm cho hàng trăm triệu người phải tuân theo một cách nghiêm ngặt một tiêu chuẩn thống nhất trong việc sản xuất và phân phối thành phầm, thì không thể nói chủ nghĩa xã hội được”[36]. Đất nước đặc trưng bởi sự bao trùm của cỗ máy đảng trong mọi hiệu suất cao xã hội và những kế hoạch tăng trưởng kinh tế tài chính.

Một quy trình to lớn có ảnh hưởng lâu dài của Liên Xô ở thời hạn này là việc tiến hành thành công xuất sắc quy trình công nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa. Cho đến nay trong và ngoài nước Nga vẫn còn đấy nhiều nghiên cứu và phân tích về sự việc nghiệp công nghiệp hóa này của Liên Xô trong những thập kỷ 1920, 1930. Đầu thập niên 1920, công nghiệp Liên Xô tụt hậu hoảng 50 – 100 năm so với những cường quốc phương Tây. Chỉ sau 15 năm, Liên Xô đã vươn lên trở thành một nước công nghiệp đứng thứ hai trên toàn thế giới trong thuở nào gian rất ngắn và điều này là nền tảng kinh tế tài chính cho thắng lợi của Liên Xô trong Chiến tranh toàn thế giới thứ hai. Mặt khác, công nghiệp hóa với vận tốc và quy mô rất rộng đã yên cầu những nỗ lực cực cao của xã hội và đã gây ra những căng thẳng mệt mỏi, mất cân đối kinh tế tài chính. Để khắc phục nền nông nghiệp manh mún, Ban lãnh đạo Xô viết đã tiến hành tập thể hóa nông nghiệp ở nông thôn, với tiềm năng xóa khỏi sở hữu tư nhân ruộng đất và biến nền nông nghiệp từ sản xuất mái ấm gia đình nhỏ lẻ thành nền sản xuất triệu tập quy mô lớn (nông trường) để hoàn toàn có thể vận dụng cơ giới hóa vào hoạt động và sinh hoạt giải trí sản xuất nông nghiệp, thông qua đó làm tăng năng suất và giảm ngân sách nhờ lợi thế quy mô. Tập thể hóa nông nghiệp đã vấp phải sự phản đối kinh hoàng của tầng lớp địa chủ giàu sang, là thiểu số nhưng lại sở hữu phần lớn ruộng đất tại Nga (được gọi là Kulak). Kulak không thích chia đất cho nông dân nghèo, họ lôi kéo nông dân làm thuê tiến hành bạo động để chống lại tập thể hóa. Ngoài ra việc tập thể hóa được tiến hành không tuân theo nguyên tắc tự nguyện, mang nặng tính cưỡng ép đã và đang làm nhiều nông dân trở nên bất bình. Năm 1929, đã có một.300 vụ bạo động nông dân xẩy ra với trên 200.000 người tham gia [37] Tới tháng 3 năm 1930, đã có hơn 6.500 cuộc bạo động với cùng 1,4 triệu nông dân tham gia.[37] Để tương hỗ cho tập thể hóa, Stalin đã cho tiến hành chiến dịch cưỡng bức tầng lớp Kulak rất quyết liệt: toàn bộ tài sản của Kulak bị tịch thu, mái ấm gia đình họ bị đưa tới những vùng xa xôi hẻo lánh, những vụ bạo động của nông dân cũng trở nên trấn áp mạnh tay. Thiên tai (hạn hán ở Kazakstan, mưa lớn không bình thường ở Ucraina), dịch bệnh trên cây trồng, việc triệu tập tài chính cho công nghiệp hóa và những sai lầm không mong muốn trong việc tập thể hóa đã tạo ra nạn đói quy mô lớn ở Liên Xô từ thời gian ở thời gian cuối năm 1932 đến thời điểm đầu xuân mới 1933, trong số đó khoảng chừng 3 triệu người chết, 1/3 là tại Ukraina[38] Đầu năm 1933, chính phủ nước nhà Liên Xô thực thi chiến dịch cứu trợ lớn và gửi hơn 20.000 công nhân công nghiệp về nông thôn tương hỗ người dân, toàn bộ những thành viên Đảng Cộng sản cũng tham gia việc đồng áng. Bất chấp những Đk tự nhiên kinh khủng, vụ thu hoạch rất thành công xuất sắc vào năm 1933 đã chấm hết nạn đói ở hầu hết những khu vực.

Bức tranh “Máy kéo thứ nhất”, mô tả quy trình tập thể hóa và cơ giới hóa nông nghiệp Liên Xô

Sau tập thể hóa, nông thôn Liên Xô đã có những biến hóa to lớn. Việc canh tác thủ công trên những mảnh ruộng nhỏ, dùng gia súc kéo cày đã được thay thế bởi những nông trường cỡ lớn được cơ giới hóa. Nông nghiệp Liên Xô đã cơ bản được cơ giới hóa, năm 1938 đã có 483.500 máy kéo và 153.500 máy gặt đập phối hợp, thay thế cho ngựa kéo trước kia[39] Từ 1938 đến 1940, Liên Xô đã xây mới hơn 1.200 trạm cơ giới kỹ thuật, nền nông nghiệp nhận được 92.000 máy kéo mới. Tới thời điểm đầu xuân mới 1941 đã điện khí hoá hơn 10 nghìn nông trang và 2.500 trạm cơ giới kỹ thuật. Sản lượng lương thực của nước Nga Sa hoàng năm 1913 là 4,8 triệu pud, còn Liên Xô năm 1937 đã tiếp tục tăng thêm tới 6,8 triệu pud[40]. Theo những học giả, tuy nhiên Stalin đã thực thi tập thể hóa nông nghiệp theo lối cưỡng chế, chủ trương này đã “tân tiến hóa đáng kể nền sản xuất nông nghiệp truyền thống cuội nguồn ở Liên Xô và đặt cơ sở cho mức sản xuất lương thực tương đối cao vào trong năm 1970 và 1980″[41]

Liên Xô còn thi hành chủ trương cấm phân biệt chủng tộc, bảo vệ sự bình đẳng Một trong những dân tộc bản địa trên lãnh thổ Liên bang Xô Viết và thực thi nam nữ bình quyền. Liên Xô được cho phép phụ nữ có quyền bầu cử sớm hơn Hoa Kỳ, đồng thời khuyến khích, tạo Đk để phụ nữ được giáo dục ở bậc cao và tham gia vào những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt chính trị – xã hội. Chính phủ Liên Xô chi ra những khoản vốn lớn để tăng trưởng kinh tế tài chính xã hội tại những vùng kém tăng trưởng như Trung Á, Siberia… nhằm mục đích thúc đẩy sự tiến bộ của những dân tộc bản địa chậm tiến tại những vùng này.

Giáo dục đào tạo và giảng dạy ở Liên Xô được phổ cập và miễn phí ngay sau khi chính sách xã hội chủ nghĩa được xây dựng. Công dân trực tiếp tham gia nhân lực có quyền hiến định về việc làm và đào tạo và giảng dạy nghề miễn phí. Ước tính năm 1917, có 75-85% dân số Nga không biết chữ và những nhà chức trách của Liên Xô rất chú trọng đến việc vô hiệu nạn mù chữ. Những người biết chữ đã được thuê làm giáo viên. Trong thuở nào gian ngắn, số người được xóa mù chữ đã tiếp tục tăng nhanh. Vào năm 1940, Liên Xô đã hoàn toàn có thể tự hào thông báo rằng nạn mù chữ đã được vô hiệu, điều mà nhiều cường quốc tư bản phương Tây đương thời như Mỹ, Pháp… cũng chưa hoàn thành xong được[42]. Nền giáo dục Liên Xô đã đào tạo và giảng dạy ra một đội nhóm ngũ trí thức, Chuyên Viên, nhà khoa học đạt đẳng cấp và sang trọng quốc tế. Chính vì vậy Liên Xô có nền khoa học cơ bản đứng đầu toàn thế giới cùng kĩ năng nghiên cứu và phân tích tăng trưởng ra công nghệ tiên tiến và phát triển mới không hề thua kém phương Tây. Nền giáo dục Liên Xô không những phục vụ được nhu yếu đào tạo và giảng dạy nhân lực cho nền kinh tế thị trường tài chính mà còn thúc đẩy kinh tế tài chính tăng trưởng nhờ việc tăng trưởng của vốn con người.

Tem thư của Liên Xô mô tả về khối mạng lưới hệ thống y tế tại nước này, khuyến khích phụ nữ tới trạm y tế để sinh đẻ thay vì nhờ vào những bà đỡ không được đào tạo và giảng dạy.

Về y tế, nguyên tắc xã hội chủ nghĩa về chăm sóc sức mạnh thể chất đã được hình thành ngay trong năm 1918. Chăm sóc sức mạnh thể chất được trấn áp bởi nhà nước và sẽ tiến hành phục vụ miễn phí cho mọi công dân, điều này đồng thời là một khái niệm mang tính chất chất cách mạng, trước đó chưa từng có trên toàn thế giới vào thời kỳ đó. Tuy vậy trong thời kỳ đầu khối mạng lưới hệ thống chăm sóc sức mạnh thể chất miễn phí của Liên Xô chưa đủ rộng để phổ cập toàn dân, đến năm 1969 thì khối mạng lưới hệ thống này mới được phổ cập tới toàn bộ người dân ở vùng nông thôn[43][44] Điều 42 của Hiến pháp Liên Xô năm 1977 đã quy định: toàn bộ công dân có quyền được bảo vệ sức mạnh thể chất và phục vụ miễn phí tại bất kỳ cơ sở y tế nào ở Liên Xô. Sau cuộc cách social chủ nghĩa, tuổi thọ trung bình của người dân Liên Xô ở toàn bộ những nhóm tuổi đã tiếp tục tăng thêm. Trong quy trình 1922-1950, nhờ việc thiết lập khối mạng lưới hệ thống y tế rộng tự do, tỷ suất tử vong trẻ con đã tụt giảm khá nhanh gọn, từ 286,6/1000 trẻ (năm 1913) xuống còn 81/1000 trẻ (năm 1950). Tiêu thụ rượu giảm 2 lần, những bệnh do nghiện rượu gây ra cũng giảm theo. Tỷ lệ dân số tử vong thường niên giảm từ 2,91% (năm 1913) xuống còn 1% (năm 1950).

Việc được tiếp cận chăm sóc sức khoẻ và giáo dục miễn phí đã hỗ trợ dập tắt những dịch bệnh như sốt rét, dịch tả… và tuổi thọ trung bình của công dân Liên Xô đã tiếp tục tăng thêm hàng trăm năm. Trước cách mạng Tháng Mười, số lượng bác sĩ ở Đế quốc Nga là 20.000; số lượng này tăng thêm 105.000 vào năm 1937. Số giường bệnh cũng tăng từ 175.000 lên đến mức 618.000[45] Phụ nữ Liên Xô lần thứ nhất được sinh đẻ trong những bệnh viện bảo vệ an toàn và uy tín, với kĩ năng tiếp cận chăm sóc trước lúc sinh đã làm giảm đáng kể tỷ suất tai biến khi sinh đẻ. Chăm sóc y tế rộng tự do và miễn phí được nhìn nhận là yếu tố ưu việt của khối mạng lưới hệ thống xã hội chủ nghĩa so với khối mạng lưới hệ thống tư bản chủ nghĩa[ai nói?]. Những tiến bộ tiếp tục được thực thi và vào năm 1960, tuổi thọ trung bình ở Liên Xô đã vượt qua cả Hoa Kỳ[46].

Năm 1927, chủ trương công nghiệp hóa được đưa ra với một nỗ lực rất cao, nhằm mục đích khắc phục tình trạng lỗi thời, biến Liên Xô thành một vương quốc tân tiến trong thời hạn ngắn. Nhà lãnh đạo Stalin tuyên bố rằng “Phải hợp lực và ra sức tăng tốc. Kéo dài vận tốc công nghiệp hóa là sẽ bị lỗi thời, mà lỗi thời thì sẽ phải ăn đòn (bị quốc tế xâm chiếm)”[47]. Tháng 2/1931, Stalin phát biểu về vai trò sống còn của việc công nghiệp hóa Xô viết trước sự việc rình rập đe dọa ngày càng tăng từ những nước phương Tây:

Chúng ta lỗi thời hơn so với những cường quốc phương Tây cả 100 năm. Cần phải xây dựng nền công nghiệp bắt kịp phương Tây trong 10 năm. Ngành công nghiệp nặng. Nếu không thì toàn bộ chúng ta sẽ bị phương Tây tiêu diệt. (thực tiễn, đúng 10 năm 4 tháng tiếp theo đó, nước Đức Quốc xã đã tiến công Liên Xô)[48]

Trong Kế hoạch 5 năm lần thứ nhất (1928-1932), Liên Xô đưa ra kỷ luật lao động nghiêm khắc riêng với công nhân công nghiệp; những định mức sản lượng cao, yên cầu thợ mỏ phải thao tác ba ca (khoảng chừng 10-12 giờ một ngày). Việc không hoàn thành xong định mức hoàn toàn có thể dẫn đến trách nhiệm thành viên, bị trừ lương và giảm tiêu chuẩn sinh hoạt. Sau khi Kế hoạch 5 năm lần thứ nhất kết thúc, Liên Xô đã xây dựng được nền công nghiệp nặng với kỹ thuật tiên tiến và phát triển với cùng 1.500 xí nghiệp, hầu hết là loại lớn và tân tiến. Giá trị tổng thành phầm công nghiệp tăng 2 lần, trong số đó công nghiệp nặng tăng 2,7 lần. Công nghiệp đã phát hành những ngành mới như sản xuất máy kéo, xe hơi, máy bay, máy phối hợp, đầu máy chạy điện, sản xuất cao su tự tạo, tơ tổng hợp và chất dẻo[49] Kế hoạch 5 năm lần thứ nhất đã hoàn thành xong trước lúc thời hạn (4 năm 3 tháng), nền công nghiệp Liên Xô thời gian hiện nay hoàn toàn có thể trang bị kỹ thuật mới không riêng gì có trong công nghiệp và cả trong những ngành giao thông vận tải lối đi bộ vận tải lối đi bộ, xây dựng và nông nghiệp.

Nhà máy thủy điện Dnepr được xây dựng năm 1927, đấy là đập thủy điện lớn số 1 châu Âu khi đó và được ca tụng là một trong những thành tựu lớn số 1 của chương trình công nghiệp hóa Liên Xô.

Với sự tương hỗ của Chuyên Viên thuê từ quốc tế và tiếp theo đó là yếu tố tự lực trong nước, Liên Xô đã xây dựng được một loạt những tổng hợp công nghiệp khổng lồ ở dọc sông Dniepr, những nhà máy sản xuất luyện kim như Magnitogorsk, Lipetsk và Chelyabinsk, Novokuznetsk, Norilsk và Uralmash, nhà máy sản xuất máy kéo ở Volgograd, Chelyabinsk, Kharkov, Uralvagonzavod… và nhiều nơi khác.

Kế hoạch 5 năm lần thứ hai (1933-1937) đặc biệt quan trọng chú trọng công nghiệp nặng, đã xây dựng 4.500 nhà máy sản xuất; giá trị tổng thành phầm công nghiệp tăng 2,2 lần, trong số đó nhóm A tăng 2,4 lần. Công nghiệp nhẹ cũng tăng nhưng không đạt kế hoạch (do số vốn góp vốn đầu tư phải rút bớt cho công nghiệp quốc phòng để đề phòng rủi ro không mong muốn tiềm ẩn tiềm ẩn trận chiến tranh).

Công nghiệp hóa nông nghiệp được chú trọng số 1. Với sự xuất hiện của ngành công nghiệp máy kéo trong nước, năm 1932 Liên Xô đang không cần nhập khẩu máy kéo từ quốc tế và trong năm 1934 những nhà máy sản xuất Kirov ở Leningrad khởi đầu sản xuất thương hiệu máy kéo “Universal”, thương hiệu máy kéo thứ nhất xuất khẩu ra quốc tế. Trong mười năm (1932-1941), Liên Xô đã xuất khẩu khoảng chừng 700 nghìn máy kéo, chiếm 40% sản lượng toàn thế giới.[50]

Năm 1935, Liên Xô đã khởi công quy trình thứ nhất của Tuyến tàu điện ngầm Moskva với tổng chiều dài 11,2km, một khu công trình xây dựng tân tiến thời bấy giờ và vẫn được sử dụng cho tới ngày này[51]. Tới năm 1940, sản lượng công nghiệp của Liên Xô đã tiếp tục tăng gấp 7,7 lần so với năm 1922, trung bình thường niên tăng 14%. Công nghiệp Liên Xô đã sở hữu 77,4% cơ cấu tổ chức triển khai nền kinh tế thị trường tài chính và chiếm 10% toàn toàn thế giới. Cho đến lúc đó, toàn thế giới trước đó chưa từng tận mắt tận mắt chứng kiến nhịp độ tăng trưởng nào nhanh như vậy[52]

Kế hoạch 5 năm lần thứ ba (1938-1942) đã đưa ra trách nhiệm “đuổi kịp và vượt qua những nước tư bản tiên tiến và phát triển về mặt kỹ thuật và kinh tế tài chính”[53]. Dự tính đến thời gian ở thời gian cuối năm 1942 sẽ tăng sản lượng công nghiệp lên 88%[54], nông nghiệp tăng 52%[55] so với năm 1937.

Sự tăng trưởng của tổng sản lượng công nghiệp Liên Xô trong thời hạn 1928-1937.[56]
Sản lượng
1928
1932
1937
Tăng trưởng 1932 so với 1928 (%)
Kế hoạch 5 năm lần 1
Tăng trưởng 1937 so với 1928 (%)
Kế hoạch 5 năm lần 2
Sắt, triệu tấn
3,3
6,2
14,5
188%
439%
Thép, triệu tấn
4,3
5,9
17,7
137%
412%
Kim loại đen, triệu tấn
3,4
4,4
13
129%
382%
Than, triệu tấn
35,5
64,4
128
181%
361%
Dầu, triệu tấn
11,6
21,4
28,5
184%
246%
Điện, tỷ KW/h
5,0
13,5
36,2
270%
724%
Giấy, ngàn tấn
284
471
832
166%
293%
Xi măng, triệu tấn
1,8
3,5
5,5
194%
306%
Đường, tấn
1283
1828
2421
165%
189%
Máy công cụ, nghìn chiếc
2,0
19,7
48,5
985%
2425%
Xe hơi, nghìn chiếc
0,8
23,9
200
2988%
25000%
Giày dép, cặp xách
58,0
86,9
183
150%
316%

Sau công nghiệp hóa và tập thể hóa kinh tế tài chính, Liên Xô chỉ từ hai thành phần kinh tế tài chính nhà nước và tập thể với đặc trưng quản trị và vận hành triệu tập hóa và kế hoạch hóa cao độ.

Chính sách công nghiệp hóa của Liên Xô đã được thực thi với một quyết tâm cao độ và kỷ luật sắt: Để nhanh gọn hoàn thành xong chỉ tiêu đưa ra, chính phủ nước nhà thắt chặt kỷ luật lao động, ví dụ, bộ luật lao động năm 1932 đã thông qua điều luật sa thải bất kể người lao động nào vắng mặt không còn nguyên do tại nơi thao tác. Lao động bị sa thải sẽ bị mất nhiều quyền lợi (bị đuổi khỏi nhà tại do Nhà nước cấp phép, không được cấp tem phiếu…) và có rủi ro không mong muốn tiềm ẩn tiềm ẩn rủi ro không mong muốn rất rộng rơi vào tình trạng đói nghèo[57]. Bộ luật lao động sửa đổi năm 1938 quy định rằng bất kể người lao động nào vắng mặt hoặc thậm chí còn đi làm việc trễ 20 phút mà không còn nguyên do đều phải bị sa thải, trong lúc hành vi tự ý bỏ việc hoàn toàn có thể bị truy tố hình sự và bị phạt từ 2-4 tháng tù[58]. Việc không hoàn thành xong chỉ tiêu hoàn toàn có thể bị khép vào tội phản quốc[59]. Tiền lương thực tiễn của công nhân bị sụt giảm trong trong năm 1928-1937, Đk lao động thấp, có những người dân thợ mỏ đã phải thao tác 16 – 18 giờ mỗi ngày để hoàn thành xong chỉ tiêu[60]. Các công đoàn bị bãi bỏ, việc xử lý quyền lợi lao động thuộc về chi bộ Đảng tận nhà máy sản xuất, việc đình công hay bãi công cũng trở nên cấm[61]. Khoảng 127.000 vụ tai nạn không mong muốn lao động đã xẩy ra trong bốn năm (từ 1928 đến 1932). Do phân loại tối đa nguồn lực cho ngành công nghiệp cùng với năng suất nông nghiệp giảm Tính từ lúc lúc tập thể hóa, nạn đói đã xẩy ra. Ngoài ra, Stalin triệu tập tăng trưởng công nghiệp nặng mà ít chú trọng tới những ngành công nghiệp nhẹ sản xuất hàng tiêu dùng, kết quả là người dân Liên Xô thường phải đương đầu với tình trạng thiếu hàng tiêu dùng.[62] Nhiều học giả nhận định rằng công cuộc công nghiệp hóa của Stalin tuy nhiên đã đạt được nhiều thành tựu lớn, nhưng người dân Liên Xô cũng phải trải qua một quy trình phấn đấu gian khó để đã có được những thành tựu đó. Alec Nove nhận định rằng những chủ trương công nghiệp hóa của Stalin không thực sự nên phải cứng rắn như vậy, ông nhận định rằng có những giải pháp khác “ít quyết liệt” hơn để lấy nền kinh tế thị trường tài chính Liên Xô tăng trưởng [63]. Tuy nhiên, trong toàn cảnh toàn thế giới khi đó, nhất là việc Đức Quốc xã đang nổi lên khiến thế chiến thứ hai sắp nổ ra, chỉ một chút ít chậm trễ và thiếu nhất quyết cũng hoàn toàn có thể khiến giang sơn phải trả giá đắt. Từ Đầu thập niên 1930, Stalin đã biết rằng thế chiến thứ hai sắp xẩy ra và Liên Xô sẽ bị tiêu diệt nếu không còn nền công nghiệp đủ mạnh, ông nói “Không có thời hạn để mất, Hiệp ước Versailles không còn gì hơn một lệnh ngừng bắn giữa hai cuộc trận chiến tranh”[48]. Vì vậy, có nhận xét nhận định rằng chủ trương công nghiệp hóa quyết liệt và kỷ luật lao động cứng rắn mà chính phủ nước nhà Liên Xô đưa ra là yếu tố thiết yếu trong toàn cảnh đó.[47]

Tới trước Chiến tranh toàn thế giới thứ hai, từ xuất phát điểm là Đế quốc Nga với nền sản xuất lỗi thời với tổng sản lượng công nghiệp chỉ đứng thứ 6 toàn thế giới (năm 1917), Liên Xô đã vươn lên trở thành cường quốc công nghiệp thứ hai toàn thế giới và đứng đầu châu Âu, vượt qua Anh-Pháp-Đức và chỉ đứng sau Mỹ. Sản lượng công nghiệp năm 1937 đã tiếp tục tăng gấp 4,5 lần so với năm 1927 (so với năm 1917 thì tăng gần gấp 10 lần) và chiếm 77,4% tổng thành phầm kinh tế tài chính quốc dân. Sản lượng nông nghiệp tăng 2 lần so với 1927, thu nhập trung bình đầu người tăng 3 lần so với 1927. Nạn mù chữ vốn chiếm khoảng chừng 90% dân số Nga năm 1917, sau 20 năm đã cơ bản được thanh toán. Sản xuất quốc phòng tăng 2,8 lần chỉ với sau 5 năm, vũ khí trang bị và trình độ cơ giới hóa cho quân đội Liên Xô đã đạt tương tự với những cường quốc khác trên toàn thế giới[64].

Nếu tổng sản lượng công nghiệp năm 1913 sẽ là 100 cty, những chỉ số tương ứng của năm 1938 là 93,2 cho Pháp; 113,3 cho Anh, 120 cho Hoa Kỳ; 131,6 riêng với Đức và 908,8 cho Liên Xô (tức là tăng gấp 9 lần). Trong chuyến thăm ngày hè năm 1944 của Eric Johnston, Chủ tịch Phòng Thương mại Hoa Kỳ, người đã tới thăm Ural, Siberia và Kazakhstan, đã tuyên bố rằng tiến bộ kinh tế tài chính của Liên Xô từ thời điểm năm 1928 là “một thành tựu phi thường trong lịch sử tăng trưởng công nghiệp của toàn bộ toàn thế giới”[65]

Sự tăng trưởng của kinh tế tài chính Liên Xô thời kỳ 1928-1955[66]

Năm
1932
1937
1940
1950
1955
Sản lượng công nghiệp
so với năm 1928
202%
446%
646%
1.119%
2.065%
Thu nhập quốc dân
so với năm 1928
182%
386%
513%
843%
1.417%

Năm 1940, tổng sản lượng kinh tế tài chính (GDP) của Liên Xô (quy đổi theo thời giá USD năm 1990) đạt 417 tỷ USD, so với Anh là 316 tỷ USD, Pháp là 164 tỷ USD, Italy là 147 tỷ USD, Đức là 387 tỷ USD, Nhật Bản là 192 tỷ USD. Nền kinh tế tài chính Liên Xô đã có quy mô đứng đầu châu Âu và đứng thứ hai toàn thế giới, chỉ kém Mỹ (943 tỷ USD)[67]

Nhà máy sản xuất máy kéo Chelyabinsk thập niên 1930. Năm 1940, nhà máy sản xuất đã sản xuất 100.000 máy kéo và trong 4 năm thế chiến đã sản xuất 18.000 xe tăng cho Hồng quân

Trong lịch sử, nước Anh cần 200 năm để trở thành một nước công nghiệp, nước Mỹ cần 120 năm, Nhật Bản cần 40 năm. Trong khi đó, Liên Xô chỉ việc 18 năm để hoàn thành xong về cơ bản quy trình công nghiệp hóa của tớ. Đây là vận tốc công nghiệp hóa nhanh nhất có thể mà toàn thế giới từng ghi nhận.

Nói một cách hình tượng, trong một khoảng chừng thời hạn thấp hơn 1/4 thế kỷ, trình độ kỹ thuật của nước Nga đã nhảy vọt từ thế kỷ XVI đến thế kỷ XX[68]. Kenneth Neill Cameron nhận xét[69]:

“Rõ ràng là toàn bộ chúng ta đang tận mắt tận mắt chứng kiến một ​​sự tiến bộ kinh tế tài chính to lớn số 1 từng được ghi nhận, trong cả so với những cuộc cách mạng công nghiệp. Trong thời hạn 10 năm, một xã hội ​​hầu hết là phong kiến đã thay đổi thành một giang sơn công nghiệp. Và lần thứ nhất trong lịch sử, một bước tiến như vậy không phải do chủ nghĩa tư bản, mà là vì chủ nghĩa xã hội tiến hành.

Các nhà kinh tế tài chính học khi nghiên cứu và phân tích trang trọng nguồn gốc sự tăng trưởng của nền kinh tế thị trường tài chính Liên Xô thấy rằng sự tăng trưởng đó khá ấn tượng nhưng không còn gì thần bí. Sản lượng của nền kinh tế thị trường tài chính Xô Viết tăng trưởng nhanh gọn hoàn toàn có thể lý giải bằng sự tăng trưởng nhanh của những yếu tố nguồn vào của nền sản xuất như: số việc làm tăng, tăng trưởng giáo dục và trên toàn bộ là góp vốn đầu tư khổng lồ vào tư liệu sản xuất. Sự tăng trưởng nhanh gọn của nền kinh tế thị trường tài chính Liên Xô dựa hoàn toàn vào tiết kiệm chi phí: Nhà nước hạn chế tiêu dùng để dồn ngân sách cho góp vốn đầu tư tăng trưởng sản xuất, đó là việc quyết tử sự thưởng thức hiện thời cho quyền lợi lâu dài đạt được trong tương lai.[70] Theo nghiên cứu và phân tích của Mankiw, Romer và Weil, tỷ suất tiết kiệm chi phí cao sẽ dẫn đến thu nhập cao hơn trong tình trạng kinh tế tài chính ổn định, đồng thời làm tăng vốn góp vốn đầu tư cho con người cũng như tăng năng suất của nền kinh tế thị trường tài chính[71]. Liên Xô đã sử dụng những nguồn lực vạn vật thiên nhiên và con người hiệu suất cao hơn, có một khuynh hướng kinh tế tài chính rõ ràng hơn thời Sa Hoàng, khối mạng lưới hệ thống chính trị hoàn toàn có thể triệu tập những nguồn lực để thực thi những khuynh hướng đó, do này đã đạt được những thành tựu mà nước Nga phong kiến không thể nào đạt được. Ngoài ra sự thành công xuất sắc của Liên Xô dưới thời Stalin còn tồn tại sự góp phần của những yếu tố đặc trưng của nước Nga như lãnh thổ to lớn, giàu tài nguyên; tầng lớp trí thức sót lại từ thời Sa Hoàng và tầng lớp khoa học gia mới được đào tạo và giảng dạy có trình độ cao; sự siêng năng, ham hiểu biết, chính trực và những nỗ lực lao động vượt bậc của người Nga… Nếu không còn những yếu tố này thì những chủ trương, giải pháp kinh tế tài chính của cơ quan ban ngành thường trực Xô Viết cũng không phát huy được hiệu suất cao đến vậy.

Sự thành công xuất sắc của Liên Xô trong thời kỳ này cũng tạo ra sức ép với những nước tư bản chủ nghĩa. Ở Mỹ thời kỳ Đại suy thoái và khủng hoảng (1929-1933), mỗi ngày có 350 lá đơn của công dân Mỹ muốn được di cư sang Liên Xô. Tháng 7 năm 1934, Herbert George Wells nói với Stalin rằng: “Bây giờ những nhà tư bản nên học hỏi những ông để lãnh hội tinh thần chủ nghĩa xã hội. Tôi tin rằng với nước Mỹ, yếu tố nằm ở vị trí chỗ phải tái tạo thâm thúy, xây dựng nền kinh tế thị trường tài chính có kế hoạch, tức là kinh tế tài chính xã hội chủ nghĩa”. Chính sách kinh tế tài chính mới của Hoa Kỳ năm 1934 nhằm mục đích khắc phục Đại suy thoái và khủng hoảng đó đó là tiếp thu những thế mạnh trong chủ trương của Liên Xô[72]

Giáo sư Kolesov tin rằng nếu không còn những chủ trương công nghiệp hóa của Stalin thì Liên Xô không thể duy trì nền độc lập chính trị và kinh tế tài chính của giang sơn. Giá trị của công nghiệp hóa đã được xác lập trước bởi tình trạng lỗi thời về kinh tế tài chính và thuở nào hạn quá ngắn để vô hiệu nó. Liên Xô đã vô hiệu tình trạng lỗi thời của giang sơn chỉ trong thời hạn rất ngắn là 13 năm (ngay trước lúc Đức Quốc xã tiến công Liên Xô), thành quả rất rộng này đã được cho phép Liên Xô chiến đấu và ở đầu cuối giành thắng lợi trong Chiến tranh toàn thế giới thứ hai.[73]

Trong Chiến tranh toàn thế giới thứ haiSửa đổi

Năm 1939, rủi ro không mong muốn tiềm ẩn tiềm ẩn trận chiến tranh toàn thế giới đã hiển hiện rất rõ ràng ràng tại châu Âu. Liên Xô trước đó vài năm đã theo đuổi chủ trương bảo mật thông tin an ninh tập thể, Liên Xô lôi kéo một sự hợp tác với những nước Anh, Pháp để cùng kiềm chế nước Đức phát xít của Adolf Hitler đang quân phiệt hóa rất mạnh, nhưng Anh-Pháp đang không vấn đáp đề xuất kiến nghị này.

Tem thư Liên Xô năm 1940 kỷ niệm Chiến dịch Giải phóng Tây Ukraina và Tây Belorussia khỏi sự chiếm đóng của Ba Lan ngày 17 tháng 9 năm 1939

Năm 1939, sau khi Anh-Pháp ký với Đức Hiệp ước München và làm ngơ cho việc Đức chiếm toàn bộ Tiệp Khắc, ban lãnh đạo của Liên bang Xô viết tin rằng Anh-Pháp muốn hướng cỗ máy trận chiến tranh Đức nhắm vào họ. Phản ứng lại, Liên Xô thay đổi đột ngột chủ trương đối ngoại của tớ: quay sang hòa hoãn với Hitler. Liên Xô và Đức đã ký kết hiệp định không xâm phạm lẫn nhau (Hiệp ước Molotov-Ribbentrop) và ra đi hơn thế nữa hai bên ký biên bản thỏa thuận hợp tác bí mật (секретный протокол) phân loại ảnh hưởng ở những nước khác. Khi Đức tiến công Ba Lan, phần lãnh thổ Tây Ukraina, Tây Belarusia vốn bị quân Ba Lan chiếm năm 1919 sẽ tiến hành quay trở về Liên Xô. Liên Xô có quyền đòi lại những lãnh thổ từng thuộc nước Đế quốc Nga cũ: 3 vương quốc vùng biển Baltic (Estonia, Latvia, Litva), phần đất Karelia (bị Phần Lan chiếm năm 1921) và Bessarabia (Moldova ngày này) bị România chiếm năm 1920. Đổi lại Liên Xô sẽ trung lập trong trận chiến tranh giữa Đức và khối Anh– Pháp.

Theo đúng tinh thần của biên bản bí mật, sau khi Đức tiến công Ba Lan mở đầu Chiến tranh toàn thế giới thứ hai (1 tháng 9 năm 1939), Quân đội Xô viết kéo vào Ba Lan, tịch thu lại Tây Belarusia, Tây Ukraina. Vùng Bessarabia cũng khá được România trao trả để lập nên nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Moldavia (ngày này là Moldova). Năm 1940, Liên Xô sáp nhập ba vương quốc vùng biển Baltic: Estonia, Latvia, Litva và lập nên ba nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa vùng Baltic (ban đầu không được phương Tây công nhận) và gây trận chiến tranh chống Phần Lan để tịch thu dải đất Karelia (bị Phần Lan chiếm năm 1921) để lập nên nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết tự trị Karelia. Trong Chiến tranh Liên Xô-Phần Lan (1940) quân đội Xô viết đã thể hiện những yếu kém, lỗi thời của tớ và này cũng là một trong những nguyên nhân để Hitler tiến công Liên Xô năm 1941.

Ngày 22 tháng 6 năm 1941, nước Đức Quốc xã tiến công Liên bang Xô viết và khởi đầu “Chiến tranh vệ quốc vĩ đại” của Liên Xô (1941– 1945). Liên Xô tham gia vào khối Đồng Minh gồm Anh, Pháp Tự do và sau này còn có thêm Mỹ, Úc, New Zealand, Canada, Trung Quốc… Quân đội Liên Xô trong quy trình đầu 1941– 1942 đã chịu nhiều thất bại lớn, bị đẩy lùi với tổn thất rất rộng vì những nguyên nhân sau:

    Quân đội Xô viết dù đã nỗ lực hoàn thiện nhưng năm 1941 vẫn còn đấy kém khá xa Wehrmacht (quân đội Đức Quốc xã) về mọi mặt: quân số, trang bị vũ khí (quân đội Đức được vũ trang từ trước, rất tân tiến, nhất là sau khi chiếm hữu được nước Pháp với những nguồn công nghiệp trận chiến tranh khổng lồ của nước này), trình độ tác chiến, tinh thần chiến đấu và nhất là quân đội Đức đã đi trước những nước khác khá xa về tư duy quân sự chiến lược trong nghệ thuật và thẩm mỹ và làm đẹp trận chiến tranh: Đức đã phát kiến ra những giải pháp trận chiến tranh cơ động, đấy là cuộc cách mạng trong nghệ thuật và thẩm mỹ và làm đẹp quân sự chiến lược với việc sử dụng triệu tập những mũi nhọn xe tăng thiết giáp, không quân và bộ binh cơ giới… Trong khi đó quân đội Xô viết cũng như những quân đội châu Âu khác vẫn còn đấy nặng về tư duy trận chiến tranh trận địa của Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất (thảm bại của liên quân Anh– Pháp năm 1940 tại mặt trận châu Âu đã và đang cho toàn bộ chúng ta biết rất rõ ràng điều này).
    Nền kinh tế tài chính của Đức đã được sẵn sàng sẵn sàng sẵn sàng cho trận chiến tranh, nước Đức vốn đã có tiềm lực công nghiệp khổng lồ lại được tăng thêm nhờ những nhà máy sản xuất và nguồn nhân công rất chất lượng của toàn bộ chục nước châu Âu bị chiếm đóng hoặc quy phục (Pháp, Tiệp Khắc, Ba Lan, Áo, Hà Lan, Nam Tư, Rumani, Hungari…), cộng với lao động nô lệ của người Do Thái.
    Stalin biết rằng trận chiến tranh với Đức sẽ nổ ra nhưng không thể sớm hơn năm 1942, do vậy ông không được cho phép quân đội cũng như toàn quốc vận dụng những giải pháp quốc phòng ở tại mức độ cao vì sợ là sẽ khiêu khích Đức tiến công sớm hơn.
    Các cuộc thanh lọc trong tầng lớp sĩ quan của Hồng quân Liên Xô từ thời điểm năm 1937 – 1938 khiến nhiều tướng lĩnh, sĩ quan những cấp có kiến thức và kỹ năng và kinh nghiệm tay nghề quân sự chiến lược bị không bổ nhiệm, bắt giam hoặc bị xử bắn. Các tổn thất về cán bộ quân sự chiến lược khiến Hồng quân bị thiếu sĩ quan có kinh nghiệm tay nghề chiến đấu.

Phát phương tiện đi lại Sự bành trướng của vùng Quân đội Đức Quốc xã chiếm đóng Liên Xô

Trong hai năm 1941– 1942, quân Đức đã sở hữu đóng một phần lớn lãnh thổ phía tây của phần châu Âu của Liên Xô, nơi có 40% dân số và một phần đáng kể tiềm lực kinh tế tài chính của giang sơn. Cuộc trận chiến tranh này riêng với Liên Xô là có tính chất sống còn: nếu họ thất bại thì không riêng gì có mất lãnh thổ mà toàn bộ dân tộc bản địa sẽ đứng trước rủi ro không mong muốn tiềm ẩn tiềm ẩn bị diệt chủng (riêng với Đức, trận chiến tranh chống Liên Xô không phải là để kết thúc bằng một hiệp ước có lợi như những cuộc trận chiến tranh trước đó, mà là để tiêu diệt số lớn giống người Slav “hạ đẳng”, đuổi số còn sót lại sang vùng Siberia hoang dã để chiếm đất cho “không khí sống sót” của giống người Đức Aryan “thượng đẳng” (xem kế hoạch Barbarossa và chủ nghĩa phát xít).

Hồng quân Liên Xô tiến ra mặt trận, Moskva ngày 23 tháng 6 năm 1941. Bảng bên trái ghi dòng chữ: “Chính nghĩa thuộc về toàn bộ chúng ta. Kẻ thù sẽ bị tiêu diệt. Chiến thắng sẽ thuộc về toàn bộ chúng ta”

Đảng Cộng sản Liên Xô lãnh đạo xã hội tiến hành kháng chiến. Các nhà máy sản xuất lớn, những nông trường đều xây dựng chi bộ Đảng để thực thi nhanh gọn chỉ huy từ TW. Nửa thời gian ở thời gian cuối năm 1941, hơn 1 triệu đảng viên nhập ngũ, chiếm 1/3 số binh sỹ Hồng quân (đến cuối trận chiến tranh, có tới 2,7 triệu chiến sỹ Hồng quân là Đảng viên). Chính phủ Liên Xô đã có những nỗ lực vô cùng to lớn để di tán toàn bộ những nhà máy sản xuất và nguồn lực kinh tế tài chính sang những vùng sâu sau dãy Ural và Siberia và thiết lập dây chuyền sản xuất sản xuất tại chỗ mới. Chỉ trong 4 tháng (từ thời điểm tháng 7 tới tháng 11 năm 1941), đã tổ chức triển khai cho 1500 xí nghiệp và 10 triệu người sơ tán về phía Đông, xa khỏi đòn tiến công của Đức. Tại nơi ở mới, người dân bắt tay ngay vào sản xuất với những dây chuyền sản xuất sản xuất được di tản cùng họ, thậm chí còn có nhà máy sản xuất được dựng tạm ở ngay trên đất trống ngoài trời.[47]

Chỉ sau một năm, sản xuất đã đạt tới trước trận chiến tranh và tiếp theo đó tiếp tục tăng thêm với vận tốc rất cao, người Xô viết đã lao động tự giác, quên mình vì thắng lợi với những nỗ lực rất phi thường. Phần lớn những dân tộc bản địa những nước Cộng hòa của Liên bang Xô viết đã đoàn kết hiệp lực tin vào sự lãnh đạo của đảng cộng sản Liên Xô và lãnh tụ Stalin để đẩy lùi mối họa phát xít.

Quân đội Xô Viết tuy liên tục gặp thất bạị, bị tiêu diệt hoặc bị bắt làm tù binh hàng triệu người nhưng đã chống trả rất kiên cường theo khẩu hiệu “tử thủ” (стоять насмерть) và gây cho quân Đức những tổn thất lớn, khiến đà tiến của Đức chậm dần. Đến thời gian ở thời gian cuối năm 1941, họ đã chặn lại được quân đội Đức quốc xã tại cửa ngõ thủ đô Moskva. Đây cũng là trận thua lớn thứ nhất của quân đội Đức quốc xã trong thế chiến 2, đã cho toàn bộ chúng ta biết trận chiến tranh đã hòn đảo chiều theo phía bất lợi cho Đức và có lợi cho phía Liên Xô.

Khi quân Đức tiến công, đã có những dân tộc bản địa thiểu số muốn ly khai như người Chechen và người Thổ tại Kavkaz, người Tartar ở Krym, người Kozak tại Ukraina đã cộng tác với Đức quốc xã và được tham gia những lực lượng như Waffen-SS Đức, lực lượng Don Cossack (Kozak sông Đông)…[74][75][76] Vì nguyên do này, nhiều dân tộc bản địa thiểu số do cộng tác với Đức Quốc xã đã biết thành trục xuất khỏi quê nhà và bị tái định cư cưỡng bức. Trong quy trình từ 1941 đến 1948, Liên Xô trục xuất 3.266.340 người dân tộc bản địa thiểu số đến những khu định cư đặc biệt quan trọng bên trong Liên Xô, 2/3 trong số đó bị trục xuất hoàn toàn nhờ vào sắc tộc của tớ, hơn một phần mười trong số đó qua đời trong thời hạn này.[77] Theo số liệu của Bộ Nội vụ Liên Xô vào tháng 1 năm 1953, số người “định cư đặc biệt quan trọng” từ 17 tuổi trở lên là một trong.810.140 người, trong số đó có 56.589 người Nga.[78]. Theo Krivosheev, có tầm khoảng chừng 215.000 người Liên Xô đã tử trận khi phục vụ trong hàng ngũ quân đội Đức Quốc xã (quân Đức gọi những người dân Liên Xô phục vụ cho họ là Hiwi)[79].

Trong trong năm 1942– 1943, những nỗ lực trận chiến tranh và kinh tế tài chính to lớn của Liên bang Xô viết cộng với việc giúp sức của liên minh Anh– Mỹ trong Liên minh chống Phát xít đã tạo nên bước ngoặt cơ bản của trận chiến tranh bằng những thắng lợi lớn tại Stalingrad và Kursk. Với tiềm lực công nghiệp rất mạnh đã có được nhờ công nghiệp hóa thành công xuất sắc, sản lượng vũ khí của Liên Xô sớm bắt kịp rồi vượt xa Đức, đấy là tác nhân quyết định hành động cho thắng lợi của Liên Xô trong trận chiến tranh tổng lực với Đức. Đến thời gian ở thời gian cuối năm 1944, Liên Xô đã giải phóng được toàn bộ đất đai của tớ và đánh đuổi quân Đức trên lãnh thổ những nước Đông Âu và Trung Âu và đưa trận chiến tranh vào chính nước Đức. Tháng 4 năm 1945, Hồng quân Liên Xô chiếm hữu được Berlin. Nước Đức Quốc xã sụp đổ và đầu hàng.

Thiếu tá, chính trị viên Alexey Gordeyevich Eremenko đứng vị trí số 1 đội hình xung phong tại Voroshilovgrad ngày 12 tháng 6 năm 1942 và đã quyết tử chỉ vài phút tiếp theo đó. Bức ảnh này sẽ là hình tượng cho chủ nghĩa anh hùng cách mạng của Hồng quân Liên Xô trong cuộc trận chiến tranh chống phát xít Đức

Ngay sau thắng lợi riêng với nước Đức, Liên Xô tham chiến chống Nhật Bản và vào thời điểm đầu tháng 8 năm 1945, đã thuận tiện và đơn thuần và giản dị đánh tan 800.000 quân thuộc đạo quân Quan Đông của Nhật tại Mãn Châu. Ngày 15 tháng 8 năm 1945, Nhật Bản tuyên bố đầu hàng Đồng Minh vô Đk và Chiến tranh toàn thế giới thứ hai chấm hết.

Mặt trận Xô-Đức là mặt trận có quy mô lớn số 1 trong thế chiến thứ hai. Đức đã tung ra 70% binh sĩ với những sư đoàn mạnh và tinh nhuệ nhất, cùng với mức chừng 81% số đại bác, súng cối; 67% xe tăng; 60% máy bay chiến đấu, chưa tính binh sĩ góp thêm của những nước liên minh của Đức (Ý, Rumani, Bulgari, Hungary, Phần Lan…) Có những thời gian hai bên chiến tuyến đồng thời hiện hữu đến 12,8 triệu quân, 163.000 khẩu súng và súng cối, 20.000 xe tăng và pháo tự hành, 18.800 máy bay. Ngay cả sau khi Mỹ, Anh mở mặt trận phía Tây, Đức vẫn sử dụng gần 2/3 binh sĩ để chiến đấu với Liên Xô. Các trận đánh như Trận Moskva, Trận Stalingrad, Trận Kursk, Chiến dịch Bagration là những chiến dịch có quy mô, sức tàn phá và số thương vong ghê gớm nhất trong Chiến tranh toàn thế giới thứ hai[80]. Kết quả tại mặt trận Xô-Đức, quân Đức và chư hầu đã biết thành tổn thất 607 sư đoàn, trong số đó có 507 sư đoàn Đức tinh nhuệ, chiếm 75% tổng số tổn thất của quân Đức trong trận chiến tranh toàn thế giới 2. Về trang bị, Đức bị mất 75% số xe tăng, 70% số máy bay, 74% số pháo binh và 30% số tàu thủy quân tại mặt trận Xô-Đức. Để so sánh, những nước liên minh khác (Anh, Pháp, Mỹ, Úc, Canada…) gộp lại đã đánh tan được 176 sư đoàn[80].

Chiến tranh toàn thế giới thứ hai đã làm hơn 20 tới 26 triệu người Xô viết thiệt mạng (gồm có 8,67 triệu binh sỹ và 12-18 triệu thường dân), 1.710 thành phố, thị xã và hơn 70.000 làng mạc bị phá huỷ, 32.000 cơ sở công nghiệp, 98.000 nông trang tập thể, nhiều khu công trình xây dựng văn hóa truyền thống của Liên bang Xô viết bị phá huỷ, hơn 25 triệu người mất nhà cửa. Tổng cộng, Liên Xô mất gần 30% tài sản vương quốc và gần 1/8 dân số. Các trận đánh như Trận Moskva, Trận Stalingrad, Trận Kursk, Chiến dịch Bagration là những chiến dịch có quy mô, sức tàn phá và số thương vong ghê gớm nhất trong Chiến tranh toàn thế giới thứ hai. Dù vậy, từng người dân Liên Xô đã có những nỗ lực lao động phi thường để bù đắp tổn thất và góp thêm phần làm ra thắng lợi chung cuộc. Chỉ trong một năm rưỡi (từ thời điểm tháng 6/1941 đến hết 1942), Liên Xô đã sơ tán hơn 2.000 xí nghiệp và 25 triệu dân và sâu trong hậu phương. Các nhà máy sản xuất tăng nhanh vận tốc sản xuất, năm 1942, sản lượng vũ khí đã tiếp tục tăng gấp 5 lần so với 1940 và đã bắt kịp Đức, tới năm 1944 thì đã tiếp tục tăng cao gấp hai Đức.

Người lính Hồng quân Meliton Kantaria cắm lá cờ đỏ búa liềm Xô Viết trên tòa nhà Quốc hội Đức, ghi lại thắng lợi của Liên Xô trong thế chiến thứ hai

Giai đoạn 1941-1945, trung bình mỗi năm Liên Xô sản xuất được 27.000 máy bay chiến đấu, 23.774 xe tăng và pháo tự hành, 24.442 khẩu súng (từ 76mm trở lên); số lượng này ở phía Đức là 19.700 máy bay chiến đấu, 13.400 xe tăng và pháo tự hành, 11.200 khẩu súng. Nhờ sản lượng vũ khí khổng lồ, sau trận chiến tranh, Liên Xô đã có trong tay một lực lượng lục quân mạnh nhất toàn thế giới với 11 triệu người, trang bị 40.000 xe tăng và pháo tự hành và hơn 100.000 khẩu súng nhiều chủng loại. Nhiều loại vũ khí như xe tăng T-34, máy bay Il-2, pháo Kachiusa… sẽ là có chất lượng đứng đầu toàn thế giới. Quân đội Liên Xô có nhiều xe tăng và trọng pháo hơn toàn bộ những nước Anh – Pháp – Mỹ gộp lại và một số trong những lượng lớn những sĩ quan và binh lính có thật nhiều kinh nghiệm tay nghề trận mạc.

Sau trận chiến tranh, tại những vùng lãnh thổ của Đế chế Nga cũ đã xuất hiện những nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa mới thuộc Liên Xô: Moldavia, Estonia, Latvia, Litva, Karelia.

Với thắng lợi trong thế chiến, Liên Xô trở thành siêu cường toàn thế giới, đủ sức đối đầu đối đầu với Hoa Kỳ. Vương Quốc Anh từng là bá chủ toàn thế giới trong thế kỷ XIX, nay đã biết thành tụt xuống chỉ từ là cường quốc hạng 2. Thủ tướng Anh Winston Churchill đã phản hồi về tình hình châu Âu tại Hội nghị Yalta tháng 2 năm 1945: “Ở bên này là con gấu Nga to lớn, ở bên kia là con voi Mỹ khổng lồ, còn ở giữa là con lừa Anh còm cõi tội nghiệp”. Sau thế chiến, Ủy ban Tham mưu của Anh đã từng lên kế hoạch đem 127 sư đoàn Anh-Mỹ tiến công Liên Xô và đẩy Hồng quân thoát khỏi châu Âu, nhưng kế hoạch bị xem là không khả thi do quân đội Liên Xô có lực lượng còn mạnh hơn gấp hai và kế hoạch này bị gọi là “Chiến dịch Không tưởng”[81].

Mặc dù có những trở ngại vất vả to lớn do hậu quả của trận chiến tranh, Liên Xô bước thoát khỏi trận chiến tranh với tư thế người thắng lợi góp thêm phần quan trọng nhất vào việc đánh thắng chủ nghĩa phát xít với uy tín quốc tế cực kỳ cao và niềm phấn khởi tự hào lớn lao của nhân dân riêng với cường quốc xã hội chủ nghĩa của tớ tạo tiền đề để Liên Xô mạnh lên thành siêu cường toàn thế giới sau thế chiến.

Sau chiến tranhSửa đổi

Bài rõ ràng: Chiến tranh Lạnh
Bản đồ đã cho toàn bộ chúng ta biết phạm vi lãnh thổ lớn số 1 của Liên Xô và những vương quốc liên minh về chính trị, kinh tế tài chính và quân sự chiến lược vào năm 1960, sau Cách mạng Cuba năm 1959 nhưng trước lúc chính thức Chia rẽ Trung-Xô năm 1961

Sau trận chiến tranh, Liên Xô đã xây dựng lại và mở rộng nền kinh tế thị trường tài chính trong lúc vẫn duy trì sự trấn áp triệu tập nghiêm ngặt. Liên Xô trấn áp hiệu suất cao hầu hết những nước Đông Âu (trừ Nam Tư và Albania sau này) như thể những vương quốc vệ tinh. Liên Xô đã phối hợp những vương quốc Đông Âu vào năm 1955 với một liên minh quân sự chiến lược, Khối Hiệp ước Warszawa và một tổ chức triển khai kinh tế tài chính, Hội đồng Tương trợ Kinh tế hoặc Comecon (đối tác chiến lược của Cộng đồng Kinh tế châu Âu (EEC)).[82] Liên Xô triệu tập vào việc tự phục hồi kinh tế tài chính, chuyển giao hầu hết những nhà máy sản xuất công nghiệp của Đức và sử dụng những tập đoàn lớn lớn do Liên Xô lãnh đạo để thu tiền bồi thường trận chiến tranh từ Đông Đức, Hungary, România và Bulgaria. Liên Xô cũng luôn có thể có những thỏa thuận hợp tác thương mại được thiết kế để mang lại quyền lợi cho giang sơn. Moskva có ảnh hưởng mạnh lên những Đảng cộng sản tại những vương quốc Đông Âu và họ thường ủng hộ những chủ trương của Kremlin.[83] Sau đó, Khối Comecon đã phục vụ tương hỗ cho Đảng Cộng sản Trung Quốc, ở đầu cuối đã giành thắng lợi và ảnh hưởng của nó đã tiếp tục tăng trưởng ở những nơi khác trên toàn thế giới. Lo sợ tầm ảnh hưởng ngày cành tăng của Liên Xô, những liên minh thời chiến của Liên Xô, gồm Anh và Hoa Kỳ, trở thành đối thủ cạnh tranh cạnh tranh của tớ. Trong Chiến tranh Lạnh tiếp theo đó, hai bên đã đụng độ gián tiếp trong trận chiến ủy nhiệm, đối đầu đối đầu ngoại giao, chạy đua khoa học công nghệ tiên tiến và phát triển.

Phục hồi (1945– 1955)Sửa đổi

Sau khi Chiến tranh toàn thế giới thứ hai chấm hết, ngay lập tức những xích míc tư tưởng, chính trị giữa chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa cộng sản đã phân những liên minh cũ ra hai chiến tuyến của Chiến tranh Lạnh: Hoa Kỳ đứng đầu phe tư bản chủ nghĩa muốn hạn chế và triệt tiêu sự tăng trưởng của chủ nghĩa cộng sản, còn Liên bang Xô viết lãnh đạo phe xã hội chủ nghĩa vì tiềm năng xây dựng chủ nghĩa cộng sản và truyền bá hệ tư tưởng này ra khắp toàn thế giới.

Sự căng thẳng mệt mỏi giữa Liên Xô và Hoa Kỳ và Vương quốc Anh khởi đầu ngày càng tăng. Liên Xô vào năm 1948 đã thiết lập những chính phủ nước nhà ủng hộ chủ nghĩa cộng sản ở những nước Đông Âu mà Liên Xô đã giải phóng khỏi sự trấn áp của Đức Quốc Xã trong trận chiến tranh. Mỹ và Anh lo sợ sự phủ rộng rộng tự do ra của chủ nghĩa cộng sản vào Tây Âu và trên toàn toàn thế giới, vào năm 1949, Hoa Kỳ, Canada và những liên minh châu Âu đã xây dựng Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), là liên minh Một trong những vương quốc thuộc khối phương Tây là một chương trình chính trị có hiệu lực hiện hành chống lại Liên Xô và những liên minh. Để đáp trả NATO, Liên Xô năm 1955 đã link quyền lực tối cao Một trong những nước thuộc Khối Đông dưới một liên minh mang tên là Khối Warszawa, khởi đầu Chiến tranh Lạnh. Cuộc đấu tranh giữa 2 khối trong Chiến tranh Lạnh đã trình làng trên những mặt trận chính trị, kinh tế tài chính và tuyên truyền giữa Khối Đông và phương Tây, sẽ tồn tại dưới nhiều hình thức rất khác nhau cho tới lúc Liên Xô tan rã năm 1991.

Sau trận chiến tranh toàn thế giới hai, Liên Xô bị tàn phá nặng nề. Tổn thất vật chất ước tính là 2,5 nghìn tỷ rúp, tương tự với 30% toàn bộ nguồn của cải của giang sơn. Sự tăng trưởng những ngành kinh tế tài chính quan trọng bị thụt lùi tới 10-15 năm. Khoảng 20 tới 27 triệu người Liên Xô đã chết trong trận chiến tranh, hơn 5 triệu ngôi nhà bị phá hủy, 25 triệu người vô gia cư, thu hoạch nông nghiệp giảm 1/3. Hơn 70.000 ngôi làng, 7 vạn thôn trang, 32.000 nhà máy sản xuất, 65.000km đường tàu, 1.135 mỏ tài nguyên bị phá hủy. Trước những tổn thất nặng nề đó, Liên Xô đưa ra một kế hoạch 5 năm nhằm mục đích Phục hồi nền kinh tế thị trường tài chính và đã hoàn thành xong tiềm năng này trong 4 năm 3 tháng. Đến năm 1950, giá trị sản xuất công nghiệp tăng 73% so với năm 1940, nông nghiệp cũng Phục hồi 99%. Liên Xô đã đạt tổng thành phầm quốc dân là 153 tỷ đôla (thời giá 1950), đứng thứ hai toàn thế giới chỉ với sau Mỹ (287 tỷ đôla)[84].

Bộ ba lớn. Ngồi ở giữa từ trái qua phải, Churchill, Roosevelt và Stalin

Tại châu Âu sau trận chiến tranh, những nước Đông Âu (Ba Lan, Hungary, Cộng hòa Dân chủ Đức, Bulgaria, Tiệp Khắc, România, Albania, Nam Tư) mặc nhiên được Hoa Kỳ và phương Tây xem là khu vực ảnh hưởng của Liên Xô. Tại đây Liên Xô giúp sức tài chính và quân sự chiến lược cho những nước này phục hồi nền kinh tế thị trường tài chính, xây dựng những nhà nước xã hội chủ nghĩa dưới sự trấn áp của tớ. Phần lớn những nước này vào năm 1955 đã tham gia Khối Warszawa với Liên bang Xô viết làm trụ cột để đối đầu với khối quân sự chiến lược Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) của phương Tây do Hoa Kỳ lãnh đạo. Sau này những vương quốc này tham gia Hội đồng tương trợ kinh tế tài chính COMECON. Liên Xô thông qua lực lượng quân sự chiến lược hùng hậu của tớ đóng trên lãnh thổ Đông Âu và bằng thỏa thuận hợp tác kinh tế tài chính trong COMECON để uốn nắn đường lối chính trị của những liên minh Đông Âu và sau này từng can thiệp trực tiếp để ngăn ngừa những cuộc bạo động tại những nước này như tại Hungary (1956), Tiệp Khắc (1968) và Ba Lan (1982).

Ở châu Á sau trận chiến tranh, Liên Xô giúp Đảng Lao động Triều Tiên xây dựng nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên của Kim Nhật Thành tại phần phía bắc bán hòn đảo Triều Tiên. Đặc biệt vào năm 1949, với việc giúp sức về viện trợ của Liên Xô, Đảng Cộng sản Trung Quốc của Mao Trạch Đông đã thắng lợi trong Nội chiến Trung Quốc và thiết lập nhà nước xã hội chủ nghĩa tại vương quốc đông dân nhất toàn thế giới, làm cho thế và lực của trào lưu cộng sản trên toàn toàn thế giới tăng thêm rất mạnh. Cùng với Chiến tranh Triều Tiên giữa Bắc và Nam Triều Tiên với việc ủng hộ tích cực của Liên Xô và Trung Quốc cho Bắc Triều Tiên, tình hình toàn thế giới trở nên rất căng thẳng mệt mỏi: hai phe đã đụng độ quân sự chiến lược trực tiếp, rủi ro không mong muốn tiềm ẩn tiềm ẩn sử dụng vũ khí hạt nhân là rất nghiêm trọng.

Sau trận chiến tranh, lãnh thổ Liên Xô được mở rộng từ những vương quốc thất trận: Nam Sakhalin (Южный Сахалин) và quần hòn đảo Kuril (Курильские острова) từ Nhật Bản, vùng Petsamo (Петсамо– Печенга) từ Phần Lan, Klaipeda (Kлайпеда), Koenisberg (Кёнигсберг, tên Nga là Kaliningrad– Калининград) từ Đông Phổ của Đức, Ukraina Ngoại Karpat (Закарпатская Украина) từ România. Chính quyền Xô viết tiến hành trấn áp rất mạnh những cuộc bạo loạn vũ trang ly khai tại Tây Ukraina, Tây Belarus, những nước cộng hòa Baltic và trấn áp những thành phần bất mãn nhất là những quan chức, sĩ quan quân đội, công an, những lực lượng tư sản, địa chủ và dân tộc bản địa chủ nghĩa từng phục vụ cho cơ quan ban ngành thường trực cũ.

Sau Chiến tranh toàn thế giới thứ hai, tuy không hề quy mô và ở tại mức độ như trong năm 1930 nhưng theo dõi, bắt giữ vẫn là một thành tố của chủ trương nhất quán giữ yên kỷ cương xã hội Liên Xô. Sau trận chiến tranh và đến trước lúc qua đời (1953), Stalin còn kịp chỉ huy NKVD tiến hành vài đợt thanh lọc như vụ Leningrad (bắt giam thành viên tỉnh uỷ Leningrad), vụ những bác sĩ giết người (bắt giam một số trong những giáo sư bác sĩ nổi tiếng của Liên Xô hầu hết là người Do Thái, vụ này mang sắc thái bài Do Thái rất rõ ràng), vụ chống chủ nghĩa toàn thế giới (cosmopolitism)… Chỉ sau khi Stalin chết, lãnh đạo mới Khrushchov phát động chống sùng bái thành viên Stalin và xử bắn Beria (Лаврентий Павлович Берия) (giám đốc NKVD) thì Liên Xô mới đoạn tuyệt hẳn với chủ trương kỷ luật sắt của chủ nghĩa Stalin.

Nhà máy điện hạt nhân Obninsk do Liên Xô xây dựng năm 1950 là nhà máy sản xuất điện hạt nhân thứ nhất trên toàn thế giới

Nhìn chung, Thời kỳ 1945– 1955 là thời kỳ niềm phấn khởi tự hào của dân chúng Liên Xô dâng cao, nền kinh tế thị trường tài chính hồi sinh và tăng trưởng khá nhanh, làm cơ sở để tăng trưởng công nghiệp tân tiến và chạy đua vũ trang. Liên Xô thời gian hiện nay (và cả sau này) hầu hết tăng trưởng kinh tế tài chính theo chiều rộng: ngày càng tăng sản xuất bằng việc xây dựng thêm những công trường thi công, nhà máy sản xuất mới, khai thác thêm những nguồn tài nguyên vạn vật thiên nhiên, lôi kéo thêm nguồn nhân lực… và khởi đầu bước vào tăng trưởng theo chiều sâu bằng phương pháp tăng năng suất lao động và hiệu suất cao kinh tế tài chính thông qua nghiên cứu và phân tích những công nghệ tiên tiến và phát triển mới (công nghệ tiên tiến và phát triển hạt nhân, công nghệ tiên tiến và phát triển tự động hóa hóa, công nghệ tiên tiến và phát triển vũ trụ, viễn thông, luyện kim). Cả giang sơn như một công trường thi công lớn với những dự án công trình bất Động sản rất ấn tượng như chinh phục Angara, chinh phục Bắc Băng Dương, chinh phục Taiga và miền Siberia…

Về khoa học – kỹ thuật và quân sự chiến lược, vào trong ngày 10/10/1948, Liên Xô đã bắn quả tên lửa đạn đạo thứ nhất (P-1). Tiếp đến ngày 29/8/1949, bom nguyên tử được Liên Xô thử thành công xuất sắc, phá vỡ thế độc quyền vũ khí hạt nhân của Mỹ. Năm 1954, Liên Xô là vương quốc thứ nhất trên toàn thế giới xây dựng được nhà máy sản xuất điện nguyên tử (Nhà máy điện hạt nhân Obninsk được xây dựng tại thành phố Obninsk). Đồng thời giang sơn này còn sản xuất được tuốc-bin hơi nước có hiệu suất 100 triệu oát, lớn số 1 toàn thế giới lúc bấy giờ. Công nghệ vũ trụ được nghiên cứu và phân tích, tạo tiền đề cho việc phóng tàu vũ trụ thứ nhất trên toàn thế giới vào năm 1957 mang theo vệ tinh tự tạo thứ nhất của loài người. Những yếu tố này ngoài những ý nghĩa quân sự chiến lược, kế hoạch, kinh tế tài chính còn tồn tại ý nghĩa tinh thần tượng trưng rất rộng: nó ghi lại Liên Xô đang trở thành siêu cường toàn thế giới với tiềm năng vươn lên vượt qua Hoa Kỳ.

Siêu cường toàn thế giới (1955– 1975)Sửa đổi

Thời kỳ sau Stalin, nhất là từ đại hội 20 Đảng Cộng sản Liên Xô (1956) đến năm 1965 khi Bí thư thứ nhất Đảng Cộng sản Khrushchyov đã biết thành bãi chức được gọi là thời kỳ “tan băng”. Trong thời kỳ này tổng bí thư Nikita Sergeyevich Khrushchyov phát động trào lưu chống sùng bái thành viên Stalin: công khai minh bạch lên án những sai lầm không mong muốn của Stalin, phục hồi danh dự cho những người dân bị oan, giải tán những trại triệu tập lao động của GULAG và được cho phép những dân tộc bản địa bị định cư cưỡng bức trở về quê nhà, truy cứu trách nhiệm hình sự những lãnh đạo NKVD và những cơ cấu tổ chức triển khai quyền lực tối cao đã lạm quyền trong trấn áp, Phục hồi pháp chế nhà nước. Việc này còn có tiếng vang lớn và gây ra hệ quả hai mặt:

    Một mặt trào lưu này rất lấy được lòng giới trí thức và những thành phần muốn thả lỏng trấn áp xã hội và được họ gọi là thời kỳ “tan băng”, nó gây ra một trào lưu tự do tư tưởng, văn hóa truyền thống văn nghệ tự do và những Xu thế mới trong giới trí thức, văn hóa truyền thống, khoa học. Phần lớn những tác phẩm văn hóa truyền thống nổi tiếng, những trường phái mới gây tiếng vang của Liên Xô là kết quả của thời kỳ tan băng này. Các tầng lớp nhân dân cũng phấn khởi vì đời sống được nâng cao, những quyền tự do dân chủ được mở rộng, dân chúng không hề sống trong tâm ý sợ bị khảo sát xử lý như thời Stalin.
    Mặt khác trào lưu này cũng gây ra những hệ lụy xấu đi cho Liên Xô. Việc buông lỏng kỷ luật, coi nhẹ khảo sát, giám sát cán bộ khiến tệ tham nhũng, tâm ý thưởng thức trong cỗ máy Nhà nước khởi đầu phát sinh từ thời Khrushchyov (trong lúc dưới thời Stalin, những tệ nạn này là rất hiếm bởi công cuộc thanh lọc khối mạng lưới hệ thống chính trị, thắt chặt kỷ luật Đảng mà Stalin thường xuyên tiến hành[85]) Ngoài ra, nó cũng khiến Mao Trạch Đông cảm thấy bị động chạm và gây ra chia rẽ với Trung Quốc, tạo ra sự phân ly trong trào lưu Cộng sản toàn thế giới: từ nay phe xã hội chủ nghĩa phân thành hai phía coi nhau như đối thủ cạnh tranh cạnh tranh. Nó đồng thời động chạm đến một bộ phận lớn những cán bộ ủng hộ chủ trương thời Stalin và tạo ra bất mãn với nhà lãnh đạo mới, những người dân này bỏ phiếu phản đối Nikita Khrushchyov và sau này đã buộc ông từ chức.

“Chủ nghĩa cộng sản mở đường tới những vì sao”. Tranh cổ động năm 1961 của Tiệp Khắc về phi công Anh hùng Liên Xô Yuri Gagarin – người thứ nhất bay vào vũ trụ trong lịch sử quả đât

Liên Xô vào thời kỳ Khrushchyov đã có sự tiếp cận mới về đối ngoại: tìm cách hòa hoãn với Hoa Kỳ, thi hành chủ trương cùng tồn tại hòa bình, ngoại giao nhân dân được tăng trưởng, xóa khỏi tâm ý coi đế quốc như quỷ dữ, tránh gây căng thẳng mệt mỏi hoàn toàn có thể làm phương hại đến hòa bình toàn thế giới. Tuy nhiên trong thời kỳ này trên toàn thế giới đã xẩy ra vài sự kiện làm căng thẳng mệt mỏi tình hình toàn thế giới đó là việc trấn áp cuộc bạo động tại Hungary (1956) và Khủng hoảng tên lửa Cuba năm 1962.

Thời kỳ của Khrushchyov ngoài sự thả lỏng tương đối về kỷ luật chính trị, tư tưởng còn tồn tại sự chuyển dời lớn về kinh tế tài chính xã hội: Các nguồn lực thay vì trước kia chỉ dồn cho những món đồ công nghiệp nặng cho trách nhiệm tăng trưởng lực lượng sản xuất (công nghiệp nhóm A) nay nhà nước Liên Xô triệu tập hơn đến những ngành công nghiệp nhẹ (nhóm B) và xây dựng, nông nghiệp để phục vụ nhu yếu tiêu dùng của người dân Xô viết. Trong nông nghiệp đã được cho phép marketing thương mại vườn tược nhỏ của những hộ. Ở thời kỳ này, người dân Liên Xô đã được Nhà nước cấp phép cho những căn hộ cao cấp tiện nghi và những tiện nghi sinh hoạt cao cấp, tăng trưởng tâm ý thưởng thức: có xe xe hơi riêng và nhà nghỉ ngoại ô (tuy chưa nhiều). Đời sống của dân chúng sung túc lên thật nhiều. Đây là thời kỳ Liên Xô phóng thành công xuất sắc vệ tinh tự tạo thứ nhất và đưa người thứ nhất vào vũ trụ, hình tượng của yếu tố vượt lên của Liên Xô riêng với đối thủ cạnh tranh cạnh tranh tư bản chủ nghĩa Hoa Kỳ. Những thay đổi to lớn này đã tạo ra sự phấn chấn trong những tầng lớp người Xô viết.

Về cơ bản, chủ trương của thời kỳ này vẫn là nỗ lực cải cách xã hội trong khuôn khổ một xã hội tập quyền do Đảng lãnh đạo. Tuy đã đạt được một số trong những thành quả quan trọng, nhưng mặt trái trong những cải cách của Khrushchyov đã gây ra một số trong những bất mãn và gặp phải sự phản đối trong nội bộ đảng và ở đầu cuối những lực lượng phản đối đã thành công xuất sắc trong việc buộc Khrushchyov phải từ chức.

Nhìn chung, đấy là quy trình Liên Xô đạt tới tăng trưởng cao nhất và có vị thế trước đó chưa từng có trong lịch sử, trong cả những lúc so với nước Nga thời điểm đầu thế kỷ XXI:

    Về kinh tế tài chính, năm 1972, tổng sản lượng công nghiệp Liên Xô đã tiếp tục tăng 321 lần so với năm 1922 (năm Liên Xô xây dựng), thu nhập quốc dân tăng 112 lần. Năm 1975, chỉ việc 2 ngày rưỡi, Liên Xô đã sản xuất ra lượng thành phầm bằng cả năm 1913 (năm cao nhất của Đế quốc Nga cũ). Sản lượng công nghiệp Liên Xô chiếm 20% toàn thế giới, tổng sản lượng nền kinh tế thị trường tài chính (GDP) chỉ đứng sau Mỹ.
    Liên Xô là nước đứng vị trí số 1 trên toàn thế giới về trình độ học vấn tại thập niên 1970, với gần 3/4 công dân có trình độ ĐH và trung học.
    Năm 1959, Tàu phá băng dùng nguồn tích điện hạt nhân (nuclear icebreaker) mang tên Lenin được Liên Xô sản xuất và thử nghiệm thành công xuất sắc, đấy là quy mô thứ nhất của loại tàu này trên toàn thế giới.
    Một số nghành như khoa học vũ trụ, điện hạt nhân, luyện kim, công nghệ tiên tiến và phát triển vũ khí… Liên Xô đã đã có được vị trí đứng vị trí số 1 toàn thế giới. Liên Xô có thật nhiều thành tựu về toán học, vật lí học, đại dương học, luyện kim, xúc tác hóa học, thủy động lực học từ trường. Các nhà khoa học Liên Xô giành được 14 giải Nobel vật lí, 1 giải nobel hóa học, 1 giải về kinh tế tài chính học và ba giải Fields về toán học.
    Trong nghành thể thao, Liên Xô đã vươn lên vị thế đứng vị trí số 1 toàn thế giới. Kể từ khi khởi đầu tham gia Thế vận hội (Olympic) vào năm 1952 cho tới năm 1988, trong tổng số 9 đại hội Olympic mà đoàn thể thao Liên Xô tham gia, họ đứng đầu toàn thế giới tại 6/9 kỳ đại hội, 3 kỳ đại hội còn sót lại họ cũng chỉ chịu đứng thứ hai. Năm 1960, Đội tuyển bóng đá vương quốc Liên Xô đang trở thành đội bóng thứ nhất đăng quang tại giải vô địch bóng đá châu Âu (giải đấu năm đó có 17 đội tham gia vòng sơ loại, 4 đội lọt vào vòng chung kết). Danh thủ Lev Yashin của đội tuyển bóng đá Liên Xô trở thành thủ môn thứ nhất và cũng là duy nhất tới nay giành giải Quả bóng vàng châu Âu.

Sputnik 1, vệ tinh tự tạo thứ nhất của loài người do Liên Xô sản xuất

Đặc biệt, Liên Xô đã đã có được vị trí đứng vị trí số 1 trong công nghệ tiên tiến và phát triển vũ trụ (nghành sẽ là triệu tập tinh hoa của nhiều nghành khác, từ thiên văn học, toán học cho tới tự động hóa hóa, vật tư siêu bền). Liên Xô đang trở thành vương quốc thứ nhất mở màn cho kỷ nguyên thám hiểm vũ trụ của loài người với hàng loạt thành tựu:

    Ngày 4 tháng 10 năm 1957, con tàu Sputnik 1 được Liên Xô phóng lên vũ trụ từ trường bay vũ trụ Baikonur ở Kazakhstan, mang theo vệ tinh tự tạo thứ nhất của loài người được đưa vào quỹ đạo Trái Đất.
    Ngày 3 tháng 11 năm 1957, chó Laika đang trở thành sinh vật sống thứ nhất trên Trái Đất bay lên vũ trụ trên tàu Sputnik 2.
    Ngày 19 tháng 8 năm 1960, hai chú chó Belka và Strelka đang trở thành những sinh vật sống thứ nhất trên Trái Đất bay vào vũ trụ và trở về bảo vệ an toàn và uy tín.
    Ngày 12 tháng bốn năm 1961, phi hành gia Liên Xô Yuri Gagarin trở thành người thứ nhất của quả đât bay vào vũ trụ trên chuyến bay kéo dãn 1 giờ 48 phút cùng con tàu Vostok 1. Khi hạ cánh ở một nông trang, Gagarin gặp một bà già, anh nói: “Bác đừng hoảng sợ. Con là một người Xô Viết!”. Câu nói của Gagarin thể hiện niềm tự hào về giang sơn Xô viết, tuy nhiên anh đang trở thành anh hùng – không riêng gì có ở Liên Xô mà trên toàn toàn thế giới[86].
    Tiếp sau Gagarin là phi hành gia Gherman Titov với chuyến bay kéo dãn 25 giờ, Titov là người thứ nhất ngủ trong không khí vũ trụ.
    Ngày 16 tháng 6 năm 1963, Valentina Tereshkova là người phụ nữ thứ nhất bay vào vũ trụ.
    Ngày 18 Tháng 3 năm 1965, phi hành gia Alexei Leonov bước thoát khỏi tàu vũ trụ Voskhod 2, trở thành người thứ nhất đi dạo ngoài không khí vũ trụ.
    Ngày 3 tháng 2 năm 1966, tàu thám hiểm không người lái Luna-9 đang trở thành tàu vũ trụ thứ nhất hạ cánh trên mặt trăng.
    Ngày 17 tháng 11 năm 1970, Lunokhod 1 đang trở thành chiếc xe tự hành thứ nhất được điều khiển và tinh chỉnh từ Trái Đất để đến một thiên thể khác (Mặt trăng). Nó đã tiến hành phân tích mặt phẳng của Mặt Trăng và gửi hơn 20.000 tấm hình về Trái Đất.
    Ngày 19 tháng bốn năm 1971, Salyut 1 trở thành Trạm không khí thứ nhất trong lịch sử loài người.
    Năm 1975, Venera 9 trở thành con tàu thám hiểm thứ nhất hạ cánh trên một hành tinh khác (sao Kim), nó cũng là con tàu thám hiểm thứ nhất đã chụp và gửi lại hình ảnh kỹ thuật số từ mặt phẳng của một hành tinh khác trở về Trái Đất.

Ba phi hành gia anh hùng của Liên Xô: Pavel Popovich, Yuri Gagarin (người thứ nhất bay vào vũ trụ) và Valentina Tereshkova (người phụ nữ thứ nhất bay vào vũ trụ), ảnh chụp năm 1964

Theo tài liệu của Chính phủ Mỹ thống kê về kinh tế tài chính những nước trên toàn thế giới, năm 1975, tổng sản lượng kinh tế tài chính của Liên Xô đã đạt 943,5 tỷ USD (đứng thứ hai toàn thế giới và bằng 62% so với Hoa Kỳ), trung bình đầu người đạt 4.135 USD (bằng 52% so với Hoa Kỳ) tính theo thời giá năm 1977[87]

Công dân Liên Xô được hưởng mức phúc lợi xã hội rất tốt so với nhiều nước cùng thời[88]:

    Liên Xô là một trong những nước thứ nhất trên toàn thế giới quy định chính sách thao tác 8 giờ một ngày (nước thứ nhất là Uruguay)[89]. Người lao động Liên Xô được phép nghỉ một tháng mỗi năm và trong thời hạn nghỉ phép đó, họ vẫn được hưởng lương thông thường. Người lao động cũng tiếp tục không biến thành sa thải nếu không còn sự chấp thuận đồng ý của công đoàn,
    Người dân Liên Xô được đưa tới nơi thao tác bằng phương tiện đi lại công cộng mà không phải trả tiền.
    Người dân Liên Xô được miễn học phí tại mọi cơ sở giáo dục, từ mẫu giáo cho tới ĐH.
    Nhà nước đảm bảo những sinh viên tốt nghiệp cao đẳng, ĐH đều phải có việc làm sau khi nhận bằng.
    Người dân Liên Xô được khám chữa bệnh miễn phí hoàn toàn (đến năm 1969 khối mạng lưới hệ thống chăm sóc sức mạnh thể chất miễn phí ở Liên Xô về cơ bản đã được phổ cập tới toàn thể người dân ở cả thành thị lẫn nông thôn [43][44]). Mỗi thành phố đều phải có hàng trăm cơ sở y tế nơi người dân hoàn toàn có thể gặp bác sĩ, được khám bệnh, chụp X-quang, chữa răng. Tất cả dịch vụ đều không mất tiền. Liên Xô còn là một nước có số lượng giường bệnh trên đầu người lớn số 1 trên toàn thế giới.
    Các bà mẹ Liên Xô mới sinh sẽ tiến hành phát sữa miễn phí cho tới khi con được ba tuổi. Các sản phụ có quyền nghỉ thai sản trong ba năm. Năm thứ nhất, họ vẫn được trao lương thông thường, tiếp theo đó nếu không thích trở lại đi làm việc thì sẽ tiến hành nhận trợ cấp xã hội.
    Người dân Liên Xô được Nhà nước cấp nhà tại miễn phí. Từ năm 1957 Liên Xô đã xây được hơn 2,2 triệu căn phòng mỗi năm cho những người dân dân nước này.

Tuy vậy, một báo cáo của “Ủy ban vương quốc nghiên cứu và phân tích Liên Xô và Đông Âu” (thuộc chính phủ nước nhà Hoa Kỳ) nhận định rằng quy mô phúc lợi xã hội của Liên Xô thời kì này vẫn còn đấy tồn tại những hạn chế. Hệ thống y tế miễn phí của Liên Xô vẫn vẫn đang còn sự phân hóa: Những người dân có vị trí cao hơn trong xã hội (ví dụ quan chức cấp cao, sĩ quan quân đội, khoa học gia nối tiếng) thường sẽ tiến hành hưởng dịch vụ y tế cao cấp hơn so với dân thường[90]. Nhiều cơ sở khám chữa bệnh của Liên Xô thời kì này bị thiếu vắng thuốc men và những trang thiết bị y tế, nguyên nhân một phần là vì ngân sách chi cho nghành y tế không đủ (một thống kê đã cho toàn bộ chúng ta biết tỷ trọng GNP dành riêng cho khối mạng lưới hệ thống chăm sóc sức khoẻ chiếm một tỉ lệ khá nhỏ tại Liên Xô, chỉ bằng 1/3 so với Hoa Kỳ)[90][91][92][93]. Hệ thống y tế của Liên Xô triệu tập vào việc chữa bệnh hơn là phòng ngừa, theo một bản báo cáo mật của CIA trình lên chính phủ nước nhà Hoa Kỳ (được công khai minh bạch vào năm 1999) thì tỷ suất mắc bệnh thương hàn vào năm 1979 ở Liên Xô cao gấp 30 lần và tỷ suất mắc bệnh sởi cao hơn gấp 20 lần so với Hoa Kỳ[94]. Tuy nhiên, theo Mark Britnell thì nền y tế Liên Xô vẫn xứng danh đạt huy chương vàng vào thời kỳ đó, khi mà vào năm 1985 thì số lượng bác sỹ và số giường bệnh trung bình đầu người của Liên Xô đã tiếp tục tăng cao gấp 4 lần so với Hoa Kỳ[95]. Truyền thống tích lũy và nguyên cứu y tế giúp Liên Xô sở hữu một kho tài liệu y tế và những thực nghiệm liên quan rất đồ sộ, với thật nhiều TT và viện nghiên cứu và phân tích tăng trưởng vaccine rất mạnh và được link với nhau. Cho đến mãi 30 năm tiếp theo, khi Đại dịch COVID-19 xẩy ra, di sản về y tế của Liên Xô vẫn giúp nước Nga sản xuất vacxin với tiến độ rất nhanh gọn[96].

Cũng theo Ủy ban nghiên cứu và phân tích Liên Xô và Đông Âu, nền giáo dục của Liên Xô hay xẩy ra bệnh thành tích khi điểm số ở những trường được chấm một cách dễ dãi và nhiều lúc không đúng với khả năng của học viên[90]. Việc chính phủ nước nhà Liên Xô xây nhà ở tại hàng loạt để cấp miễn phí cho những người dân dân đã dẫn tới hệ lụy là kiến trúc gia dụng thường chỉ coi trọng số lượng mà không coi trọng chất lượng, nên nhà tại tại Liên Xô thường có tiêu chuẩn kém hơn so với nhà tại tại những nước tăng trưởng. Việc phục vụ nhà tại cũng luôn có thể có sự phân hóa đáng kể: người dân có vị thế cao trong xã hội thường được cấp cho những căn phòng tốt hơn nhiều so với những người dân thông thường[90] Tình trạng thiếu vắng hàng tiêu dùng vẫn thường xuyên xẩy ra, sự sẵn có của nhiều chủng loại thành phầm & hàng hóa và dịch vụ vui chơi ở Liên Xô cũng không nhiều nếu không muốn nói là rất thấp hơn nhiều so với những nước phương Tây [97]. Bất chấp những hạn chế, quy mô phúc lợi xã hội của Liên Xô nhìn chung đã hoạt động và sinh hoạt giải trí hiệu suất cao, đảm bảo tương đối tốt cho đời sống của mọi người dân cho tới trong năm 1980, khi Liên Xô lâm vào cảnh khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ chính trị.

Thủ đô Moskva năm 1970

Trên bình diện quốc tế, Liên Xô xem khối mạng lưới hệ thống kinh tế tài chính – chính trị của tớ là ưu việt đáng để người khác noi theo, họ mở rộng ảnh hưởng ra toàn toàn thế giới và thiết lập khối mạng lưới hệ thống những vương quốc liên minh bằng những giải pháp chính trị, quân sự chiến lược hoặc kinh tế tài chính. Liên Xô từng can thiệp vào chính trị nội bộ nước khác ví như đưa quân đội vào những nước Đông Âu, Afghanistan… Họ cũng duy trì một khối mạng lưới hệ thống vị trí căn cứ quân sự chiến lược ở quốc tế để bảo vệ lãnh thổ và ảnh hưởng của tớ. Những hành vi này bị chỉ trích bởi những lực lượng chống Liên Xô. Phương Tây chỉ trích Liên Xô là Đế quốc Xô viết, những nhóm sắc tộc theo chủ nghĩa ly khai ở Nga thì coi Liên Xô là nhà nước kế vị của Đế quốc Nga với tham vọng mở rộng lãnh thổ cho dân tộc bản địa Nga[98][99]. Một số cáo buộc Liên Xô là một nhà nước thực dân kiểu cũ[100], trong lúc những người dân theo chủ nghĩa Mao Tính từ lúc sau xích míc Trung Xô đã cáo buộc Liên Xô là một đế chế trá hình trong hình thức vương quốc xã hội chủ nghĩa. Việc Nga hóa và Xô viết hóa khối mạng lưới hệ thống giáo dục và xã hội ở những vương quốc tự trị trên lãnh thổ Liên Xô cũng trở nên những nhóm này chỉ trích[101]. trái lại, những người dân ủng hộ Liên Xô bác bỏ những quan điểm này. Họ dẫn chứng rằng Liên Xô đã hỗ trợ sức trào lưu giải phóng dân tộc bản địa ở Á – Phi – Mĩ Latinh trong cuộc đấu tranh giành độc lập, chống lại chủ nghĩa thực dân của những nước Châu Âu, làm hòn đảo lộn kế hoạch toàn thế giới của Mĩ và phương Tây, ủng hộ những trào lưu đấu tranh vì độc lập dân tộc bản địa, dân chủ và tiến bộ xã hội. Những năm 1960, trong cao trào đấu tranh giải phóng dân tộc bản địa được Liên Xô ủng hộ, đã có tầm khoảng chừng 100 vương quốc giành được độc lập dân tộc bản địa, một số trong những nước không ngừng nghỉ ủng hộ mạnh mẽ và tự tin trào lưu Xã hội chủ nghĩa, chọn đi theo con phố Xã hội chủ nghĩa với những mức độ rất khác nhau[102]. trái lại cũng luôn có thể có một số trong những nước chống Cộng và một số trong những nước khác theo đường lối trung lập[103]. Liên Xô đã viện trợ kinh tế tài chính, quân sự chiến lược cho thật nhiều nước kém tăng trưởng trên toàn thế giới, tương hỗ cho những nước này củng cố nền độc lập của tớ và tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội. Các nước Đông Âu là điển hình mà sự trợ giúp của Liên Xô đã phát huy tác dụng tích cực nhờ đó họ nhanh gọn phục hồi sau thế chiến thứ II và xây dựng nền tảng công nghiệp vương quốc để trở thành những nước công nghiệp hóa. Tại hội nghị ở Havana, Liên Minh những vương quốc châu Phi do Oliver Tambo đứng vị trí số 1 đã nhận được xét về những lời chỉ trích Liên Xô từ những nước phương Tây: “Liên bang Xô viết, Cuba, nhiều nước xã hội chủ nghĩa đã tương hỗ cho nhiều giang sơn ở đây tồn tại đến ngày ngày hôm nay, trở thành những vương quốc độc lập. Đó là một “tội ác” chống lại những nước đế quốc. Chúng tôi hiểu điều này”[104].

Các nước thuộc địa vừa giành được độc lập trở thành khu vực đối đầu đối đầu ảnh hưởng của Liên Xô, Mỹ và Trung Quốc[105][106][107]. Khi những nước hậu thuộc địa thứ nhất khởi đầu xuất hiện ở châu Phi, Trung Đông, châu Á và Mỹ Latinh, Liên Xô đã tương hỗ vật chất to lớn riêng với những vương quốc này. Ai Cập của Gamal Abdel Nasser, Indonesia của Sukarno và Ấn Độ của Jawaharlal Nehru đều được hưởng lợi từ chủ trương này. Đến năm 1965, viện trợ của Liên Xô cho những nước mới giành độc lập đã vượt qua 9 tỷ USD, gồm cả tương hỗ kinh tế tài chính lẫn quân sự chiến lược. Dù không trở thành một phần của khối mạng lưới hệ thống xã hội chủ nghĩa, nhà máy sản xuất thép thứ nhất của Ấn Độ đã được xây dựng như thể quà tặng của Liên Xô. Khi Vương quốc Anh, Pháp và Israel xâm lược Ai Cập vào năm 1956, Liên Xô đã tương hỗ nước này đẩy lui những thế lực thực dân cũ. Nhiều nước châu Phi và Mỹ La tinh cũng khá được tương hỗ tương tự. Hàng triệu sinh viên từ những nước nghèo được Liên Xô giáo dục miễn phí về kỹ thuật, nông nghiệp và những ngành khác. Sức mạnh mẽ và tự tin của Liên Xô và khối mạng lưới hệ thống xã hội chủ nghĩa hoàn toàn có thể xem là một cực tiến bộ trong hơn 70 năm, không riêng gì có chống lại những cuộc trận chiến tranh đế quốc mà còn là một nguồn cảm hứng và cơ sở cho chủ nghĩa xã hội và trào lưu giải phóng dân tộc bản địa.[104]

Tàu vũ trụ con thoi Buran do Liên Xô sản xuất

Với sự trợ giúp của Liên Xô, những vương quốc thuộc khối xã hội chủ nghĩa đã có bước tiến rất nhanh. Từ năm 1950 tới 1984, thu nhập quốc dân và sản lượng công nghiệp Bungari tăng tương ứng là 14 lần và 29 lần; Hungari là 5,1 lần và 9,2 lần; Đông Đức là 7,6 lần và 11 lần; Ba Lan là 5,9 lần và 14 lần; Rumani là 17 lần và 38 lần; Tiệp Khắc là 5,3 lần và 9,4 lần. Để so sánh, trong cùng thời kỳ, những chỉ số của Mỹ tăng tương ứng là một trong,8 lần và 2,1 lần; Pháp là 2,7 lần và 2,9 lần; Tây Đức là 3,4 lần và 3,9 lần. Từ năm 1948 tới 1984, Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên cũng tăng trưởng rất nhanh với việc tương hỗ về kỹ thuật của Liên Xô: sản lượng công nghiệp năm 1984 tăng 431 lần so với năm 1946, sản xuất lương thực tăng 5,6 lần, thu nhập trung bình tăng 65 lần, đạt tới 2.400 USD theo thời giá năm 1986. Ở bên kia bán cầu, giang sơn Cuba với việc tương hỗ của Liên Xô đã và đang đạt được những thành tựu lớn về kinh tế tài chính (tăng trưởng trung bình 7% trong thập niên 1970, 8% trong nửa đầu thập niên 1980), nền giáo dục và y tế đạt tới tương tự những vương quốc tăng trưởng trên toàn thế giới[108].

Năm 1958, Giáo sư Viktor Zhdanov, Thứ trưởng Bộ Y tế Liên Xô, đã lôi kéo Đại hội đồng Y tế Thế giới thực thi một chiến dịch toàn thế giới để diệt trừ bệnh đậu mùa, và đề xuất kiến nghị được Liên hiệp quốc thông qua năm 1959. Liên Xô đã phục vụ một tỷ rưỡi liều vắc-xin chống đậu mùa cho những nước nghèo từ thời điểm năm 1958 đến năm 1979, cũng như những nhân viên cấp dưới y tế để giúp sức những nước này[109] Bệnh đậu mùa, căn bệnh đã giết hàng trăm triệu người khắp toàn thế giới trong thế kỷ 20, đã được thanh toán vào năm 1979. Cho đến nay, đậu mùa là căn bệnh truyền nhiễm trên người duy nhất mà loài người đã tiêu diệt dứt điểm.

Sự vững mạnh mẽ và tự tin của Liên Xô trong quy trình này đã tạo sức ép đối đầu đối đầu rất rộng riêng với những nước phương Tây. Do sức hút từ quy mô phúc lợi xã hội của Liên Xô, trong nội bộ những nước phương Tây nổ ra nhiều trào lưu đòi quyền lợi cho những người dân lao động, đòi tăng lương và giảm giờ làm, chống sa thải tùy tiện… Các đảng phái cánh tả tại phương Tây nhận được sự ủng hộ rộng tự do của công chúng nhờ những cương lĩnh cải cách xã hội theo phía tăng phúc lợi xã hội, giảm bất công và bất bình đẳng, mở rộng dân chủ. Để thu hút cử tri, những đảng phái cánh hữu cũng phải đưa những chủ trương tương tự vào chương trình hành vi của tớ. Điều này dẫn đến việc chính phủ nước nhà những nước phương Tây dù do cánh hữu hay cánh tả lãnh đạo cũng phải đưa ra những giải pháp cải tổ kinh tế tài chính, tăng nguồn lực vốn phúc lợi xã hội cho y tế, giáo dục, tăng quyền lợi cho những người dân lao động… để làm dịu đi những xích míc nội bộ. Trong thập niên 1970, ở một số trong những nước phương Tây như Đức, Thụy Điển, Phần Lan… đã tạo nên những kiểu Nhà nước xã hội với quy mô kinh tế tài chính thị trường xã hội, những nước này vẫn vận dụng kinh tế tài chính thị trường nhưng Nhà nước đưa ra những chủ trương phúc lợi xã hội rộng tự do để làm giảm sút những khiếm khuyết và bất công của chủ nghĩa tư bản đồng thời làm giảm sức mê hoặc của quy mô xã hội chủ nghĩa do Liên Xô tạo ra. Có thể nói rằng: trong cuộc chạy đua với Liên Xô, nhiều nước phương Tây cũng phải tự biến hóa mình, giảm sút sự bất công xã hội và người lao động đã có quyền lợi tốt hơn so với trước.

Tổng thống Nga Putin nhận định: “quy mô xã hội và ý thức hệ nói chung ngoạn mục đó, mà nhà nước mới xây dựng nỗ lực thực thi lúc đầu sau cách mạng 1917, đã là đầu máy chuyển hóa mạnh mẽ và tự tin trên toàn toàn thế giới (điều này là rõ ràng và cũng phải thừa nhận), cái quy mô này đã khiến người ta phải nhìn nhận lại những quy mô tăng trưởng, tạo ra đối đầu đối đầu và xích míc, từ đó có quyền lợi mà theo tôi phần lớn do phương Tây được hưởng… Nhiều thành tựu phương Tây của thế kỷ XX là phản ứng trước thử thách của Liên Xô. Tôi còn đang nói về việc nâng cao chất lượng sống, hình thành giới trung lưu mạnh, cải tổ thị trường lao động và không khí xã hội, thúc đẩy giáo dục, đảm bảo nhân quyền gồm cả quyền cho những người dân thiểu số và phụ nữ, vượt qua phân biệt chủng tộc mà quý vị nhớ đã từng là hành vi xấu hổ ở nhiều nước kể cả Mỹ, chỉ vài thập niên trước kia.”[110]

Nhìn chung, trong thời kỳ này, với tư cách là nhà nước Xã hội chủ nghĩa lớn và hùng mạnh nhất, Liên Xô đang trở thành đối trọng cân riêng với khối Tư bản chủ nghĩa do Mỹ đứng đầu và là nguồn viện trợ chính cho những trào lưu giải phóng dân tộc bản địa tại những nước Á-Phi-Mỹ latinh. Các trào lưu cách mạng tại châu Á, châu Phi và Mỹ Latinh liên tục thành công xuất sắc, nhiều trào lưu coi Liên Xô là liên minh hữu hảo, khiến vị thế quốc tế của Liên Xô tăng thêm rất cao, khiến Mỹ và phương Tây lo ngại rằng “làn sóng Đỏ” dường như sắp vây hãm họ[111].

Trì trệ (1980– 1985)Sửa đổi

Năm 1964, Hội nghị không bình thường của Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô đã bãi nhiệm Bí thư thứ nhất Khrushchov và đưa Leonid Ilyich Brezhnev (Леонид Ильич Брежнев) vào cương vị Bí thư thứ nhất (từ thời điểm ngày 8 tháng bốn năm 1966 gọi là Tổng Bí thư). Thời gian từ thời điểm năm 1965 đến 1985 hầu hết dưới quyền Brezhnev thường được gọi đơn thuần và giản dị là thời kỳ “trì trệ” tuy nhiên thật ra “trì trệ” chỉ thực sự trình làng vào nửa cuối quy trình lãnh đạo của Brezhnev (tức là từ thời điểm năm 1980 trở về sau) và khái niệm này còn có tính tương đối.

Máy bay hành khách phản lực vận tốc siêu âm Тupolev Тu-144

Thời kỳ này là thời kỳ mà những xích míc của xã hội Liên Xô đã chín muồi và phát tác gây những hệ quả xấu cho nền kinh tế thị trường tài chính và đời sống chính trị, xã hội. Trong kinh tế tài chính, nền sản xuất duy trì theo phương thức kế hoạch hóa và bao cấp không tạo nên kích thích quyền lợi cho những cty sản xuất nên kỷ luật lao động suy giảm, năng suất tăng chậm. Việc trả lương theo mức chỉ tiêu kế hoạch và kế hoạch hóa theo sản lượng đã triệt tiêu động lực của việc vận dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật: thành phầm sản xuất càng nhanh hoàn thành xong và vượt chỉ tiêu kế hoạch sản lượng thì sẽ càng có lợi cho những người dân sản xuất, việc nâng cao chất lượng ít được xem đến, nên thành phầm & hàng hóa của Liên Xô nhanh gọn kém hơn về chất lượng, mẫu mã so với thành phầm & hàng hóa của Tây Âu. Nền kinh tế tài chính không được khuyến khích chuyển sang tăng trưởng theo chiều sâu, vận dụng tiến bộ kỹ thuật mà vẫn dựa nhiều vào khai thác ồ ạt những nguồn tài nguyên vạn vật thiên nhiên nên ô nhiễm môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên ngày càng tăng. Hàng hóa trong thị trường trong nước bị thừa những thành phầm khó tiêu thụ đồng thời lại khan hiếm thành phầm & hàng hóa dễ tiêu thụ, làm phát sinh góp vốn đầu tư mạnh, tích trữ và nhiều chủng loại kinh tế tài chính ngầm phạm pháp. Liên Xô nỗ lực tăng thu nhập quốc dân bằng phương pháp tăng góp vốn đầu tư nhưng hiệu suất cao góp vốn đầu tư ngày càng giảm, năng suất lao động tăng chậm do kỹ thuật sản xuất chậm tăng cấp cải tiến, trong lúc đó phương Tây tăng trưởng bằng việc tăng cấp cải tiến công nghệ tiên tiến và phát triển và tăng trưởng những ngành công nghiệp mới khiến năng suất lao động và hiệu suất cao góp vốn đầu tư đều tăng[112]. Liên Xô có trình độ khoa học cơ bản và kĩ năng nghiên cứu và phân tích tăng trưởng ra công nghệ tiên tiến và phát triển mới không thua kém phương Tây nhưng họ thiếu động lực ứng dụng những tiến bộ khoa học – kỹ thuật đó vào nền kinh tế thị trường tài chính, nên việc ứng dụng công nghệ tiên tiến và phát triển mới vào nền kinh tế thị trường tài chính gia dụng của Liên Xô ngày càng chậm so với Hoa Kỳ, Tây Âu và Nhật Bản. Nhiều nhà máy sản xuất của Liên Xô trong thập niên 80 vẫn sử dụng nhiều chủng loại máy móc có từ trong năm 1930. Nguyên soái Liên Xô Nikolai Ogarkov trong cuộc phỏng vấn với một nhà báo người Mỹ vào năm 1982 đã nói rằng “Ở Mỹ, đến hơn cả trẻ con cũng hoàn toàn có thể chơi với máy tính. Trong khi đó chúng tôi thậm chí còn còn không còn bất kể chiếc máy tính nào trong toàn bộ những văn phòng của Bộ Quốc phòng. Và bạn biết lí do rồi đó, chúng tôi đang không thể làm cho máy tính trở nên phổ cập rộng tự do trong xã hội” [113].

Tâm lý dân chúng trở nên thờ ơ riêng với những chủ trương của Đảng và chính phủ nước nhà. Công tác giám sát, kỷ luật cán bộ của Đảng và nhà nước– cỗ máy theo chỉ định (Номенклатура) bị buông lỏng khiến tệ tham nhũng ngày càng tăng và làm suy thoái và khủng hoảng đạo đức xã hội mà như sau này Mikhail Gorbachov đã từng gọi là những vị “cường hào mới” gây bất bình lớn trong xã hội. Trong nội bộ Liên Xô những xích míc dân tộc bản địa ngày càng thâm thúy. Tuy được cơ quan ban ngành thường trực kiềm chế nhưng ở nhiều nước Cộng hòa (nhất là ở ba nước cộng hòa Baltic– điểm đầu của yếu tố phân rã Liên Xô sau này), dân địa phương không che giấu thái độ chán ghét người Nga, xuất hiện thật nhiều căng thẳng mệt mỏi Một trong những nhóm sắc tộc Một trong những nước Cộng hòa và trong nội bộ từng nước. Trong nội bộ những nước cộng sản Đông Âu thái độ chống Liên Xô cũng khá được thể hiện công khai minh bạch. Năm 1968 Quân đội Xô viết đã phải can thiệp để ngăn cản Tiệp Khắc thoát khỏi tầm ảnh hưởng của chủ nghĩa cộng sản và điều này càng làm ngày càng tăng chủ nghĩa bài Nga trong dân chúng những nước Đông Âu, họ coi sự hiện hữu của Liên Xô đã ngưng trệ sự tăng trưởng của dân tộc bản địa mình. Việc Liên Xô đem quân tiến vào Afghanistan (1979) và sa lầy tại đây lại càng làm nước này bị mất đi nguồn lực cho tăng trưởng giang sơn.

Đây là thời kỳ Liên Xô chạy đua vũ trang và chạy đua vũ trụ với cường độ cao và coi ưu thế quân sự chiến lược và vũ trụ so với Hoa Kỳ như một minh chứng cho tính ưu việt của chủ nghĩa xã hội và đã có những lúc Phương Tây nhận định rằng Liên Xô đã phá vỡ thế cân đối kế hoạch. Thời kỳ này đối đầu giữa hai phe khá căng thẳng mệt mỏi nhưng cả hai bên đều phải có ý thức kiềm chế trong phạm vi bảo vệ an toàn và uy tín. Trong thời hạn này, Liên Xô còn tương hỗ đỡ những lượng lượng cánh tả trên toàn thế giới chống lại sự can thiệp của phương Tây[114] và viện trợ kinh tế tài chính – quân sự chiến lược cho những nước liên minh. Việc sử dụng một tỷ suất lớn ngân sách cho quốc phòng, chinh phục không khí và viện trợ cho những nước liên minh khiến Liên Xô không thể nhanh gọn cải tổ khối mạng lưới hệ thống phúc lợi xã hội, tăng mức sống và cống hiến cho nhân dân, tạo ra gánh nặng rất rộng cho ngân sách của Xô viết và sau này nhiều người Nga cho này cũng là một trong những nguyên nhân khiến Liên Xô tan rã.

Xe tăng nòng cốt T-72 của quân đội Liên Xô trong Lễ kỷ niệm Cách mạng Tháng Mười Nga vào năm 1983

Trong cuốn sách The Politics of Bad Faith, tác giả David Horowitz đã đưa ra những thống kê đã cho toàn bộ chúng ta biết rằng tiêu chuẩn sống của người dân Liên Xô trong trong năm 1980 ngày càng sụt giảm. Tình trạng thiếu vắng hàng tiêu dùng xẩy ra thường xuyên bởi Liên Xô hạn chế tăng trưởng công nghiệp nhẹ và triệu tập nguồn lực cho những ngành công nghiệp nặng. Đến cuối thập niên 70, chỉ có một/20 số hộ mái ấm gia đình tại Liên Xô sở hữu xe hơi, trong lúc chỉ có một/7 số hộ mái ấm gia đình tại thành thị sở hữu điện thoại. Tỉ lệ sở hữu TV ở Liên Xô vào năm 1976 là 223 trên 1000 dân, chưa bằng một nửa so với Hoa Kỳ (571 trên 1000 dân)[94] Nhiều nơi ở Liên Xô người dân đã phải đương đầu với tình trạng không còn giấy vệ sinh để sử dụng (tuy nhiên Liên Xô có diện tích s quy hoạnh rừng lớn số 1 trên toàn thế giới). Cũng theo Horowitz, 1/3 số hộ mái ấm gia đình ở Liên Xô không còn khối mạng lưới hệ thống cấp nước, 2/3 số hộ mái ấm gia đình không còn khối mạng lưới hệ thống nước nóng. Hệ thống y tế từng là niềm tự hào của Liên Xô cũng đương đầu với nhiều trở ngại vất vả: 1/3 những bệnh viện ở Liên Xô thời kỳ này sẽ không còn còn khối mạng lưới hệ thống cấp nước tự động hóa, trang thiết bị y tế tại nhiều bệnh viện trở nên lỗi thời, tình trạng khan hiếm thuốc men tiếp tục trình làng. Việc hối lộ những bác sĩ, y tá để đã có được sự chăm sóc y tế tốt và cả những tiện nghi cơ bản nhất như chăn ở những bệnh viện của Liên Xô đã trở nên phổ cập. Một hệ quả là tuổi thọ trung bình của người dân Liên Xô bị tụt thấp hơn so với những nước có nền kinh tế thị trường tài chính tư bản tăng trưởng (kém hơn 9 tuổi so với những người dân Hoa Kỳ và 12 tuổi so với những người dân Nhật Bản) [115]. Có những thời gian mà nhiều chủng loại thực phẩm phổ cập như sữa, thịt, pho mát, đường, rau quả, bánh mì, khoai tây, và kể cả rượu vodka trở nên khan hiếm, còn xà phòng, bột giặt, và kem đánh răng thì gần như thể không hề tại những shop mậu dịch trên toàn nước[116]. Tình trạng thiếu vắng nhà tại tại Liên Xô cũng khởi đầu trình làng, Hàng trăm người vô gia cư ở thủ đô Moscow đã phải sống trong những căn lều dựng tạm hoặc những trạm xe điện [117].

Tình trạng thiếu vắng trình làng không phải vì quy mô sản xuất của Liên Xô thấp, mà bởi tính cứng nhắc của kinh tế tài chính kế hoạch triệu tập. Việc kinh tế tài chính tăng trưởng nhanh trong suốt 25 năm (1950-1975) khiến nhu yếu tiêu dùng của người dân Liên Xô tăng thêm nhanh gọn và ngày càng phong phú, khiến những kế hoạch kinh tế tài chính triệu tập không thể tính toán được hết nhu yếu của thị trường gia dụng. Ví dụ, năm 1979, công nghiệp xe hơi Liên Xô đã đạt tới sản lượng 1,32 triệu xe ô-tô và 776.000 xe tải mỗi năm, quy mô đứng thứ 5 toàn thế giới[118], nhưng theo kế hoạch định trước, phần lớn số xe được sử dụng để phục vụ sản xuất, vận tải lối đi bộ công cộng hoặc xuất khẩu ra quốc tế, số xe bán ra thị trường gia dụng chỉ chiếm khoảng chừng tỷ suất nhỏ. Do vậy, nguồn cung cấp ô-tô gia dụng bị thiếu, dù sản lượng sản xuất ô-tô của Liên Xô lớn tới mức đủ để xuất khẩu được hơn 400.000 xe mỗi năm[118] Năm 1976, số xe xe hơi riêng ở Hoa Kỳ là 98 triệu, trong lúc của Liên Xô chỉ là 5 triệu. Rất nhiều người dân Liên Xô có đủ Đk sở hữu xe hơi riêng, thế nhưng họ thường phải chờ từ 4-6 năm, thậm chí còn là tới 10 năm để hoàn toàn có thể mua một chiếc xe[94]. Tỷ lệ người sở hữu ô-tô riêng ở Liên Xô năm 1985 là 45 xe/1.000 dân, thấp hơn so với mức của những vương quốc tăng trưởng trong cùng thời kỳ đó[119].

Thời kỳ này Liên Xô tiếp tục lập kế hoạch và triển khai những dự án công trình bất Động sản lớn rất tốn kém, được tuyên truyền rầm rộ và phô trương nhưng sau này thực tiễn đã cho toàn bộ chúng ta biết hiệu suất cao kinh tế tài chính thấp, nặng về ý nghĩa tuyên truyền hình thức… Tỷ lệ tiết kiệm chi phí lớn để góp vốn đầu tư mở rộng sản xuất đang không thể tạo ra tăng trưởng cao như dưới thời Stalin vì Liên Xô không hề kĩ năng sử dụng có hiệu suất cao những nguồn lực mà người ta đã có được. Đây là dẫn chứng đã cho toàn bộ chúng ta biết nếu không còn áp lực đè nén của thị trường và tiến bộ kỹ thuật thì tiết kiệm chi phí sẽ bị tiêu tốn lãng phí, trong lúc sự tăng trưởng của kỹ thuật và nhu yếu của thị trường sẽ dẫn đến tiết kiệm chi phí.[120] Cũng chính vì không còn động lực kinh tế tài chính nên dù đất đai to lớn, phì nhiêu nhưng sản xuất nông nghiệp của Liên Xô lại bị sa sút trong thập niên 1970, không phục vụ đủ nhu yếu xã hội, đến đầu thập niên 1980 thì đã thật sự nóng bỏng. Tài liệu của Ủy ban nghiên cứu và phân tích Liên Xô và Đông Âu (của chính phủ nước nhà Mỹ) nhận định rằng dù tổng GDP cao nhưng mức sống ở Liên Xô vẫn thấp hơn nhiều mức sống ở Mỹ và Tây Âu. Điều này bắt nguồn từ việc cơ quan ban ngành thường trực Liên Xô có truyền thống cuội nguồn hạn chế tiêu dùng để triệu tập nguồn lực cho công nghiệp nặng, vì thế họ chỉ sử dụng một phần nhỏ hơn nhiều trong tổng thu nhập quốc dân Liên Xô cho tiêu dùng so với phương Tây, do vậy người dân thường bị thiếu hàng tiêu dùng. Người Liên Xô phải dùng đến 2/3 thu nhập của tớ cho những nhu yếu cơ bản như thực phẩm và quần áo, điều này giống những nước đang tăng trưởng hơn là những nước tăng trưởng đã công nghiệp hóa.[97] Tuy nhiên, những nhu yếu cơ bản khác là nhà tại, chăm sóc y tế và giáo dục ở Liên Xô thì người dân được phục vụ hoàn toàn miễn phí[121].

Để khắc phục những trở ngại vất vả, cơ quan ban ngành thường trực Xô Viết đã có nỗ lực cải cách mà điển hình nhất là nỗ lực cải cách kinh tế tài chính của thủ tướng Aleksei Nikolayevich Kosygin (Алексей Николаевич Косыгин), cải cách đạt một số trong những kết quả tuy chưa xử lý được nguyên nhân gốc rễ gây ra sự trì trệ. Kinh tế Liên Xô không lâm vào cảnh suy thoái và khủng hoảng và vẫn tiếp tục tăng trưởng, nhưng không nhanh như quy trình trước. Tốc độ tăng trưởng kinh tế tài chính quy trình 1965-1970 là 7,7% mỗi năm, đến quy trình 1980-1985 hạ xuống còn 3,6% mỗi năm. Năm 1980, sản lượng công nghiệp của Liên Xô vẫn giữ vững vị trí thứ hai toàn thế giới và bằng 80% so với Mỹ, sản lượng nông nghiệp vẫn đứng đầu châu Âu[121].

Máy tính do Liên Xô sản xuất, năm 1985

Trong 18 năm (từ 1965 tới 1982), hơn 1,6 tỷ mét vuông nhà tại được Liên Xô xây dựng và phục vụ miễn phí cho hơn 160 triệu người dân. Đồng thời, tiêu pha sinh hoạt trung bình không vượt quá 3% thu nhập của mái ấm gia đình, bởi những nhu yếu cơ bản là nhà tại, chăm sóc sức mạnh thể chất và giáo dục được miễn phí hoặc có mức giá cả phải chăng[121]. Theo khảo sát được thực thi tại Nga vào năm 2006, 75% số người từ 36 tới 54 tuổi (những người dân đã sống vào thời kỳ này) nhận định rằng quy trình 1964-1982 vẫn là thuở nào kỳ thịnh vượng của giang sơn và chỉ có 14% nhìn nhận xấu đi về tiêu chuẩn sống trong quy trình này[121].

Đến cuối trong năm 1980, Liên Xô vẫn duy trì được vị thế siêu cường với nền kinh tế thị trường tài chính lớn thứ hai toàn thế giới (chỉ kém Mỹ) với GDP theo sức tiêu thụ tương tự đạt 2,66 nghìn tỷ USD (năm 1990). Thu nhập trung bình đầu người của Liên Xô đạt 9.500 USD, đứng thứ 28 toàn thế giới và thuộc nhóm những nước tăng trưởng (của Nhật là 15.600 USD, Mỹ là 21.082 USD, Singapore là 10.300 USD, Hong Kong là 10.000 USD, Đài Loan là 6.000 USD, Nước Hàn là 4.600 USD[122]).

Tuy vẫn giữ thứ hạng tốt, tuy nhiên nền kinh tế thị trường tài chính Liên Xô đã thể hiện nhiều khiếm khuyết so với những nước phương Tây tăng trưởng nhất gồm Mỹ, Nhật và Đức. Vào năm 1984 Bộ trưởng ngoại giao Liên Xô là Eduard Shevardnadze nói với Gorbachov rằng: “Mọi thứ đã trở nên thối rữa. Cần có một sự thay đổi” [123]. Các xích míc ngày càng tích tụ và đến năm 1985 thì Liên Xô nên phải có một cải cách cơ bản sâu rộng và đó là nguyên nhân để Tổng bí thư Gorbachov tiến hành cải cách cải tổ (perestroika).

Năm 1986, Liên Xô đưa ra cải cách mới, triệu tập vào trang bị máy móc mới, tự động hóa hóa bằng rô-bốt, công nghệ tiên tiến và phát triển máy tính, vi xử lý, tăng cường góp vốn đầu tư cho nông nghiệp và công nghiệp nguồn tích điện. Hầu hết những nhà quan sát tin rằng tối thiểu một phần của cải cách sẽ có được hiệu suất cao, tạo động lực tăng trưởng mới và khắc phục những khuyết điểm của nền kinh tế thị trường tài chính[124] Tăng trưởng kinh tế tài chính Liên Xô quy trình 1986-1990 vẫn đạt tới 1,5% mỗi năm[125] Tuy nhiên những cải cách về mặt chính trị của Gorbachov lại thất bại, dẫn tới phá vỡ cơ cấu tổ chức triển khai nhà nước và sự tan rã của Liên bang Xô Viết.

Cải tổ và tan rãSửa đổi

Bài rõ ràng: Liên Xô tan rã
Bài rõ ràng: Lịch sử Liên bang Xô viết (1985-1991)
Các nhà lãnh đạo Nga, Ukraina và Bêlarut ký Hiệp định Belavezha, chính thức giải thể Liên Xô năm 1991

Năm 1982, Brezhnev qua đời. Hai người tiếp theo ông cũng không tại vị được lâu. Yuri Andropov lên nắm quyền vào năm 1982 và chết hai năm tiếp Từ đó. Konstantin Chernenko trở thành Tổng bí thư vào năm 1984 và qua đời chỉ với tiếp theo đó một năm. Năm 1985 Mikhail Sergeyevich Gorbachev được bầu làm Tổng bí thư mới. Gorbachev và những người dân cùng chí hướng với ông như Aleksandr Nikolayevich Yakovlev khởi đầu tiến hành chủ trương cải tổ (perestroika– Перестройка) và công khai minh bạch hóa (glasnost– Гласность) để thúc đẩy những tiềm năng không được khai thác của xã hội. Cải tổ tìm cách thả lỏng sự trấn áp triệu tập của Đảng và nhà nước trong một số trong những nghành kinh tế tài chính, chính trị, xã hội, tự do hóa ngôn luận, bầu cử đối đầu đối đầu và tiến đến vô hiệu sự can thiệp của những cơ cấu tổ chức triển khai đảng vào kinh tế tài chính và một số trong những mặt của đời sống chính trị xã hội. Theo Gorbachev hồi tưởng – trích dẫn bởi Sputnik – “Niềm tin thâm thúy của tôi nằm ở vị trí con phố dẫn đến độc lập lãnh thổ chính trị của những nước cộng hòa, đưa tới sự độc lập kinh tế tài chính, giữ gìn bản sắc của tớ, cũng như tăng trưởng văn hóa truyền thống thông qua cải tổ liên bang, quy đổi thành một nhà nước liên bang dân chủ, thực ra, hiệu suất cao, mà những nước cộng hòa được ủy quyền”[126]. Nhưng những nỗ lực cải cách đang không thu được kết quả như mong đợi. Sự tích cực của dân chúng dâng cao nhưng lại đi chệch hướng, khiến khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ chính trị trở nên thâm thúy: những tổ chức triển khai phi chính phủ nước nhà, những nhóm dân tộc bản địa chủ nghĩa xuất hiện ngày càng nhiều và ngày càng có Xu thế chống cơ quan ban ngành thường trực TW, đòi ly khai độc lập.

Tốc độ và quy mô của những sự kiện làm những người dân chủ xướng cải cách không hề trấn áp được tình hình. Nền kinh tế tài chính chưa tồn tại chuyển biến đáng kể thì khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ chính trị đã trở nên trầm trọng: những lực lượng ly khai từ từ nắm những vị trí lãnh đạo của những nước cộng hòa và ra những tuyên bố về đòi ly khai độc lập. Xung đột sắc tộc trở nên phức tạp có ngã xuống, thậm chí còn có nơi cơ quan ban ngành thường trực nước cộng hòa thành viên lại xung đột với những nước cộng hòa lân cận. Mâu thuẫn dân tộc bản địa rất rộng trong tâm Liên Xô trước kia được kiềm chế thì nay đã thể hiện và tiến triển không thể trấn áp được. Một khi tình hình hỗn loạn thì những mối liên hệ kinh tế tài chính Một trong những vùng miền và những nước cộng hòa cũng trở nên gián đoạn làm tình hình kinh tế tài chính trở nên sa sút, tình hình xã hội trở nên hỗn loạn. Các đảng viên cộng sản không hề chịu sự trấn áp và không tuân thủ kỷ luật của Đảng, nhiều người quay sang trở thành những lực lượng dân tộc bản địa chủ nghĩa đòi ly khai. Ngay cả cộng hòa Xô viết Nga, nước trụ cột của Liên Xô, cũng ra nghị quyết đặt luật pháp nước cộng hòa Xô viết Nga cao hơn hiến pháp Liên Xô, quyền lực tối cao của nhà nước TW Liên Xô từ từ bị tan rã.

Trong toàn cảnh đó, nội bộ Đảng Cộng sản Liên Xô lại dần bị khống chế bởi những nhân vật do Gorbachev chỉ định. Tháng 4/1989, Gorbachev lôi kéo những ủy viên Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô tuổi đã tiếp tục tăng cao hãy nghỉ hưu. 115 ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã tự viết đơn xin nghỉ hưu vì tin rằng giang sơn sẽ tăng trưởng hơn với đội ngũ được trẻ hóa. Đây đó đó là sai lầm không mong muốn của những người dân cộng sản trung thành với chủ với những nguyên tắc Marx-Lenin trong Đảng Cộng sản Liên Xô. Chỉ trong ba năm 1987-1989, đã có 8 ủy viên Bộ Chính trị và Ban Bí thư Trung ương Đảng, hơn 20 bộ trưởng liên nghành, 92,5% trong 150 bí thư tỉnh ủy đã biết thành không bổ nhiệm hoặc thay thế; khoảng chừng 50% cán bộ cơ quan kế hoạch trong quân đội, hơn 100 cán bộ chính trị cấp chiến dịch – kế hoạch và 30% tướng lĩnh bị không bổ nhiệm hoặc loại khỏi quân đội với nguyên do “tư tưởng bảo thủ, không ủng hộ cải tổ”, thay thế họ là những thành phần “cấp tiến”[127] Sức kháng cự của những Đảng viên trung thành với chủ dần suy yếu và ở đầu cuối đã tê liệt.

Năm 1988, Gorbachev cử Vadim Bakatin làm Bộ trưởng Bộ Nội vụ (MVD). Bakatin đã làm tê liệt Lực lượng Cảnh sát Liên Xô khi biệt phái nhiều sĩ quan sang những cty, tổ chức triển khai khác và xóa khỏi mạng lưới đặc tình của lực lượng này. Sau đó, Bakatin đã hủy bỏ chính MVD, khi cho tách lực lượng này thành 15 cơ quan riêng không liên quan gì đến nhau cho những nước Cộng hòa tự trị. Như vậy, về cơ bản Bakatin đã xóa sổ lực lượng công an của Nhà nước TW Liên Xô.

Lính Liên Xô đứng gác bức tường Berlin năm 1989

Những nhân vật ủng hộ Gorbachev cũng khá được chỉ định tại những cty truyền thông, báo chí, tuyên truyền lớn của Liên Xô. Tháng 7/1985, Gorbachev chỉ định A. Yakovlev làm Trưởng ban Tuyên truyền Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô. Yakovlev có sự thù hận đặc biệt quan trọng riêng với Cách mạng Tháng Mười và luôn muốn phủ định chủ nghĩa cộng sản tại Liên Xô. Từ 1986 đến 1988, một loạt cán bộ chủ chốt của những tờ báo lớn tại Liên Xô được Yakovlev thay thế bởi những người dân dân có tư tưởng in như Yakovlev, mặt trận báo chí của Đảng Cộng sản Liên Xô dần bị “lấn chiếm”. Từ đó, báo chí Liên Xô liên tục gây khuynh hòn đảo dư luận khi ngấm ngầm (rồi tiếp theo đó công khai minh bạch) viết bài chỉ trích lịch sử cách mạng, xét lại lịch sử, trong lúc lại tán dương phương Tây. Ảnh hưởng từ báo chí, tư tưởng Đảng viên và nhân dân Liên Xô trở nên xấp xỉ kinh hoàng, ngày càng có nhiều người bi quan về giang sơn trong lúc lại ảo tưởng về “thiên đường giàu sang” ở phương Tây[128] Được sự che đỡ của Yakovlev, truyền thông Liên Xô cũng khởi đầu khai thác những mặt trái về kinh tế tài chính xã hội, gồm Đk nhà tại xuống cấp trầm trọng, nạn nghiện rượu, sử dụng ma tuý, ô nhiễm, những nhà máy sản xuất từ thời Stalin đã quá cũ kỹ và tình trạng tham nhũng trong cỗ máy Nhà nước, những sai lầm không mong muốn của chính phủ nước nhà Liên Xô dưới thời Stalin, đây vốn là những điều mà truyền thông chính thức đã cố ý bỏ qua. Hơn nữa, cuộc trận chiến tranh đang trình làng tại Afghanistan và việc xử lý kém trong thảm hoạ Chernobyl năm 1986, càng làm xấu đi hình ảnh của chính phủ nước nhà Xô viết ở thời gian sự bất mãn đang ngày càng tăng.

Gorbachev cũng khuyến khích tăng cường sự tiếp xúc giữa công dân Liên Xô và toàn thế giới phương Tây, nhất là với Hoa Kỳ. Hạn chế về du lịch, việc marketing thương mại và giao lưu văn hoá với quốc tế được thả lỏng. Chính sách này đã góp thêm phần làm cho chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa thành viên kiểu phương Tây tràn vào Liên Xô thuận tiện và đơn thuần và giản dị, khiến nhiều người dân Liên Xô bị xấp xỉ về tư tưởng, ngày càng thiếu tin vào chủ nghĩa xã hội cũng như Đảng và chính phủ nước nhà Liên Xô. Hàng hóa phương Tây dần được người dân ưa chuộng hơn là thành phầm & hàng hóa ở trong nước, làm cho những ngành công nghiệp nhẹ nhất là công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng của Liên Xô gặp nhiều trở ngại vất vả [129] Lối sống phương Tây được gia nhập ồ ạt thông qua phim ảnh, sách báo… đã gây ảnh hưởng ngày càng thâm thúy về tư tưởng, nhất là trong người trẻ tuổi. Chúng đã khiến tâm ý sùng bái phương Tây ngày càng ngày càng tăng, làm suy yếu lý tưởng chính trị và tinh thần phấn đấu vì tập thể của người dân, đồng thời kích động tư tưởng chống lại Đảng và nhà nước Xô viết.[130].

Trong giáo dục, môn triết học Marxist bị báo chí chế nhạo và năm 1989, chính phủ nước nhà Liên Xô ra lệnh bãi bỏ môn học Chủ nghĩa Marx – Lenin trong trường ĐH. Năm 1994, nhà văn Yuri Boldarev khi nhìn lại sự biến chất của báo chí, truyền thông Liên Xô trong thời kỳ này đã nói: “Trong sáu năm, báo chí Liên Xô đã thực thi được tiềm năng mà quân đội Đức Quốc xã với hàng triệu quân tinh nhuệ nhất cũng không thể thực thi được khi xâm lược việt nam, đó là đánh đổ Nhà nước Liên Xô. Quân đội Đức có thiết bị kỹ thuật số 1 nhưng thiếu một thứ, đó là hàng triệu ấn phẩm mang vi trùng hủy hoại tư tưởng của nhân dân Liên Xô”[131].

Tại Hội nghị toàn quốc lần thứ 19 của Đảng Cộng sản Liên Xô (từ 28/6 đến 1/7/1988), Gorbachev đã giải tán 23 ủy ban trực thuộc Trung ương Đảng, như vậy là gần như thể xóa khỏi vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Liên Xô. Tháng 7/1990, Gorbachev công khai minh bạch phê phán nguyên tắc triệu tập dân chủ, điều lệ Đảng chính thức xóa khỏi nguyên tắc quan trọng nhất của Đảng mà Vladimir Ilyich Lenin đã lập ra[128].

Bất bình trước những chủ trương của Gorbachev, ngày 19 tháng 8 năm 1991, một số trong những nhà lãnh đạo theo đường lối cứng rắn (Chủ tịch Quốc hội Lukyanov, Chủ tịch KGB Kryuchkov, Phó Tổng bí thư Yanaev, Thủ tướng Pavlov) tiến hành thay máu chính quyền với tiềm năng chấm hết sự hỗn loạn do Gorbachev gây ra, bảo toàn sự thống nhất của Liên bang Xô viết, lập Uỷ ban nhà nước về tình trạng khẩn cấp, đưa quân đội vào thủ đô Moskva để phế bỏ chức vụ của Gorbachev. Thế nhưng phe thay máu chính quyền đã thất bại lúc không thể giành được sự ủng hộ của quần chúng. Người dân Moscow đã triệu tập gần Tòa nhà Quốc hội Liên bang Nga để bày tỏ sự ủng hộ cho Yeltsin và Gorbachev, họ cùng nhau xây những chướng ngại vật xung quanh Tòa nhà Quốc hội để chặn xe tăng của phe thay máu chính quyền.[132]. Phe thay máu chính quyền đã nỗ lực bắt giữ Yeltsin nhưng thất bại, và chính Yeltsin đã lôi kéo người dân tham gia chống lại cuộc thay máu chính quyền. Một cty xe tăng rời bỏ hàng ngũ quân thay máu chính quyền đến bảo vệ tòa nhà quốc hội. Hơn 200.000 người dân ở thành phố Leningrad đã tổ chức triển khai tuần hành để phản đối cuộc thay máu chính quyền[133]

Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Liên Xô Nikolai Ryzhkov nhận xét rằng những thành viên Ủy ban khẩn cấp đã lập kế hoạch một cách thiếu trang trọng: “Tất cả những chuyện đó, có cái gì đó in như trò chơi của trẻ thơ vậy. Không trang trọng… nếu như những người dân đó tâm ý một cách trang trọng thì họ đang không hành vi như vậy. Họ đưa xe tăng vào, mọi người chắc còn nhớ rất rõ ràng cảnh những cô nàng ngồi trên đùi những anh lính tăng và trên tháp pháo. Như thế là thế nào? Tất cả những cái đó thật là gàn dở. Tôi biết là cùng thời hạn ấy Elsin đang ở Kazakhstan và đã uống ở đấy tương đối… Nhưng những người dân ở đấy (dân Kazakhstan) là những con người thông minh và tìm cách đuổi khéo… Như vậy là ông ta đã bay tới (Matxcova), đi đến nhà nghỉ ngoại ô, thế thì bắt ông ta đi, ai ngăn cản anh thao tác đó? Cả một nhóm KGB ngồi trong bụi cây và nhìn Elsin ngất ngưởng đi về nhà ngủ.”.[134] Sau 3 ngày, ngày 21 tháng 8 năm 1991, đại hầu hết quân đội được gửi tới Moskva công khai minh bạch đứng về phía những người dân phản đối cuộc thay máu chính quyền, ủng hộ Yeltsin, như vậy cuộc thay máu chính quyền đã hoàn toàn thất bại. Những người đứng đầu cuộc thay máu chính quyền bị bắt giữ. Cuộc thay máu chính quyền không đạt được tiềm năng mà càng làm tăng thêm xích míc Một trong những nước cộng hòa thành viên và những nhà nước TW.

Elsin (người vẫy cờ) chỉ huy cuộc tuần hành của người dân Moscow chống lại cuộc thay máu chính quyền của Ủy ban khẩn cấp

Sau thay máu chính quyền, ngày 24/8/1991, Gorbachev tự ý tuyên bố giải tán Ban Chấp hành Trung ương Đảng và từ chức Tổng bí thư và tự phong mình là “Tổng thống Liên Xô”. Ngày 29/8/1991, Gorbachev ra lệnh giải thể những cty chính trị, chấm hết những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt Đảng trong quân đội. Hồng quân Liên Xô, thành trì quan trọng nhất bảo vệ nhà nước Xô Viết và Đảng Cộng sản Liên Xô, dù có lực lượng hùng mạnh nhưng đã hoàn toàn bị Gorbachev vô hiệu hóa do không hề công tác thao tác chỉ huy chính trị[128].

Không còn phải lo ngại sự chống trả của Hồng quân Liên Xô, tổng thống Cộng hòa Xô viết Nga là Boris Yeltsin ra sắc lệnh quốc hữu hóa toàn bộ những tài sản, trụ sở của Đảng Cộng sản Liên Xô ở Nga. Yeltsin cũng ra sắc lệnh cấm toàn bộ những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt của Đảng Cộng sản Liên Xô ở Nga (dù bản thân ông ta cũng từng là đảng viên Đảng Cộng sản Liên Xô). Đầu năm 1991, chính phủ nước nhà 6 nước cộng hòa thành viên nhỏ (gồm Armenia, Estonia, Georgia, Latvia, Lithuania, và Moldova), chiếm 3,5% dân số Liên Xô, tuyên bố tẩy chay và không tổ chức triển khai cuộc trưng cầu dân ý về việc duy trì Liên Xô (tuy nhiên những điểm bỏ phiếu vẫn được chính phủ nước nhà Trung ương tổ chức triển khai, cử tri tại những nước này sẽ không còn biến thành cấm đi bầu cử nếu muốn và phiếu của tớ vẫn được xem, ví như Moldova vẫn vẫn đang còn 841.507 cử tri đi bầu và 98,7% ủng hộ duy trì Liên Xô[135]) Sau cuộc thay máu chính quyền, ngày 24/8/1991, Gorbachev tự ý tuyên bố giải tán Ban Chấp hành Trung ương Đảng, chính phủ nước nhà Liên Xô về cơ bản đã tan vỡ từ lúc cuối thời gian tháng 8/1991. Tâm lý người dân Liên Xô và những nước cộng hòa thành viên bị khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ kinh hoàng khi khối mạng lưới hệ thống chính trị đầu não của giang sơn đang không hề tồn tại. Ngay lập tức trong thời gian ngày hôm đó, Xô viết tối cao Ukraine tuyên bố độc lập, thay tên thành Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết Ukraine. Trong cuộc trưng cầu dân ý tại Ukraine vào thời điểm đầu tháng 12 năm 1991 với vướng mắc “Bạn có ủng hộ Đạo luật Tuyên ngôn Độc lập của Ukraine không?”, 92.3% cử tri đã bỏ phiếu ủng hộ độc lập (kết quả này hoàn toàn trái ngược với kết quả của cuộc trưng cầu dân ý được tổ chức triển khai vào tháng 3 năm đó khi hầu hết cử tri vẫn ủng hộ duy trì tư cách của Ukraine là một nước cộng hòa thành viên thuộc Liên Xô) [136] Một số nước thành viên khác cũng tổ chức triển khai những cuộc trưng cầu dân ý về việc ly khai, kết quả là hầu hết đều ủng hộ độc lập và tách khỏi Liên Xô (ở Estonia tỉ lệ ủng hộ độc lập là 78,4%, ở Litva là 93%, ở Georgia là 99,5%, ở Latvia là 74,9%, ở Armenia là 99,5%)[136] Liên Xô được xây dựng nhờ vào sự đoàn kết những nước cộng hòa thành viên có chung ý thức hệ là chủ nghĩa cộng sản, khi ý thức hệ này bị lãnh đạo những nước cộng hòa thành viên từ bỏ thì Liên Xô cũng tan rã.

Đến tháng 10, do khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ chính trị và việc chính phủ nước nhà TW bị giải thể, kinh tế tài chính giang sơn không hề được điều phối và lâm vào cảnh đình đốn. Lương thực thực phẩm khan hiếm trên diện rộng, nhiều nông dân từ chối thanh toán bằng tiền rúp Liên Xô, trong lúc tỉ lệ lạm phát đã lên tới hơn 300%, những nhà máy sản xuất giờ đây không hề đủ kĩ năng để trả lương cho công nhân, nguồn nhiên liệu dự trữ ở một số trong những nơi thì chỉ phục vụ 50-80% nhu yếu cho ngày đông đang tới. Ước tính kinh tế tài chính Liên Xô đã sụt giảm 20% do cuộc khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ chính trị năm 1991. Tổng thống Gorbachev lôi kéo sự tương hỗ từ những nước phương Tây nhưng bị từ chối [137]. Các tổ chức triển khai kinh tế tài chính- tài chính toàn thế giới như IMF và WB cũng tuyên bố rằng nền kinh tế thị trường tài chính của Liên Xô hiện đã tê liệt và mọi sự giúp sức của tớ vào thời gian này là vô ích. Chính phủ Liên Xô đã buộc phải nhận viện trợ lương thực và thuốc men từ Ấn Độ – một nước còn kém tăng trưởng[138].

Ngày 8 tháng 12 tại Minsk, thủ đô của Belarus, lãnh đạo ba nước cộng hòa Nga, Belarus và Ukraina ra tuyên bố ký thỏa thuận hợp tác xây dựng Cộng đồng những vương quốc độc lập (SNG– Содружество Независимых Государств), chấm hết sự tồn tại của Liên bang Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Xô viết. Ngày 21 tháng 12 tại Alma Alta, thủ đô của Kazakhstan, toàn bộ những nước cộng hòa trừ ba nước vùng biển Baltic ký tuyên ngôn tôn trọng những tôn chỉ và mục tiêu của thỏa thuận hợp tác xây dựng Cộng đồng những vương quốc độc lập. Trong lá thư ngày 24 tháng 12 năm 1991, Boris Yeltsin, Tổng thống Liên bang Nga, thông báo cho Tổng thư ký Liên Hợp Quốc rằng vị trí của Liên Xô trong Hội đồng Bảo an và toàn bộ những cty Liên hợp quốc khác sẽ tiến hành Liên bang Nga kế tục.

Vào thời gian 19 giờ 32 phút ngày 25 tháng 12 năm 1991, lá cờ của Liên Xô trên nóc điện Kremlin bị hạ xuống và thay bằng lá cờ của Liên Bang Nga, tiếng chuông của tháp Đấng cứu thế vang lên, ghi lại sự kiện Liên bang Xô Viết chính thức chấm hết tồn tại. Khi Liên bang Xô-viết tan rã, tương ứng với Công ước Viên năm 1983, phân định tỷ suất lãnh thổ của từng vương quốc trên cơ sở phân tích góp phần và phần của những nước Cộng hòa được phân loại như sau: Nga có 61,34%, Ukraina – 16,37%, Belarus – 4,13%, Kazakhstan – 3,86%, Uzbekistan – 3,27%, Gruzia – 1,62%, tiếp theo ít dần đến Estonia với 0,62%. Sau này, một số trong những cựu vương quốc cộng hòa Xô viết vẫn giữ quan hệ thân thiện với Nga và đã xây dựng những tổ chức triển khai đa phương như CIS, Cộng đồng kinh tế tài chính Á Âu, Liên bang vương quốc (Union State), Eurasian Customs Union và Eurasian Economic Union để nâng cao kinh tế tài chính và hợp tác bảo mật thông tin an ninh.

Ngày 17/3/1991, tại Liên Xô đã có một cuộc trưng cầu dân ý toàn Liên bang về việc có duy trì Liên bang Xô Viết nữa hay là không. Tổng cộng 148.574.606 cử tri tại những nước cộng hòa thành viên đã tham gia bỏ phiếu, với kết quả là 113.512.812 phiếu (76%) ủng hộ duy trì Liên Bang Xô Viết. Tại hai nước cộng hòa lớn số 1 là Nga và Ukraine, chiếm 70% dân số của Liên Xô, hầu hết cử tri vẫn ủng hộ duy trì Liên bang. Như vậy, phần lớn người dân Liên Xô vẫn muốn giang sơn tồn tại. Nikolai Ivanovich Ryzkov, nguyên Thủ tướng Liên Xô từ thời điểm năm 1985 đến 1991 nhận định rằng: “Sự tan rã của Liên Xô không bắt nguồn từ ý nguyện của quá nhiều nhân dân, mà thực ra nó là quyết định hành động của giới lãnh đạo cấp cao Liên Xô: thay vì cải cách quy mô kinh tế tài chính thì những nhà lãnh đạo này đã quay sang đập phá khối mạng lưới hệ thống chính trị, làm suy yếu cỗ máy Nhà nước, rồi chính họ tự ý ra quyết định hành động giải tán Nhà nước Liên Xô (dù điều này trái với kết quả trưng cầu dân ý trước đó chỉ vài tháng)”[134]

Theo báo Quân đội nhân dân:”Từ khi dựng nước, Liên Xô đã trải qua thật nhiều trở ngại vất vả thử thách và đã vượt qua toàn bộ: Năm 1917, 35 vạn đảng viên Bolshevik đã lãnh đạo giai cấp công nhân Nga lật đổ ách thống trị của Sa hoàng, cùng nhân dân vượt mặt sự can thiệp vũ trang của 14 nước phương Tây để bảo vệ thành công xuất sắc cách mạng. Năm 1941, 5.540.000 đảng viên đã cùng nhân dân thắng lợi quân đội phát xít Đức trong cuộc trận chiến tranh Vệ quốc vĩ đại, rồi tiếp theo đó lãnh đạo công cuộc xây dựng Liên Xô trở thành siêu cường toàn thế giới. Vậy nhưng, năm 1991, Liên Xô lại sụp đổ, không phải do quân lực lượng địch tiến công, cũng không phải do kinh tế tài chính hay khoa học kỹ thuật yếu kém, mà đó đó là vì những quan chức cấp cao bên trong nội bộ Đảng và Nhà nước Liên Xô”[128].

Nguyên nhânSửa đổi
Quân đội Xô viết rút hoàn toàn khỏi Afghanistan vào năm 1989, sau trận chiến không thành công xuất sắc tại vương quốc này

Nguyên nhân sự tan rã Liên Xô được nghiên cứu và phân tích thật nhiều. Tại Trung Quốc, vương quốc có khối mạng lưới hệ thống chính trị có nhiều điểm chung với Liên Xô, có lãnh thổ to lớn, đa sắc tộc, nhiều ngôn từ như Liên Xô và cũng khao khát vươn lên vị trí siêu cường, yếu tố này càng được quan tâm. Năm 2000, Viện Khoa học xã hội Trung Quốc xác lập việc nghiên cứu và phân tích nguyên nhân Liên Xô tan rã là đề tài cấp vương quốc. Năm 2006, bộ phim truyền hình tài liệu 8 tập, dài tổng số 5 giờ nhờ vào đề tài này được phát hành, rút ra những chú ý thâm thúy. Ủy ban Kiểm tra kỷ luật Đảng Cộng sản Trung Quốc và Ủy ban Chính pháp Trung ương đã yêu cầu toàn bộ những cty trực thuộc đều phải xem và nghiền ngẫm[139]. Các nhà nghiên cứu và phân tích Trung Quốc kết luận rằng: Cùng với việc cảnh giác trước “sức mạnh cứng” thì vẫn còn đấy phải tuy nhiên tuy nhiên ngăn ngừa “sức mạnh mềm” từ những nước phương Tây nhằm mục đích làm phân hóa nội bộ Trung Quốc, ngăn ngừa sự suy thoái và khủng hoảng tư tưởng trong nội bộ Đảng, đề phòng những phương thức mới như trận chiến tranh tiền tệ, thao túng văn hóa truyền thống, tổ chức triển khai phi chính phủ nước nhà xâm nhập… Mục tiêu là tránh để Trung Quốc lặp lại thảm kịch của Liên Xô[140] Chủ tịch Đặng Tiểu Bình từng nói: Trung Quốc phải ghi nhận lấy bài học kinh nghiệm tay nghề Liên Xô làm tấm gương soi, biến việc xấu thành việc tốt, vĩnh viễn không quên tổ tông, tổ tông đó đó đó là chủ nghĩa Marx[141], “toàn bộ chúng ta nói đường lối cơ bản của Đảng phải ổn định suốt 100 năm, muốn nước nhà yên ổn lâu dài, cái thực sự liên quan đến đại cục đó đó là việc này… chỉ việc có một Bộ Chính trị tốt thì cái loạn nào xuất lúc bấy giờ cũng ngăn ngừa được”[142]

Có nhiều nguyên nhân dẫn tới sự sụp đổ của Liên Xô, gồm có cả nguyên nhân khách quan lẫn chủ quan:

    Đường lối cải cách sai lầm không mong muốn: Những cải cách của Gorbachev đã đẩy nhanh sự sụp đổ của Liên Xô hơn là cứu vãn tình hình[143]. Những cải cách thả lỏng quyền trấn áp riêng với những người dân và cải cách chính trị và kinh tế tài chính lại khiến chính phủ nước nhà Liên Xô trở nên ngày một yếu ớt và dễ bị tổn thương do họ không hề quyền lực tối cao mạnh mẽ và tự tin như trước kia. Nhiều người Liên Xô đã sử dụng quyền hạn mới của tớ để tổ chức triển khai phê phán chính phủ nước nhà và vào năm 1991, những người dân này đã thành công xuất sắc trong việc khiến cơ quan ban ngành thường trực Liên Xô tan rã. Nhóm cải cách do Mikhail Sergeyevich Gorbachyov đứng đầu đã mắc những sai lầm không mong muốn mới: biến phản biện xã hội thành một quy trình không trấn áp được, nhiều khi thành một hoạt động và sinh hoạt giải trí bừa bãi, mang tính chất chất vô chính phủ nước nhà.[144] Không còn bị trấn áp, những lực lượng chống Xô Viết đã tiến hành những hoạt động và sinh hoạt giải trí “diễn biến hòa bình”, gây xích míc Một trong những sắc tộc của Liên Xô.[145] Các giải pháp gồm có: hạ nhục Chủ nghĩa Mác-Lênin, gây thiếu tin tưởng của người dân vào cơ quan ban ngành thường trực bằng những giải pháp chụp mũ, tạo tin đồn giả.[146]
    Diễn biến hòa bình của phương Tây: Chính sách của Gorbachev khiến Nhà nước Liên Xô dần mất đi sự trấn áp với truyền thông, báo chí và giới lý luận. Xuất hiện thật nhiều nội dung bài viết xét lại lịch sử, xét lại chủ nghĩa xã hội, phủ nhận vai trò của Cách mạng Tháng Mười trên báo chí mà không biến thành ngăn ngừa và xử lý. Các “tổ chức triển khai phi chính phủ nước nhà” xuất hiện thật nhiều (hơn 30.000 tổ chức triển khai vào năm 1987), trong số đó nhiều tổ chức triển khai nhận tài trợ quốc tế, vận động ngầm hoặc công khai minh bạch truyền bá tư tưởng phủ nhận Nhà nước Liên Xô. Nhiều cty xuất bản, phát thanh, truyền hình được phương Tây tài trợ đã quay sang chỉ trích lịch sử cách mạng, khiến tư tưởng chính trị của Đảng viên và nhân dân Liên Xô trở nên xấp xỉ kinh hoàng, niềm tin vào sự nghiệp cách mạng sụt giảm nghiêm trọng[147]
    Sự tha hóa trong nội bộ Đảng và nhà nước: trong năm 1960 và 1970 tận mắt tận mắt chứng kiến sự tha hóa của một bộ phận Đảng viên có chức vụ cao trong Đảng Cộng sản. Thời kỳ Lenin và Stalin, kỷ luật Đảng được thi hành nghiêm khắc, tham nhũng bị trừng trị rất nặng nên phần lớn Đảng viên những cấp đều liêm chính. Từ thời Khrushchev, do kỷ luật đảng bị buông lỏng nên một phận đảng viên trở nên tha hóa, họ không hề sợ bị xử phạt nghiêm khắc nên đã tham nhũng để sống xa hoa, gây ra sự bất bình cho những người dân dân Liên Xô. Trong thế hệ trẻ có nhiều người không hề tình cảm với Đảng khi thấy có những đảng viên biến chất, không hề tư cách mẫu mực như dưới thời cha mẹ của tớ. Khi Liên Xô rơi vào khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ trong trong năm 1980, những người dân trẻ tuổi này sẽ không còn thích đứng lên bảo vệ một nhà nước mà người ta không còn tình cảm. Ngay cả bộ phận Đảng viên tha hóa này cũng muốn phá bỏ Liên Xô, gạt bỏ những Đảng viên trung kiên và sự ràng buộc của điều lệ Đảng để họ hoàn toàn có thể trục lợi được nhiều hơn nữa. Trước khi Đảng Cộng sản Liên Xô sụp đổ không lâu đã có một cuộc khảo sát xã hội học với vướng mắc: “Đảng Cộng sản Liên Xô đại diện thay mặt thay mặt cho ai?”. Kết quả là, số người nhận định rằng Đảng Cộng sản Liên Xô đại diện thay mặt thay mặt cho nhân dân chiếm 7%, đại diện thay mặt thay mặt cho công nhân chiếm 4%, đại diện thay mặt thay mặt cho toàn thể đảng viên chiếm 11%. Trong khi đó, có tới 85% số người được hỏi nhận định rằng: Đảng Cộng sản Liên Xô đại diện thay mặt thay mặt cho quan chức, cán bộ và nhân viên cấp dưới nhà nước”. Theo ông Tạ Ngọc Tấn, nhiều thành phần thời cơ, phẩm chất đạo đức kém đã xâm nhập vào hàng ngũ Đảng viên, dùng mưu mẹo vụ lợi để thăng tiến, những Đảng viên thực sự tài năng và đạo đức thì lại bị cản trở tăng trưởng. Goóc-ba-chốp là một nhân vật đặc trưng cho điều này, khi ông ta lên tới vị trí Tổng Bí thư thì đã quay sang phản bội chính sách.[148]
    Sức ép từ trận chiến tranh kinh tế tài chính của Phương Tây: Sự lãnh đạo của Ronald Reagan đã dẫn đến việc ngày càng tăng lớn trong tiêu pha quân sự chiến lược của Mỹ, cũng như nghiên cứu và phân tích và tăng trưởng nhiều vũ khí mới và tốt hơn. Điều này làm cho Liên Xô cũng phải ngày càng tăng tiêu pha của tớ dành riêng cho quốc phòng trong toàn cảnh nền kinh tế thị trường tài chính đang dần rơi vào tình trạng trì trệ. Hoa Kỳ ủng hộ những trào lưu phản kháng ở Đông Âu cùng lực lượng Hồi giáo tại Afghanistan buộc Liên Xô phải đưa quân can thiệp làm tăng nguồn lực vốn quân sự chiến lược, đồng thời họ phải tăng viện trợ cho những chính phủ nước nhà tại đây nhằm mục đích duy trì ảnh hưởng tại những nơi này. Reagan không riêng gì có tiến công Liên Xô bằng tiêu pha quân sự chiến lược; ông cũng tiến công nền kinh tế thị trường tài chính của tớ. Hoa Kỳ đã phối phù thích hợp với Ả Rập Saudi tăng xuất khẩu dầu mỏ sang Châu Âu để đẩy giá dầu xuống và hạn chế sản lượng xuất khẩu của Liên Xô sang phương Tây, bên gần đó họ còn hạn chế Liên Xô tiếp cận công nghệ tiên tiến và phát triển cao của phương Tây[149]. Không có thu nhập từ dầu mỏ, nền kinh tế thị trường tài chính Liên Xô khởi đầu lâm vào cảnh trì trệ.
    Các sự kiện trong nước và ngoài nước: trận chiến tại Afghanistan của Liên Xô cũng là một yếu tố quan trọng dẫn tới sự sụp đổ của Liên Xô[150]. Hồng quân Liên Xô, lực lượng từng vượt mặt phát xít Đức trong Thế chiến II, từng dập tắt thành công xuất sắc những cuộc bạo động tại Hungary và Tiệp Khắc, đã sa lầy trong trận chiến quyết liệt tại đây. Có tới một triệu binh lính Liên Xô đã tham gia trận chiến, với mức chừng 14.000 người đã thiệt mạng và Hàng trăm người khác bị thương, đồng thời đã khiến ngân sách Liên Xô hao tổn nhiều cho trận chiến này. Đến năm 1986, vụ tai nạn không mong muốn hạt nhân Chernobyl xẩy ra cũng khiến Liên Xô bị tổn thất nặng về kinh tế tài chính.
    Chính sách kinh tế tài chính cứng nhắc: Nền kinh tế tài chính của Liên Xô triệu tập quá nhiều vào công nghiệp nặng và công nghiệp quân sự chiến lược, mà không chú trọng tăng trưởng công nghiệp nhẹ sản xuất hàng tiêu dùng. Điều này đã dẫn đến việc thiếu vắng thành phầm & hàng hóa tiêu dùng, Đk để duy trì mức sống cao. Trong trong năm 1960-1970, kinh tế tài chính tăng trưởng nhanh, sức tiêu thụ của người dân Liên Xô tăng mạnh, nhưng công nghiệp nhẹ không tăng đủ nhanh, nên đến thập niên 1980 những món đồ tiêu dùng như quần áo hay giày dép bị thiếu nguồn cung cấp, nhiều công dân của Liên Xô có tiền nhưng lại không còn hàng để sở hữ. Sự thiếu vắng đã dấy lên những nghi ngờ về tính chất ưu việt của khối mạng lưới hệ thống Xô viết, làm cho nhiều người thiếu tin vào chính phủ nước nhà và kỳ vọng về một sự thay đổi về khối mạng lưới hệ thống chính trị.
    Chủ nghĩa dân tộc bản địa và trào lưu ly khai: Năm 1989, trào lưu dân tộc bản địa chủ nghĩa ở Đông Âu đã mang lại sự thay đổi chính sách ở Ba Lan và trào lưu này nhanh gọn lan sang Tiệp Khắc, Nam Tư và những nhà nước vệ tinh của Liên Xô ở Đông Âu. Điều này đã thúc đẩy những trào lưu ly khai ở nhiều nước Cộng hòa thuộc Liên Xô, nhất là ở Ukraina, Belarus và những nước vùng Baltic. Khi những nước Cộng hòa Xô viết này tuyên bố độc lập và tách khỏi Liên Xô, quyền lực tối cao của nhà nước TW bị suy yếu nghiêm trọng và đến năm 1991, Liên Xô bị giải thể.

Ngày 17/3/1991, tại Liên Xô đã có một cuộc trưng cầu dân ý toàn Liên bang về việc có nên duy trì Liên bang Xô Viết nữa hay là không. Trong số 148.574.606 cử tri tham gia bỏ phiếu, đã có 113.512.812 phiếu (76%) ủng hộ duy trì Liên Bang Xô Viết. Như vậy, ý nguyện của phần lớn người dân Liên Xô là vẫn muốn giang sơn tồn tại. Nguyên nhân sự tan rã của Liên Xô không bắt nguồn từ ý nguyện của quá nhiều nhân dân, mà thực ra đó là hậu quả do giới lãnh đạo cấp cao Liên Xô tự gây ra: họ đã tự phá hủy khối mạng lưới hệ thống chính trị, làm suy yếu cỗ máy Nhà nước, rồi tiếp theo đó tự ý ra quyết định hành động giải tán Nhà nước Liên Xô (dù điều này trái với kết quả trưng cầu dân ý trước đó chỉ vài tháng).[134]

Tháng 5/1993, Gorbachev thăm Pháp đã vấn đáp phỏng vấn báo “Le Figaro” về kĩ năng “tương hỗ bên phía ngoài” trong việc xóa khỏi chủ nghĩa cộng sản tại Liên Xô, Gorbachev lần thứ nhất công nhận rằng trong cuộc gặp với Tổng thống Mỹ Ronald Reagan tại Reykjavik, ông đã “trao Liên Xô vào tay Mỹ” (trong hồi ký của tớ, Reagan nói rằng ông ta đã biết thành sốc vì vui mừng lúc biết một bộ phận trong giới chính trị cấp cao Liên Xô lại sở hữu tư tưởng chống Cộng). Sau này, năm 1999, tại trường ĐH Mỹ ở Thổ Nhĩ Kỳ, Gorbachev tự thú nhận: “Mục tiêu của toàn bộ đời tôi là tiêu diệt chủ nghĩa cộng sản. Chính vì để đạt được tiềm năng này tôi đã sử dụng vị thế của tớ trong Đảng và trong Nhà nước… Và để đạt được nó, tôi đã phải thay đổi toàn bộ Ban lãnh đạo Đảng cộng sản Liên Xô và Xô viết Tối cao cũng như Ban lãnh đạo ở toàn bộ những nước Cộng hoà. Tôi đã tìm kiếm những người dân ủng hộ để hiện thực hoá tiềm năng đó, trong số này đặc biệt quan trọng có A. Yakovlev, Shevardnadze…”[151].

Tuy nhiên, một số trong những người dân khác nhận định rằng Gorbachev là một chính khách yếu kém nên những chủ trương của ông ta mới dẫn tới sự tan rã của Liên Xô. Nikolai Ryzhkov nhận xét “Nhưng dù không kính trọng Gorbachev, tôi vẫn phải nói lại là ông ta không thích làm tan rã giang sơn, không thích. Chỉ đơn thuần và giản dị là bằng những hành vi ngu ngốc của tớ, ông ta đã đưa giang sơn đến thảm cảnh đó… Sai lầm của Gorbachev là: bao giờ cũng bắt nguồn từ kinh tế tài chính, không quan tâm gì đến yếu tố Đảng và Nhà nước.”. Còn Lý Quang Diệu nhận định rằng “Cái ngày ông Gorbachev nói với quần chúng tại Moskva: không việc gì phải sợ KGB, tôi đã hít một hơi thật sâu. Tôi nghĩ con người này là một thiên tài thật sự… Cho tới khi tôi gặp ông ấy và tôi thấy ông ấy hoàn toàn lúng túng trước những gì đang xẩy ra quanh mình. Ông ấy đã nhảy xuống phần rất sâu của bể nước mà không hề biết phương pháp bơi.”. Lý Quang Diệu nhận xét Gorbachev kém xa Đặng Tiểu Bình, người đã cải cách từ từ mà không hề làm Trung Quốc tan rã.[152] Đến năm 2022, vấn đáp phỏng vấn của đài BBC, Gorbachev nhận định rằng “Những gì xẩy ra cho Liên Xô là tấn kịch đời tôi. Và là tấn thảm kịch cho mọi người sống ở Liên Xô”. Ông nhận định rằng những những lãnh đạo Cộng hòa Xô viết Nga, Belorussia và Ukraina, những người dân đã ký kết văn bản giải thể Liên Xô đã “Phản bội ngay sau sống lưng tôi… Họ đốt cả ngôi nhà chỉ để châm điếu thuốc. Chỉ để sở hữu quyền lực tối cao… Họ không thể làm thông qua giải pháp dân chủ (vì trưng cầu dân ý đã cho toàn bộ chúng ta biết 76% cử tri vẫn ủng hộ duy trì Liên Xô). Thế là họ phạm tội. Đó là thay máu chính quyền.” và quyết định hành động từ chức Tổng thống Liên Xô là vì “Chúng tôi đang đi tới nội chiến và tôi muốn tránh nó. Tôi không thể để điều này xẩy ra chỉ để bám níu quyền lực tối cao. Từ chức là thắng lợi của tôi.”.[153]

Theo Leon Aron, việc Liên Xô tan rã là một điều rất bất thần, trong cả với mọi nhà nghiên cứu và phân tích về Liên Xô thời kỳ ấy. “Nhiều người nhận định rằng Liên Xô tan rã là vì tình trạng kinh tế tài chính yếu kém, nhưng sự thực không phải như vậy”. Vào năm 1985, Liên Xô vẫn vẫn đang còn nguồn lực kinh tế tài chính, khoa học và nhân sự rất mạnh mẽ và tự tin. Tình trạng thiếu vắng hàng tiêu dùng có trình làng, Đk sống của người dân Liên Xô thấp hơn so với hầu hết những nước Đông Âu và chắc như đinh không bằng so với những nước tăng trưởng ở Phương Tây, nhưng vẫn ổn định và tốt hơn nhiều những nước đang tăng trưởng, và Liên Xô đã từng trải qua nhiều quy trình gian khó hơn nhiều mà vẫn vượt qua được. Từ năm 1981 đến năm 1990, mức tăng trưởng GDP của Liên Xô, tuy nhiên có đình trệ, nhưng vẫn đạt 1,9% một năm, vận tốc này sẽ không còn chậm hơn so với nhiều nước tăng trưởng cùng thời kỳ. Thâm hụt ngân sách vẫn ở dưới mức 9% GDP cho tới hết năm 1989, tỷ suất mà hầu hết những nhà kinh tế tài chính cho là hoàn toàn hoàn toàn có thể khắc phục được. Mức thu nhập của người dân Xô viết vẫn tiếp tục ngày càng tăng trong 5 năm 1985-1990, ở vừa và thấp trên 7% mỗi năm. Chi phí cho trận chiến ở Afganistan là khoảng chừng 4 – 5 tỷ đôla (thời giá năm 1985), không đáng kể khi so với GDP của Liên Xô[154]. Nguyên nhân cốt lõi của việc Liên Xô tan rã, theo Leon Aron, đó đó là từ trên xuống: những chủ trương phá vỡ nguyên tắc Xô Viết, vừa liều lĩnh lại vừa bạc nhược của Gorbachev; sự chia rẽ nhân tâm được kích động bởi những nội dung bài viết của những nhà văn, nhà báo chống Nhà nước Liên Xô mà không biến thành ngăn ngừa..

Sau này, Tổng thống Nga Vladimir Putin cho biết thêm thêm ông phản đối sự tan rã của Liên Xô. Ông nhận định rằng lẽ ra Liên bang Xô Viết đang không biến thành sụp đổ, nếu như Đảng Cộng sản Liên Xô tiến hành cải cách đúng hướng và không “thả cửa” cho những tư tưởng phá hoại giang sơn của giới báo chí biến chất cũng như những thành phần thời cơ trong nội bộ Đảng.[155]. Mặc dù vậy, bản thân Putin không còn ý định đưa quy mô Nhà nước Liên Xô quay trở lại nước Nga chính bới nó không phù phù thích hợp với toàn cảnh lúc bấy giờ “Bất cứ ai không cảm thấy tiếc nuối vì sự sụp đổ của Liên Xô là người không còn trái tim. Bất cứ ai muốn Phục hồi nó thì là người không còn não”[156]. Khi nhận được vướng mắc về sự việc kiện nào trong lịch sử Nga mà ông muốn thay đổi nhất, Tổng thống Putin đáp ngắn gọn rằng: “Sự sụp đổ của Liên bang Xô Viết”[157].

Hậu quả sau khi tan rãSửa đổi

Sau khi Liên Xô tan rã, lớp Đảng viên trung thành với chủ với chủ nghĩa cộng sản trong Đảng Cộng sản Liên Xô vừa phẫn nộ cực độ, vừa bất lực. Tổng Tham mưu trưởng quân đội, Anh hùng Liên Xô, nguyên soái Sergei Fyodorovich Akhromeev đã tự sát bằng khẩu súng ngắn từng theo ông suốt cuộc sống. Trong bức thư tuyệt mệnh, ông để lại sự phẫn nộ và than thở: “Tất cả những gì tôi phấn đấu cho Đảng đều đã tiêu tan… Tôi không thể sống khi tổ quốc của tôi bị hủy hoại và mọi thứ mà tôi xem là ý nghĩa nhất trong cuộc sống mình bị phá hủy”[158].

trái lại, bộ phận cựu Đảng viên chống chủ nghĩa cộng sản nay đã đạt được mục tiêu. Họ giành thật nhiều độc quyền đặc lợi trong chính phủ nước nhà mới: 75% số quan chức cạnh bên tân tổng thống, 57,1% cán bộ trong những chính đảng mới và 73,4% quan chức của chính phủ nước nhà mới ở Nga là cựu Đảng viên. Họ tận dụng sự hỗn loạn về thương mại hoá, thị trường hoá để trực tiếp chiếm đoạt tài sản nhà nước thành tài sản riêng.[159]. Sau khi Liên Xô tan rã, theo “liệu pháp sốc” do người Mỹ tư vấn, chính phủ nước nhà Nga tiến hành cưỡng chế tư hữu hóa trong nghành nghề kinh tế tài chính[134][160]. Hồi thập niên 1980, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Liên Xô Nikolai Ryzhkov khi thảo luận về kế hoạch quy đổi nền kinh tế thị trường tài chính Liên Xô sang cơ chế thị trường đã từng chú ý “Các đồng chí sẽ phá nát giang sơn này mất, việt nam tuyệt đối chưa sẵn sàng (cho những bước đi như vậy)! Các đồng chí hãy tưởng tượng xem, ví dụ suốt cả cuộc sống tôi, có ai đó luôn bảo tôi nên phải làm cái gì và đùng một cái toàn bộ bỏ hết và và nói: tự xoay xở lấy! Và để mà hoàn toàn có thể tự xoay xở được, tối thiểu cũng phải mất có một đến 2 năm mò mẫm! Chúng ta hãy thực thi một quy trình quy đổi nào đó. Cụ thể là trước mắt giao cho những nhà máy sản xuất 50% việc làm bằng những đơn đặt hàng nhà nước, còn 50% còn sót lại những nhà máy sản xuất tự tìm đơn đặt hàng. Ít nhất, họ cũng luôn có thể có cái gì để mà thao tác chứ.”[134]. Nền kinh tế tài chính – chính trị thời hậu Liên Xô hoàn toàn chưa sẵn sàng sẵn sàng gì cho quy trình quá độ và “liệu pháp sốc” ở đầu cuối đem lại vô số hậu quả thảm kịch: những công ty quốc doanh bị bán cho tư nhân với mức giá rất rẻ mạt (ví như Zil, hãng sản xuất xe tải rất rộng với 100.000 công nhân, lại được bán với giá chỉ 16 triệu USD). Các trùm tài phiệt nhanh gọn tóm gọn nền kinh tế thị trường tài chính và lũng đoạn chính trường Nga.[161] Kết quả rất nhanh là đưa tới một nền kinh tế thị trường tài chính tiêu điều và suy thoái và khủng hoảng nghiêm trọng. Đất nước nghèo đi nhanh gọn, khối mạng lưới hệ thống phúc lợi xã hội suy yếu, xã hội rơi vào hỗn loạn, phạm tội xẩy ra tràn ngập, phân hóa giàu nghèo tăng mạnh. Hàng chục vạn nhà khoa học và lao động có trình độ cao di cư sang phương Tây[162].

Theo tài liệu của Bộ Nội vụ Nga, lúc đó toàn quốc xuất hiện hơn 8.000 băng nhóm tội phạm có tổ chức triển khai cỡ lớn. Trong Thông điệp tình hình giang sơn năm 1996, Boris Yeltsin thừa nhận: “Nước Nga nay đã vượt Italia, trở thành vương quốc băng đảng mafia lớn số 1 toàn thế giới”. Số vụ giết người tăng nhanh, từ 14.300 vụ (năm 1990) tăng thêm 29.800 vụ vào năm 2001. Bình quân cứ 100.000 dân thì có 1000 người phạm tội, tỷ suất này ở tại mức cao nhất toàn thế giới[163]. Nạn buôn người để phục vụ cho công nghiệp tình dục và những ngành công nghiệp khác tăng trưởng tại nước Nga sau khi Liên Xô sụp đổ là yếu tố trước đó chưa từng có dưới thời Xô Viết[164].

GDP trung bình đầu người của Nga sụt giảm liên tục trong thập niên 1990, tới năm 2005 mới Phục hồi lại mức của năm 1990, tiếp theo đó tăng trưởng mạnh (Nguồn: Ngân hàng Thế giới)

Từ năm 1991 đến năm 1999, tổng mức sản xuất trong nước (GDP) của Nga hạ xuống 52% so năm 1990 (trong lúc đó vào thời kỳ trận chiến tranh từ thời điểm năm 1941 đến năm 1945 chỉ giảm 22%). Theo Ngân hàng Thế giới, GDP danh nghĩa trung bình đầu người của Nga đã giảm từ 3.429 USD/người năm 1989 xuống còn 1.331 USD/người vào năm 1999, nghĩa là chỉ từ 38,8% so với khi Liên Xô còn tồn tại[165]. Mức suy thoái và khủng hoảng của Nga trong quy trình này thậm chí còn còn dài hơn thế nữa và to nhiều hơn so với mức suy thoái và khủng hoảng của Mỹ trong thời kỳ Đại khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ (kéo dãn 4 năm và chỉ sụt giảm ở tại mức 27%)[166]. Sản xuất công nghiệp giảm 64,5%, sản xuất nông nghiệp giảm 60,4%. Vật giá tăng dần hơn 5.000 lần.

Số nhân công kỹ thuật ở Nga đã giảm từ 2,5 triệu xuống còn 800.000 trong quy trình 1991-2001, thật nhiều nhân tài khoa học đã bỏ ra quốc tế. Chảy máu chất xám rất nặng nề, nghiên cứu và phân tích khoa học kỹ thuật cũng trở nên đình trệ[167]

Hệ thống y tế miễn phí và rộng tự do của Liên Xô bị hủy bỏ, hàng loạt bệnh viện công bị tư hữu hóa. Viện phí Từ đó tăng chóng mặt, nhiều người dân không còn đủ tiền đi chữa bệnh (điều trước đó chưa từng xẩy ra dưới thời Liên Xô), tỷ suất tử vong do bệnh tật cũng tăng thêm. Từ năm 1992 trở đi, dân số nước Nga luôn có xu thế giảm. Tuổi thọ trung bình của người Nga năm 1990 là 69,2 tuổi, đến năm 2001 sụt còn 65,3 tuổi. Thậm chí, tuổi thọ trung bình của phái mạnh ở một số trong những vùng hạ xuống chỉ từ 50 tuổi. Dân số Nga đã giảm từ 147 triệu (1990) xuống còn 145 triệu vào năm 2002[167]

Dưới thể chế đa đảng, khối mạng lưới hệ thống nhà nước yếu ớt và việc thiếu vắng một lý tưởng đoàn kết xã hội, tinh thần dân tộc bản địa chủ nghĩa ở những nước cộng hòa cũ thuộc Liên Xô đang không ngừng nghỉ dâng cao, khuynh hướng ly khai, dân tộc bản địa hẹp hòi ngày càng trở nên trầm trọng. Thập niên 1990, hàng loạt những cuộc trận chiến tranh ly khai nổ ra tại những nước thành viên thuộc Liên Xô cũ, khiến hàng trăm ngàn người thiệt mạng.

Quan niệm đạo đức – tinh thần trong xã hội cũng trở nên hỗn loạn, luân lý xã hội và khả năng phân định đúng – sai biến mất, nền tảng đạo đức khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ toàn vẹn và tổng thể. Các giá trị đạo đức cũ mất hiệu lực hiện hành, bị thực tiễn môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên sống đời thường phủ định trong lúc những giá trị đạo đức mới chưa hình thành. Một số phương tiện đi lại truyền thông tư nhân chỉ biết triệu tập truyền bá những giá trị quan phương Tây, thực ra là khuyến khích người dân khôn khéo vơ vét và theo đuổi quyền lợi thành viên, đặt đồng xu tiền lên trên hết, từ đó mất đi phẩm chất chính trực, yêu lao động vốn có của người dân Xô Viết.[168]

Tại Nga và những nước Đông Âu, tầm ảnh hưởng của những Đảng cộng sản xuống thấp. Trong cuộc bầu cử Duma Quốc gia Nga năm 2022, Đảng Cộng sản Nga đạt được 13.4% tổng số phiếu bầu, thông qua đó giành được 42 ghế, đứng thứ hai toàn quốc nhưng vẫn thấp hơn nhiều so với Đảng nước Nga thống nhất[169].

Sự sụp đổ của Liên Xô sau này được tổng thống Nga Putin gọi là “thảm họa địa chính trị tồi tệ nhất thế kỷ XX. Đối với nước Nga, nó đang trở thành một thảm kịch thực sự. Hàng triệu công dân và những tình nhân nước của toàn bộ chúng ta tự nhiên thấy họ đang sống bên phía ngoài lãnh thổ Nga.”. Ông nhận định rằng “Hậu quả sụp đổ còn xấu đi nhiều so với những gì mọi người nghĩ và những gì họ hoàn toàn có thể nghi ngờ trong cả trong những giấc mơ tồi tệ nhất của tớ”[170]. Cựu Thủ tướng Nga Evgeny Primakov nhận định rằng: “Cái giá của yếu tố sụp đổ Liên Xô là rất kinh khủng, nền kinh tế thị trường tài chính Nga tổn thất còn nhiều hơn nữa Chiến tranh toàn thế giới thứ hai. Sẽ là điên rồ nếu nói rằng giang sơn này được hưởng lợi từ trong năm 1990.”[171]

Đảng Cộng sản Liên Xô biến mất, Liên Xô tan rã đã mang lại hậu quả tai hại cho nhân dân Liên Xô. Rất nhiều học giả Nga cũng rút ra kết luận rằng, Liên Xô tan rã làm cho tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội tại Nga thụt lùi mấy chục năm[172]. Viện sỹ khoa học xã hội Dobrinkov nhận xét vào năm 2003 rằng: “Trên thực tiễn, cái gọi là cải tổ khiến kinh tế tài chính nước Nga thụt lùi 20-30 năm, một số trong những tổn thất tinh thần thì không thể nào đo đếm được”[163] Ngay cả nhà văn chống Xô viết là Maksimov, trước lúc qua đời vào năm 1994 cũng cảm thấy ân hận về việc xóa khỏi Liên Xô: “Tôi chưa bao giờ nghĩ mình lại cảm thấy đau lòng như vậy… Tổ quốc của tớ bị giày xéo thành như vậy, cứ như giương mắt mà nhìn mẹ mình bị hãm hiếp vậy. Không còn gì đau lòng hơn thế”[168]. Cựu Tổng thống Ukraina Leonid Kravchuk, một trong ba nhân vật số 1 tham gia ký kết hiệp định giải thể Liên Xô sau này đã nói: “Nếu như năm 1991, tôi biết được giang sơn sẽ tăng trưởng đến như cục diện như ngày ngày hôm nay thì khi đó tôi đã nhất quyết chặt đứt cánh tay mình chứ không ký vào Hiệp định đó[173].

Phải đến khi Tổng thống Nga Vladimir Putin (một cựu sỹ quan tình báo Liên Xô) lên nắm quyền năm 2000, nước Nga mới dần Phục hồi, đến năm 2005 thì GDP đầu người của Nga ở đầu cuối đã và đang trở lại mức của năm 1990. Nếu tính GDP đầu người của Nga theo sức tiêu thụ của năm 2010 thì đến trong năm 2007, GDP đầu người của Nga đã về lại mức năm 1989 và tiếp theo đó tiếp tục tăng trưởng[174]. Tới năm 2010, người Nga đã đạt tới thu nhập trung bình đầu người cao hơn dưới thời Liên Xô. Số người ủng hộ việc Phục hồi Nhà nước Liên Xô với khối mạng lưới hệ thống chính trị không thay đổi như trước kia đã giảm dần, theo một khảo sát năm 2022 chỉ có 12% số người được hỏi ủng hộ việc Phục hồi nguyên trạng nhà nước Liên Xô, tuy nhiên 46% ủng hộ việc đoàn kết những nước cộng hòa Xô viết cũ trong một liên minh mới tương tự như Liên minh châu Âu.[175].

Theo cuộc khảo sát của Sputnik Mneniya tại 9 nước trong số 11 vương quốc thuộc Liên Xô cũ vào năm 2022, phần lớn dân cư trên 35 tuổi (những người dân đã trải qua môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên sống đời thường dưới thời Liên Xô) nhận định rằng môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên sống đời thường ở Liên Xô tốt hơn so với thời kỳ sau khi giang sơn tan rã. Ở Nga, 64% số người đã trải qua thời kỳ Liên Xô nhìn nhận rằng chất lượng môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên sống đời thường thời đó cao hơn. Ở Ukraina, đồng ý với tuyên bố này còn có 60% số người vấn đáp, còn tỷ suất cao nhất là ở Armenia (71%) và Azerbaijan (69%)[176] Trong một cuộc thăm dò do Trung tâm Levada tổ chức triển khai vào tháng bốn/2022, 56% người được hỏi cho biết thêm thêm họ mong ước Liên Xô vẫn tồn tại. Một khảo sát của Trung tâm Công luận Toàn Nga (VTsIOM) đã cho toàn bộ chúng ta biết 64% người Nga sẽ bỏ phiếu cho việc gìn giữ Liên Xô nếu như tổ chức triển khai một cuộc trưng cầu dân ý vào năm 1991.[177] Trong cuộc khảo sát của Trung tâm Levada năm 2022, 53% số người được hỏi nuối tiếc vì sự sụp đổ của khối mạng lưới hệ thống kinh tế tài chính kế hoạch hóa, 43% nuối tiếc cảm hứng được sống trong một siêu cường[175].

Khảo sát của hai cơ quan khảo sát dư luận ở Nga đã cho toàn bộ chúng ta biết: không ít người dân Liên Xô cũng không thích giang sơn Liên Xô tan rã. Cuối năm 2005, kết quả một cuộc khảo sát dư luận của hai cơ quan độc lập nổi tiếng ở Nga đã cho toàn bộ chúng ta biết: 66% người Nga ngày này cảm thấy nuối tiếc cho việc sụp đổ của Liên Xô; 76% số người nhận định rằng Liên Xô có thật nhiều điểm đáng để tự hào. 72% và 80% số người được hỏi lần lượt nhận định rằng Gorbachev và Yeltsin đã đẩy giang sơn vào con phố sai lầm không mong muốn; chỉ có một% số người được hỏi mong ước sống dưới thời Yeltsin.[173], 60% người Nga tin rằng: sự sụp đổ của Liên Xô gây nhiều tác hại nhiều hơn nữa là quyền lợi. Trong cơn đại hồng thủy đó, nhiều nước cộng hòa hậu Xô viết đã rơi vào bạo lực sắc tộc sau khi đã có được độc lập, khiến cả trăm ngàn người thiệt mạng.

Một cuộc thăm dò đã được tiến hành trong năm 2022 đã cho toàn bộ chúng ta biết có 35% người Ukraina nuối tiếc về sự việc sụp đổ của Liên Xô, 50% không nuối tiếc và 15% thấy phân vân. Trong số này, người miền Đông Ukraina (hầu hết là người gốc Nga) có tỷ suất tiếc nuối cao gấp hai so với những người miền Tây (muốn Ukraina gia nhập EU và NATO). Những người già từng sống trong thời kỳ đó, hoặc người đang thất nghiệp có tỷ suất tiếc nuối cao hơn[178].

Năm 1991, Tổng thống Hoa Kỳ George H.W. Bush đã bày tỏ cảm xúc sung sướng của tớ nhân sự kiện Liên Xô sụp đổ: “Sự kiện vĩ đại nhất từng trình làng trên toàn thế giới trong suốt cuộc sống của tôi, trong toàn bộ cuộc sống của mỗi toàn bộ chúng ta, đó đó là yếu tố kiện này đây: Nhờ vào ân sủng của Thiên Chúa, nước Mỹ đã thắng lợi cuộc Chiến tranh Lạnh” [179]. Với việc Liên Xô sụp đổ, Hoa Kỳ trở thành siêu cường duy nhất còn tồn tại trên toàn thế giới.

Theo sử gia Geoffrey Roberts, trên bình diện toàn thế giới, sự sụp đổ của Liên Xô khiến phương Tây không hề một đối trọng đủ mạnh mẽ và tự tin, toàn thế giới ngày này vẫn còn đấy xa mới hoàn toàn có thể gọi là bảo vệ an toàn và uy tín.[180] Theo tiến sỹ Marcus Papadopoulos, một Chuyên Viên về Nga, việc Liên Xô sụp đổ làm cho việc can thiệp của Mỹ và phương Tây vào việc làm nội bộ của những nước tăng mạnh, với những vi vi phạm pháp quốc tế ở tại mức độ trước đó chưa từng thấy. Nếu Liên Xô còn tồn tại thì những cuộc trận chiến tranh của phương Tây tiến công Nam Tư, Iraq, Libya, Syria… sự trỗi dậy của chủ nghĩa khủng bố và Hồi giáo cực đoan sẽ không còn bao giờ xẩy ra[181].

Liên Xô so với Nga

Cả Liên Xô và Nga đều những tên không chính thức được cho là nhãn dài hơn thế nữa và chính thức hơn. “Liên bang Xô viết” là một thuật ngữ được sử dụng như một sự thay thế cho Liên bang những nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Xô viết, trong lúc Nga hoàn toàn có thể liên quan đến nhiều thứ rất khác nhau; vùng địa lý rõ ràng, vương quốc, chính phủ nước nhà và người dân.

Cả Liên Xô và Nga đều nằm trong tâm hai lục địa – châu Á và châu Âu. Tuy nhiên, có thật nhiều sự khác lạ giữa hai, tuy nhiên có một số trong những cơ sở chung, gồm có một chính phủ nước nhà triệu tập với trấn áp xã hội thống nhất bởi một hệ tư tưởng quân sự chiến lược và xã hội. Cả hai khái niệm thường rất phổ cập và phổ cập trong Chiến tranh Lạnh (1947-1991). Những vị trí căn cứ chung này là yếu tố hiển nhiên trong suốt thời hạn mà cả hai trạng thái này đều tồn tại đồng thời.

Liên bang Xô viết là một liên minh hoặc tập hợp của 15 nước cộng hòa. Nó tồn tại từ thời điểm năm 1922 cho tới lúc nó rơi vào năm 1991. Liên Xô về cơ bản là một nhà nước duy nhất tuân thủ chính sách Cộng sản. Trong thời kỳ hoàng kim của nó, Liên bang Xô viết là một trong hai siêu cường của toàn thế giới (một trong số đó là Hoa Kỳ). Các nước thành viên Liên Xô là những nước mở rộng từ Đức đến Thái Bình Dương.

Liên bang Xô viết không hề tồn tại Tính từ lúc lúc nó bị giải tán vào năm 1991. Kết quả là những nước cộng hòa thành viên trở thành những vương quốc độc lập. Là một nhà nước độc đảng và là thành phần của 15 nước cộng hòa, Liên hiệp có nhiều nền văn hoá và sắc tộc trong một tiểu bang độc nhất.

Mặt khác, “Nga” gắn sát với một vương quốc, chính phủ nước nhà và xã hội rõ ràng. Hiện tại, Nga là một liên bang hoạt động và sinh hoạt giải trí theo một chính phủ nước nhà bán chính phủ nước nhà do Thủ tướng đứng đầu.

Nga có một lịch sử rất dài. Nó đã tồn tại như thể một đế chế mạnh mẽ và tự tin đã được mang xuống bởi một cuộc cách mạng. Sau cuộc cách mạng, Nga gia nhập Liên bang Xô viết là một trong những nước cộng hòa của nó.

Nga là nước cộng hòa nhà nước chi phối trong thời kỳ tồn tại của Liên Xô. Thủ đô của Liên Xô là Moscow, Nga, và nó cũng là nơi của chính phủ nước nhà và quyền lực tối cao. Nga cũng là nước lớn số 1 trong số 15 nước cộng hòa bị giải thể, thậm chí còn còn sáp nhập một số trong những nước thành viên cũ của Liên Xô thành một liên bang mang tên Liên bang Nga.
Cho đến ngày này, Nga vẫn tiếp tục tồn tại như một vương quốc và một chính phủ nước nhà. Nó có nền văn hoá và truyền thống cuội nguồn riêng không liên quan gì đến nhau với nền văn hoá của những thành viên cũ của Liên Xô.
Tóm tắt:

1. Liên Xô và Nga không phải là một và giống nhau, nhưng chúng liên quan ngặt nghèo với nhau. Cả hai lao lý cũng là nhãn không chính thức.

2. “Liên bang Xô viết” đại diện thay mặt thay mặt cho “Liên bang những nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Xô viết”, một bộ sưu tập của 15 vương quốc tồn tại từ thời điểm năm 1922 đến năm 1991. Mặt khác, “Nga” đề cập đến một vị trí, chính phủ nước nhà và vương quốc rõ ràng trên toàn thế giới.
3. Liên bang Xô viết đề cập đến toàn bộ công đoàn và toàn bộ 15 nước cộng hòa của nó. Trong khi đó, Nga chỉ là một trong những nước cộng hòa trước kia, nhưng lại sở hữu một lượng lớn quyền lực tối cao. Thành phố của Nga, Moscow, là thủ đô và TT của chính phủ nước nhà Liên minh.
4. Liên bang Xô viết được xây dựng vào năm 1922 và tan rã vào năm 1991. Nó cũng vận dụng cách tiếp cận của Cộng sản trong quản trị. trái lại, Nga đã tồn tại trước và sau Liên Xô. Hôm nay, chính phủ nước nhà Nga là một nước cộng hòa liên bang. Ngoài ra, những nước cộng hòa khác của Liên Xô được hình thành như những nước độc lập.
5. Liên bang Xô viết, với 15 nước cộng hòa, là một nốt ruồi văn hoá và sắc tộc. Nga có nền văn hoá riêng không liên quan gì đến nhau, bản sắc và truyền thống cuội nguồn khác lạ so với những nền văn hoá của những thành viên cũ của Liên Xô.
6. Xét về quy mô, Liên Xô to nhiều hơn (như chính phủ nước nhà) và rộng hơn (về mặt địa lý). Nga hoàn toàn có thể là một nước lớn, nhưng nó là nhỏ hơn so với Liên Xô cả về quy mô và trong phạm vi của chính phủ nước nhà.

Sự khác lạ chính – Nga vs Liên Xô

Điều quan trọng là nhìn vào lịch sử của Nga, để hiểu sự khác lạ giữa Nga và Liên Xô. Nga là một giang sơn có lịch sử rất dài; đó là một đế chế hùng mạnh bị lật đổ bởi một cuộc cách mạng. Sau cuộc cách mạng, nó trở thành một vương quốc của Liên Xô vào năm 1922. Sau khi Liên Xô tan rã vào năm 1991, nó khởi đầu được gọi là Nga hoặc Liên bang Nga. Do đó, sự khác lạ chính giữa Nga và Liên Xô là Nga là một vương quốc trong lúc Liên Xô là một vương quốc chính trị, trong số đó Nga là một trong những vương quốc.

Nga là gì

Nga, nằm ở vị trí phía bắc Eurasia, là vương quốc lớn số 1 trên toàn thế giới (17.075.400 km2) và bao trùm hơn một phần tám diện tích s quy hoạnh đất có người ở trên trái đất . Nga trải dài trên toàn bộ phía bắc châu Á và phần lớn Đông Âu. Nga có chung biên giới đất liền với Bắc Triều Tiên, Mông Cổ, Trung Quốc, Kazakhstan, Ba Lan, Litva, Latvia, Estonia, Phần Lan và Na Uy. Nó có chung biên giới thủy quân với Nhật Bản và tiểu bang Alaska của Hoa Kỳ.

Nga là một nước cộng hòa bán tổng thống liên bang, và tên chính thức của nó là Liên bang Nga. Theo hiến pháp của tớ, Tổng thống sẽ là nguyên thủ vương quốc và Thủ tướng là người đứng đầu chính phủ nước nhà. Nga là nước lớn số 1 trong số 15 vương quốc Cộng hòa tạo thành Liên Xô; nó sáp nhập một số trong những vương quốc sau khi Liên Xô tan rã.

Quốc kỳ Nga

Năm nguyên do dẫn đến việc tan rã của Liên Xô 30 năm trước đó

Nguồn hình ảnh, Getty Images

Chụp lại hình ảnh,

Liên bang Xô Viết tan rã vào trong ngày 26/12/1991

Vào ngày 25/12/1991, ông Mikhail Gorbachev chính thức thôi giữ chức tổng thống Liên Xô. Sau đó một ngày, hôm 26/12, quốc hội nước này – Xô Viết Tối cao – chính thức công nhận sự độc lập của 15 vương quốc mới, và kết thúc sự tồn tại của Liên bang Xô Viết.

Ngọn cờ đỏ với búa liềm, thuở nào là hình tượng của một trong những vương quốc hùng mạnh nhất toàn thế giới, được hạ xuống ở Điện Kremlin.

Ông Gorbachev lên nắm quyền năm 1985, khi ông mới chỉ 54 tuổi. Ông khởi đầu một chuỗi những cải phương pháp để lấy sức sống mới vào một trong những giang sơn đang bế tắc.

Nhiều người nhận định rằng những cải cách này, còn được gọi là Perestroika (tái xây dựng và tái cơ cấu tổ chức triển khai) và Glasnost (Open và tự do ngôn luận), đã dẫn đến ngày tàn của giang sơn. Những người khác lại nhận định rằng không còn gì cứu vãn được Liên Xô, vì cơ cấu tổ chức triển khai cứng nhắc của nước này.

Quảng cáo

Trong bài này, chúng tôi xem xét những nguyên do chính dẫn đến việc tan rã của Liên Xô, những điều có tác động thâm thúy tới cách nước Nga tự nhìn nhận mình và cách nước này duy trì quan hệ với phần còn sót lại của toàn thế giới.

‘Tôi nhớ lại thời Liên Xô và nghĩ đến xã hội Nga ngày này’

‘Nhiều người Nga còn lưu luyến Liên Xô’

4478

Video So sánh Liên Xô và Liên bang Nga ?

Bạn vừa tìm hiểu thêm tài liệu Với Một số hướng dẫn một cách rõ ràng hơn về Video So sánh Liên Xô và Liên bang Nga tiên tiến và phát triển nhất

Share Link Down So sánh Liên Xô và Liên bang Nga miễn phí

Quý khách đang tìm một số trong những Chia SẻLink Tải So sánh Liên Xô và Liên bang Nga Free.

Thảo Luận vướng mắc về So sánh Liên Xô và Liên bang Nga

Nếu sau khi đọc nội dung bài viết So sánh Liên Xô và Liên bang Nga vẫn chưa hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comment ở cuối bài để Admin lý giải và hướng dẫn lại nha
#sánh #Liên #Xô #và #Liên #bang #Nga