Kinh Nghiệm về Nhà triết học nào giống hệt vật chất với nguyên tử 2022
Bạn đang tìm kiếm từ khóa Nhà triết học nào giống hệt vật chất với nguyên tử được Update vào lúc : 2022-03-25 07:12:19 . Với phương châm chia sẻ Bí quyết Hướng dẫn trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết 2022. Nếu sau khi đọc Post vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại phản hồi ở cuối bài để Tác giả lý giải và hướng dẫn lại nha.
1. Quan niệm về vật chất trong lịch sử triết học trước Mác
1.1.1. Quan niệm về vật chất trong triết học thời kỳ cổ đại
Ngay từ thời kỳ cổ đại, tuy nhiên những tài liệu khoa học về tự nhiên còn rất ít, tri thức khoa học chuyên ngành chưa Ra đời, sự hiểu biết của con người về toàn thế giới hầu hết cũng nhờ vào những tài liệu cảm tính, những quan sát trực tiếp, ngay từ khi đó những nhà triết học ở Ấn Độ, Trung Quốc, và Hy Lạp cổ đại, trong lúc lý giải toàn thế giới đã nêu ra ý niệm của tớ về vật chất. Nhũng ý niệm đó tuy còn thô sơ, mộc mạc, hầu hết là những phỏng đoán thiên tài, nhưng cũng đóng một vai trò quan trọng trong đời sống xã hội và có ý nghĩa lớn riêng với việc tăng trưởng sau này của tư tưởng triết học về phạm trù vật chất. Căn cứ vào tài liệu lịch sử triết học, toàn bộ chúng ta trình diễn một cách khái quát những quan điểm đó để sở hữu sự nhận xét, nhìn nhận thích hợp hơn.
a) Quan niệm về vật chất trong triết học Ấn Độ cổ đại
Ở Ấn Độ cổ đại đã sớm xuất hiện nhiều trường phái triết học, trong số đó một số trong những trường phái có khuynh hướng duy vật đã nêu ra ý niệm về vật chất.
Trường phái triết học Sàmkhya sơ kỳ ý niệm rằng thể giới là vật chất, toàn thế giới có nguyên nhân vật chất. Vật chất thứ nhất là Pràkriti (hay Pradhana) không phải ở dạng thô rõ ràng hoàn toàn có thể nhận thức bằng cảm hứng được, mà ở dạng tinh xảo, tiềm ẩn, không hình, không khu biệt, không số lượng giới hạn. Mọi vật thể trong toàn thế giới mà ta quan sát thấy đều là thể thống nhất tạm bợ, được sinh ra từ vật chất thứ nhất với 3 thuộc tính (hay 3 tính chất):
1. Sattva: Nhẹ, sáng, vui tươi.
2. Rajas: Động, kích thích.
3. Tamas: Nặng, trở ngại vất vả.
Ở vật chất thứ nhất, Sattva là đặc trưng cho khả năng trí tuệ, hay trí năng tiềm ẩn (Intellect); Rajas là nguồn tích điện; Tamas là khối lượng, quán tính. Neu vật chất thứ nhất Pràkriti ở trạng thái Avyakta thì nó cân đối ổn định. Phá vỡ sự cân đối là yếu tố xuất phát của tiến hoá từ Avyakta. Yật chất là vĩnh hằng nhưng không đứng yên, mà biến hóa không ngùng từ dạng này sang dạng khác.
Trong ý niệm trên đây của triết học Sàmkhya sơ kỳ toàn bộ chúng ta thấy: Từ rất sớm, những nhà triết học Ẩn Độ đã có tư tưởng về vật chất vận động không ngừng nghỉ và ý thức chẳng qua là một thuộc tính của vật chất. Chẳng hạn họ cho Sattva là khả năng trí tuệ, trí năng tiềm ẩn, chỉ là một tính chất của vật chất thứ nhất. Tuy nhiên trong ý niệm của triết học Sàmkhya sơ kỳ trên đây vẫn cho ý thức là thuộc tính của mọi dạng vật chất. Họ thừa nhận có vật chất thứ nhất là nguyên nhân của mọi sự tồn tại trong toàn thế giới. Nhưng về sau phái Sàmkhya thừa nhận Puru’sa là linh hồn (phi vật chất) tồn tại cạnh bên vật chất thứ nhất Pràkriti, khi đó phái Sàmkhya chuyển sang khuynh hướng duy tâm.
Lý thuyết nguyên tử của phái Nayàya – Vai’sesika nhận định rằng: Thế giới là vì nguyên tử tạo ra. Theo họ, những hạt bụi nhỏ nhất (trasarenu) mà toàn bộ chúng ta thấy được trong ánh sáng mặt trời khi chiếu trực diện qua lỗ nhỏ, cũng gồm nhũng thành phần, vì nó cũng là vật thể nhận thấy được bằng mắt. Tất cả những vật thể đều phải có kích thước (mahat). Nếu cứ chia mãi hạt bụi thấy được qua tia nắng chiếu trực diện qua lỗ nhỏ, thì được thành phần ở đầu cuối, không thể chia cắt, không còn cty kích thước, đó là nguyên tử. Như vậy theo những người dân thuộc phái Nayàya – Vai’sesika nguyên tử là những thành phần vật chất nhỏ nhất, không thể phân loại được nữa, không cỏ cty kích thước, không sở hữu và nhận thức được bằng cảm hứng thông thưòng. Nguyên tử tồn tại vĩnh hằng, không sinh ra, không mất đi. Họ còn cho nguyên tử của đất khác với nguyên tử của nước. Mọi vật được tạo ra từ nguyên tử. về điểm này ý niệm của tớ giống với ý niệm của Đêmôcrit ở Hy Lạp cổ đại nhận định rằng nguyên tử là vật chất nguyên thuỷ, giống hệt về chất, chỉ rất khác nhau về hình thức. Nguyên tử tồn tại vĩnh viễn không biến thành phân loại, là cơ sở tồn tại của mọi vật trong toàn thế giới.
Triết học Lokàyata hay còn gọi là Carvaka, hoặc Barhaspatya. Đây là trường phái triết học duy vật triệt để nhất ở Ấn Độ cổ đại. Theo ý niệm của những nhà triết học Lokàyata, toàn thế giới được tạo ra từ 4 yểu tố vật chất: đất, nước, lửa, gió (hay là không khi). Một số người còn cho là có 5 yếu tố: đất, nước, lửa, gió, khoảng chừng trống. Ý thức phát sinh từ những yếu tố đó như sức mạnh kích thích. Con người chỉ là thân thể có ý thức tức có sức mạnh kích thích, không còn tinh thần (atman) tồn tại ngoài thân thể. Trong ý niệm này* những nhà triết học Lokàyata đã xác lập có những yếu tố vật chất thứ nhất tồn tại khách quan, vĩnh viễn, làm cơ sở cho việc tồn tại của mọi vật và ý thức chỉ tồn tại trên cơ sở vật chất. Những yếu tố vật chất thứ nhất đó giống hệt với những dạng vật chất rõ ràng mà toàn bộ chúng ta hoàn toàn có thể cảm nhận được. Điều đó thể hiện quan điểm duy vật rất rõ ràng ràng, nhưng còn rất mộc mạc, mang đậm tính chất cảm tính.
Trong ý niệm về toàn thế giới, khi đưa ra tư tưởng “vô ngã”, “vô thường”, Phật giáo cũng nêu ra ý niệm về vật chất. Theo lý thuyết của đạo Phật, “toàn thế giới, nhất là toàn thế giới hữu tình (con người) được tạo thành do sự hợp lại của những yếu tố vật chất (Sắc) và những yếu tố tinh thần (Danh) được phân thành 5 thành phần:
Cũng có thuyết của Phật giáo cho con người là vì 6 yếu tố tạo ra là:
Danh và sắc chỉ trong thời điểm tạm thời quy tụ, rồi lại chuyển sang trạng thái khác, do vậy “không còn cái Tôi” (Vô ngã, anatman). Bản chất của toàn thế giới là một dòng biến chuyển liên tục (Vô thường), không thể tìm ra nguyên nhân thứ nhất, do vậy toàn thế giới không do ai sáng tạo ra và cũng không còn cái gì vĩnh viễn tồn tại” (sđd, tr. 134 – 135). Ở đây, Phật giáo không sở hữu và nhận định rằng vật chất quyết định hành động sự tồn tại của ý thức, mà ý thức như một yếu tố ngang hàng với yếu tố vật chất. Tuy nhiên toàn bộ chúng ta thấy Phật giáo cũng nhận định rằng có những yếu tố vật chất ban đầu là cơ sở tồn tại cho những vật thể khác.
Tóm lại trong triết học Ấn Độ cổ đại đã có một số trong những trào lưu triết học nêu ra quan điểm rất khác nhau về vật chất, trong số này đều nhận định rằng có vật chất nguyên thuỷ, là cơ sở thứ nhất để hình thành nên những vật. Vật chất nguyên thủy thường giống hệt với những dạng vật chất rõ ràng nào đó. Quan niệm này tuy còn thô sơ, mộc mạc, nhưng cũng xác lập vật chất tồn tại độc lập, không tùy từng ý thức và toàn thế giới vật chất là vô cùng vô tận. Điều đó có mức giá trị tích cực riêng với việc phát triến tư tưởng khoa học thời kỳ cổ đại ở Ấn Độ, là tiền đề cho việc tăng trưởng triết học duy vật sau này.
Danh và sắc chỉ trong thời điểm tạm thời quy tụ, rồi lại chuyển sang trạng thái khác, do vậy “không còn cái Tôi” (Vô ngã, anatman). Bản chất của toàn thế giới là một dòng biến chuyển liên tục (Vô thường), không thể tìm ra nguyên nhân thứ nhất, do vậy toàn thế giới không do ai sáng tạo ra và cũng không còn cái gì vĩnh viễn tồn tại” (sđd, tr. 134-135). ở đây, Phật giáo không sở hữu và nhận định rằng vật chất quyết định hành động sự tồn tại của ý thức, mà ý thức như một yếu tổ ngang hàng với yếu tổ vật chất. Tuy nhiên toàn bộ chúng ta thấy Phật giáo cũng nhận định rằng có những yếu tố vật chất ban đầu là cơ sở tồn tại cho những vật thể khác.
b) Quan niệm về vật chất trong triết học Trung Quốc cổ đại
Triết học Trung Quốc cổ đại bàn nhiều đến những yếu tố chính trị – xã hội, đến những yếu tố đạo đức, cách ứng xử của con người trong những quan hệ xã hội. Tuy nhiên, triết học Trung Quốc cổ đại cũng luôn có thể có những trường phái triết học, khi lý giải những hiện tượng kỳ lạ tự nhiên đã nêu lên ý niệm của tớ về vật chất.
Theo cuốn Lịch sử triết học do NXB Chính trị Quốc gia, xuất bản năm 1998, (GS. TS. Nguyễn Hữu Vui chủ biên), thì: Thuyết Âm – Dương nhận định rằng có hai lực lượng âm – dương trái chiều nhau, nhưng lại gắn bó, cố kết với nhau trong mọi vật, là khởi nguyên của mọi sự sinh thành, biến hoá. Âm – dương là yếu tố kiện tồn tại của nhau, là động lực của mọi sự vận động và tăng trưởng. Âm – dương biểu lộ dưới dạng rõ ràng như: mặt trời – mặt trăng; sáng – tối; cao – thấp; ngắn – dài; cứng – mềm; nóng – lạnh; nam – nữ; cha – mẹ; chồng – vợ; nhanh – chậm; thịnh – suy, v.v. Không có cái gì thuần âm, hay thuần dương.
Mỗi sự vật đều phải có âm và dương, trong Thái âm (âm lớn) có Thiếu dương (dương nhỏ), trong thái dương (dường lớn) có thiếu âm (âm nhỏ). Sự chuyển hoá giữa âm và dương trong sự vật quy định sự vận động của mọi sự .vật, hiện tượng kỳ lạ trong toàn thế giới.
Phái Ngũ hành nhận định rằng có 5 yếu tố vật chất nguyên thuỷ là Kim (Kim loại), Mộc (Cây cối), Thuỷ (Nước), Hoả (Lửa), Thổ (Đất). Các yếu tố vật chất nguyên thuỷ ấy không ở trạng thái tĩnh tại, đứng im mà luôn vận động, không cô lập với nhau mà quan hệ mật thiết với nhau và chuyển hoá lẫn nhau tạo ra những vật trong toàn thế giới. Cơ chế của yếu tố chuyển hoá này được biểu lộ ở đoạn: Cái này sinh ra cái kia (tương sinh), hoặc cái này khắc cái kia, ngưng trệ, khắc chế, thủ tiêu cái kia (tương khắc) theo một chu kỳ luân hồi tuần hoàn:
“Tương sinh: Thổ sinh Kim, Kim sinh Thủy, Thủy sinh Mộc, Mộc sinh Hỏa, Hỏa sinh Thổ và lại tiếp tục quy trình Thổ sinh Kim.
Tương khắc: Thổ khắc Thủy, Thủy khắc Hỏa, Hỏa khắc Kim, Kim khắc Mộc, Mộc khắc Thổ và lại tiếp tục quy trình Thổ khắc Thủy.
Họ còn nhận định rằng 5 yếu tố vật chất này còn có 5 tính năng gọi là 5 đức để lý giải nguồn gốc, chủng loại của những hiện tượng kỳ lạ tự nhiên.
Ngũ hành: Thổ (Đất) – Kim (Kim loại) – Thuỷ (Nước) – Mộc (Cây cối) – Hỏa (Lửa).
Ngũ sắc: Vàng – Trắng – Đen – Xanh – Đỏ.
Ngũ tạng: Tỳ vị – Phế – Thận – Can – Tâm.
Bốn Mùa: Điều hoà 4 mùa – Thu – Đông – Xuân – Hạ
Bốn phương: Ở giữa – Tây – Bắc – Đông – Nam.”
Họ nhận định rằng quy trình tương sinh (bồi đắp, tu dưỡng) và tương khắc (ức chế) trình làng không ngừng nghỉ, là quy trình tồn tại của vật chất. Như vậy thuyết Âm – Dương, Ngũ hành đã thừa nhận tính vật chất của toàn thế giới, tức tính tự tồn tại, tự vận động biến hóa của toàn thế giới. Họ lý giải nguyên nhân của yếu tố biến hóa của toàn thế giới là vì sự tác động của toàn thế giới, tức tính tự tồn tại, tự vận động biến hóa của toàn thế giới. Họ lý giải nguyên nhân của yếu tố biến hóa của toàn thế giới là vì sự tác động của 2 hoặc 5 yếu tố vật chất thứ nhất, từ đó tạo ra những dạng vật chất vô cùng phong phú trong toàn thế giới. Sự tồn tại, biến hoá của những vật trong toàn thế giới không phải do tinh thần, hay do lực lượng thần thánh, siêu tự nhiên nào đó quyết định hành động, mà do sự tác động lẫn nhau của chính những yếu tổ vật chất quyết định hành động.
Trong Dịch truyện cũng nêu ra ý niệm về toàn thế giới, nhận định rằng khởi nguyên của toàn thế giới là vì hai khí Âm – Dương; hai khí đó giao cảm với nhau mà tạo thành mọi vật. Như vậy ở đây theo Dịch truyện có vật chất thứ nhất mà người ta gọi là “khí Âm” và “khí Dương”. Đây là hai yếu tố nguyên thuỷ của toàn thế giới vật chất quan hệ mật thiết với nhau để tạo ra mọi sự vật, hiện tượng kỳ lạ trong tự nhiên mà biểu lộ của nó như: Trời – Đất, Cha – Mẹ, Nóng – Lạnh, Cứng – Mềm v.v.
Vương Sung (27-105), một nhà triết học theo quan điểm duy vật thời Hán nhận định rằng “vạn vật trong thiên hạ sinh ra từ cái có”, toàn thế giới là vì một thực thể vật chất “khí” tồn tại vĩnh viễn sinh ra. Trong “khí” có “khí đặc” và “khí loãng” (hay khí ấm và khí dương), hai khí đó tương tác với nhau không ngừng nghỉ và sản sinh ra muôn vật. Như vậy Vương Sung cũng nhận định rằng cỏ vật chất thứ nhất (khí – cái “có”) là cơ sở sinh ra mọi dạng vật chất rõ ràng khác.
Quan niệm về vật chất của thuyết âm – dương, ngũ hành, của Dịch truyện cũng như của Vương Sung và một số trong những những nhà triết học khác ở Trung Quốc cổ đại đều nhận định rằng có thực thể vật chất thứ nhất, mà người ta thường giống hệt với những dạng rõ ràng của vật chất. Mọi vật trong toàn thế giới đều được sinh ra từ sự tác động và kết họp những thực thể vật chất thứ nhất đó. Quan niệm đó tuy còn chất phác và máy móc, nhưng nó đã có tác dụng tích cực, chống lại ý niệm duy tâm tôn giáo về tự nhiên, thúc đẩy sự tăng trưởng tư tưởng khoa học thời kỳ cổ đại, nỗ lực tìm nguyên nhân của những hiện tượng kỳ lạ tự nhiên không phải từ tinh thần mà từ vật chất.
c) Quan niệm về vật chất trong triết học Hy Lạp cổ đại
Ở Hy Lạp cổ đại, từ thế kỷ VI đến thế kỷ IV tr.CN với việc phát triến mạnh mẽ và tự tin của sản xuất, của nghề thủ công, sự giao lưu marketing thương mại mở rộng, sự Ra đời, tồn tại hai vương quốc thành bang hựng mạnh nhất là Athenes và Spartes, cũng là lúc văn hoá cổ Hy Lạp tăng trưởng rực rỡ nhất. Điều kiện kinh tế tài chính, văn hoá, xã hội của Hy Lạp cổ đại đó tạo Đk cho tư tưởng triết học tăng trưởng rất phong phú. Các trường phái triết học thể hiện khá rõ ràng, trong số đó trường phái duy vật và duy tâm là hầu hết. Sự đấu tranh giữa hai trường phái triết học này là một trong những động lực quan trọng để thúc đẩy triết học Hy Lạp cổ đại tăng trưởng. Trong khi lý giải toàn thế giới, những nhà triết học ở Hy Lạp cổ đại đã đưa ra nhiều ý niệm rất khác nhau về vật chất.
Talét (khoảng chừng 625 – 547 tr.CN) (có sách cho Talét sống khoảng chừng 640 đến 550 Tr.CN) nhận định rằng nước là khởi nguyên của toàn thế giới. Mọi sự vật, hiện tượng kỳ lạ trong toàn thế giới đều sinh ra từ nước và khi phân huỷ lại trở thành nước. Nước tồn tại vĩnh viễn, còn mọi vật do nó tạo ra thì biến hóa không ngừng nghỉ. Thế giới là một thể thống nhất, biến hóa không ngừng nghỉ theo một vòng tuần hoàn mà nước là nền tảng của vòng tuần hoàn đó. Như vậy ở đây Talét đã giống hệt vật chất nói chung với một dạng rõ ràng là nước mà ông xem là cơ sở (hay bản nguyên) thứ nhất của mọi vật trong toàn thế giới. Quan niệm này thể hiện rõ tính chất duy vật sơ khai về toàn thế giới của triết học Hy Lạp cổ đại.
Anaximan (khoảng chừng 610 – 546 fr.CN) là học trò của Talét. Khác với Talét, Anaximan nhận định rằng nguồn gốc và cơ sở của mọi vật không phải là nước mà là Apeirôn (theo tiếng Hy Lạp Apeirôn hay Apâyrông – nghĩa là treo lơ lửng). Theo ông, Apeirôn là cái không còn hình thức xác lập, là vô cùng, vô tận, tồn tại vĩnh viễn khắp mọi nơi trong vũ trụ. Apeirôn không phải là nước, cũng không phải là lửa, là cái trung gian giữa nước và lửa, nhưng mọi vật đều được sinh ra từ nó. Quan niệm của Anaximan về Apeirôn thể hiện sự nỗ lực của nhà triết học muốn thoát khỏi tính hạn chế của việc giống hệt vật chất nói chung với một dạng rõ ràng của nó. Nhưng do trình độ hiểu biết của con người về toàn thế giới còn rất hạn chế, nên vẫn coi có một dạng vật chất thứ nhất là Apeirôn (do tưởng tượng ra) làm cơ sở của mọi vật.
Anaximen (khoảng chừng 588 – 525 tr.CN) (là học trò của Anaximan) lại nhận định rằng không khí là nguồn gốc của tất thảy mọi vật, là cái vô định hình mà trong cả Apeirôn cũng chỉ là tính chất của không khí.
Không khí loãng ra thì tạo thành lửa, tiếp theo đó là một dạng ête, không khí đặc lại thì tạo thành gió, mây, tiếp theo đó là nước, đất, đá. Mặt trời thực ra cũng chỉ là đất bị đốt cháy do hoạt động và sinh hoạt giải trí quá nhanh. Ngay cả linh hồn của con người cũng chỉ là không khí, vì thế người ta không thể sống nếu thiếu không khí. Điều trình diễn trên đây đã cho toàn bộ chúng ta biết thích một số trong những hiện tượng kỳ lạ tự nhiên, tìm mối liên hệ Một trong những hiện tượng kỳ lạ đó, thậm chí còn cả mối liên hệ giữa tinh thần và vật chất. Tuy nhiên Anaximen vẫn nhận định rằng toàn thế giới được sinh ra từ vật chất thứ nhất và giống hệt vật chất thứ nhất đó với một dạng rõ ràng của vật chất là không khí.
Hêraclit (sinh khoảng chừng 544 – 541 tr.CN và không rõ mất thời hạn nào) là nhà triết học Hy Lạp cổ đại có nhiều tư tưởng biện chứng rất thâm thúy. Ông nhận định rằng lửa là nguồn gốc sinh ra mọi vật trong toàn thế giới, cho nên vì thế mọi vật linh động như ngọn lửa. Mọi cái trở thành lửa và lửa thành mọi cái tương tự như trao đổi vàng thành hàng hoá và hàng hoá thành vàng. Lửa là cơ sở của mọi vật, đồng thời là khởi nguyên sinh ra mọi vật, lửa không riêng gì có sản sinh ra những sự vật vật chất mà còn sinh ra cả những hiện tượng kỳ lạ tinh thần, cả linh hồn con người.
Pitago (khoảng chừng nửa thời gian cuối thế kỷ VI tr.CN) chịu ràng buộc bởi những ý niệm toán học nên ông nhận định rằng bản chất toàn thế giới và khởi nguyên của toàn thế giới là những số lượng. Theo Pitago, mọi cái trên toàn thế giới đều chỉ là hiện thân của những số lượng, một vật tương ứng với một số trong những lượng nhất định, ví dụ điển hình điểm hình học sẽ là đon vị đơn thuần và giản dị nhất tương ứng với số 1, đường thẳng tương ứng với số 2, mặt phẳng tương ứng với số 3, vật thể tương ứng với số 4 V.V. Những số lượng là khởi nguyên của mọi vật và tồn tại trước mọi vật. Quan niệm này cho vật chất có nguồn gốc từ những yếu tổ phi vật chất, do vậy đấy là ý niệm duy tâm về vật chất.
Kxênôphan (khoảng chừng 579 – 478 tr.CN) đã nêu ra ý niệm nhận định rằng toàn bộ đất đai của toàn bộ chúng ta trước kia bị chìm ngập dưới biển, tiếp theo đó một phần đất nổi lên và trở thành lục địa, chỗ cao trở thành nói non. Từ đó Kxênôphan nhận định rằng đất cùng với nước là cơ sở của mọi cái trên trần gian, là nguồn gốc tạo ra sự sống của muôn loài sinh vật.
Bản thân nước tạo ra những đám mây, những đám mây này lại tạo ra những hành tinh, kể cả mặt trăng và mặt trời. Trong ý niệm này thể hiện rõ tư tưởng nhận định rằng có vật chất thứ nhất, là cơ sở cho mọi dạng vật chất rõ ràng, toàn thế giới có điểm khởi đầu.
Parmênit (khoảng chừng thời gian cuối thế kỷ VI thời điểm đầu thế kỷ V tr.CN) là học trò của Kxênôphan, nhận định rằng bản chất của mọi sự vật trong toàn thế giới là tồn tại, không thể có cái “không – tồn tại”, bởi toàn bộ chúng ta không thể tưởng tượng được nó là cái gì. Tồn tại là bản chất chung thể hiện tính thống nhất của toàn thế giới chính bới mọi vật dù rất khác nhau thế nào thì vẫn vẫn đang còn điểm chung là “Tồn tại”, tức là chúng có thực. Không có cái gì trên trần gian lại sinh ra từ hư vô, tức là từ cái “không – tồn tại”. trái lại, không còn cái gì mất đi mà không để lại dấu vết, Trên toàn thế giới, toàn bộ chúng ta chỉ thấy liên tục trình làng sự biến hóa từ dạng tồn tại này sang dạng tồn tại khác mà thôi. Bản chất của tồn tại là không bao giờ thay đổi, vĩnh viễn, và không thể mất đi được. Tồn tại tự giống hệt với chính bản thân mình nó. Chỉ hoàn toàn có thể nhận thức được tồn tại bằng tư duy, bằng lý tính, Mọi tư duy bao giờ cũng là tư duy về tồn tại. Tư duy và tồn tại giống hệt với nhau, chúng là một. Như vậy phạm trù tồn tại của Parmênit không thừa nhận có vật chất thứ nhất là cơ sở của mọi vật rõ ràng, là khởi nguyên của toàn thế giới vật chất. Tuy nhiên phạm trù tồn tại của Parmênit lại bao hàm cả khía cạnh vật chất cả khía cạnh tinh thần. Đây là mặt hạn chế trong ý niệm của Parmênít về tồn tại vì ông chưa hiểu được sự giống hệt Một trong những khía cạnh vật chất và tinh thần là cả một quy trình. Thật ra, ở ông chưa tồn tại sự phân biệt giữa tư tưởng về đối tượng người dùng với đổi tượng của tư tưởng, chưa thấy ranh giới tương đối giữa tinh thần và vật chất. Điều đó làm cho học thuyết của ông về tồn tại thân thiện với chủ nghĩa duy tâm. Nhưng học thuyết về tồn tại của Parmênit là yếu tố phê phán mạnh mẽ và tự tin ý niệm của những nhà triết học trước đó ở đoạn: Một là, những nhà triết học trước này đã tuỳ tiện lựa chọn những nguyên tố thứ nhất (khởi nguyên); Hai là, thừa nhận* có cả tồn tại và không tồn tại. Như vậy toàn bộ chúng ta thấy ý niệm của Parmênit về vật chất đã có tính khái quát không nhỏ, thể hiện sự nỗ lực của ông muốn thoát khỏi tính rõ ràng trong ý niệm về vật chất của những nhà triết học Hy Lạp đương thời khác.
Empeđốc (khoảng chừng 490 – 430 tr.CN) và Anaxago (khoảng chừng 500 – 428 tr.CN) không thoả mãn với những nhà triết học trước kia cho khởi nguyên toàn thế giới chỉ là một yếu tố, ông thừa nhận có bốn yếu tố khởi nguyên của mọi sự vật là: ỉửa, không khí, nước và đất. Bổn yếu tố khởi nguyên này tồn tại độc lập, không bao giờ thay đổi. Từ sự phối hợp và phân giải bốn yếu tố khởi nguyên trên theo tỷ ỉệ rất khác nhau mà sinh ra mọi sự vật trên trần gian này. Ngay cả những bộ phận của khung hình con người cũng là yếu tố phối hợp theo một tỷ suất nhất định những yếu tố khởi nguyên ban đầu nêu trên.
Đêmôcrit (khoảng chừng 460-370 tr.CN), nhận định rằng khởi nguyên toàn thế giới không phải là một sự vật rõ ràng nào đó như nhiều nhà triết học trước đó ý niệm mà là những nguyên tử (tức tồn tại) và khoảng chừng trống (tức cái không – tồn tại). Nguyên tử và khoảng chừng trống đều là những nguyên nhân vật chất (theo nhận xét của Arixtốt). Nguyên tử và khoảng chừng trống có nhiều đặc tính rất khác nhau: Nguyên tử thì đậm đặc, vững chãi không thể phân loại, khoảng chừng trống thì trống rỗng; nguyên tử thì phong phú, khoảng chừng trống thì thuần nhất; nguyên tử thì có kích thước hình dạng nhất định, còn khoảng chừng trống thì vô tận và không còn hình dạng nhất định nào cả.
Theo Đêmôcrít, nguyên tử có nhiều hình dạng rất khác nhau như hình cầu, hình tam giác, hình lõm v.v. Các nguyên tử còn rất khác nhau về thể trạng và tư thế. Các nguyên tử không thể biến hoá từ nguyên tử này sang nguyên tử kia mà tồn tại vĩnh viễn. Chính sự phong phú về hình thức của những nguyên tử và sự phối hợp những nguyên tử trong mức chừng trống tạo ra sự phong phú của những sự vật trong toàn thế giới. Quan niệm của Đêmôcrit về nguyên tử là yếu tố kết họp ý niệm của Hêraclít và Parmanít về tồn tại, vừa nhận định rằng tồn tại là không bao giờ thay đổi (nguyên tử là không bao giờ thay đổi) vừa nhận định rằng toàn thế giới luôn luôn biến hóa (Sự kết họp những nguyên tử tạo ra những vật thường xuyên thay đổi). Quan niệm của Đêmôcrít về nguyên tử đã lý giải được nhiều hiện tượng kỳ lạ tự nhiên, là đỉnh điểm của ý niệm triết học duy vật.thời kỳ cổ đại về phạm trù vật chất. Quan niệm này đã xác lập nguyên nhân vật chất của toàn thế giới, đồng thời nhận định rằng có vật chất ban đầu là nguyên tử. Nguyên tử là số lượng giới hạn ở đầu cuối của vật chất, không thể có yếu tố vật chất nào là bộ phận của nguyên tử nữa.
Tóm lại ở thời kỳ cổ đại những nhà triết học chưa nêu ra được định nghĩa khái quát về phạm trù vật chất (hay chưa tồn tại khái niệm trừu tượng về vật chất), mà thường giống hệt vật chất nói chung với một dạng, hoặc một vài dạng rõ ràng của vật chất mà người ta gọi là khởi nguyên của toàn thế giới. Họ nhận thấy toàn thế giới gồm có vô vàn những sự vật rất khác nhau, biến hóa không ngừng nghỉ, nhưng vẫn thống nhất với nhau, và họ tìm cách lý giải toàn thế giới những sự vật phong phú đó ở cơ sở thứ nhất (yếu tố khởi nguyên). Do sự hiểu biết toàn thế giới xung quanh còn ít, những tài liệu về toàn thế giới hầu hết nhờ vào những quan sát trực tiếp, nên những yếu tố khởi nguyên mà những nhà tư tưởng nêu ra đều là những giả định, còn mang tính chất chất chất cảm tính, không được chứng tỏ về mặt khoa học, thường chỉ được cảm nhận của toàn bộ chúng ta xác nhận phần nào. Tính chất cảm tính trong ý niệm về vật chất của thời kỳ cổ đại thế hiện ở đoạn mỗi nhà triết học lại đưa ra ý niệm rất khác nhau về yếu tố khởi nguyên của toàn thế giới do ảnh hưởng trực tiếp của Đk sống rất khác nhau. Chẳng hạn, Talét cho yếu tố khởi nguyên của những vật là nước vì ông nhận thấy nước thiết yếu cho con người và mọi sinh vật; Hêraclit cho yếu tố khởi nguyên của những vật là lửa vì ông sống trong thời kỷ trận chiến tranh thường xuyên xẩy ra. Trong trận chiến tranh, lửa là vũ khí mạnh nhất v.v. Đây là điểm lưu ý lớn số 1 của ý niệm về vật chất ở thời kỳ cổ đại. Điều này đã và đang cho toàn bộ chúng ta biết những ý niệm của triết học về toàn thế giới chịu ràng buộc của Đk sống của con người ra làm sao.
Ở Tây Âu, thời kỳ Trung cổ kéo dãn từ thế kỷ II đến thế kỷ XV, là thời kỳ thống trị của tôn giáo riêng với đời sống xã hội. Ở phương Đông? chính sách phong kiến Ra đời sớm và tồn tại lâu dài hàng thiên niên kỷ làm cho việc tăng trưởng xã hội trình làng chậm rãi. Quan điểm triết học Tây Âu thời kỳ Trung cổ chịu ràng buộc rất thâm thúy quan điểm của tôn giáo. Triết học là bộ phận của tôn giáo, phục vụ cho tôn giáo và tùy từng tôn giáo. Trong Đk đó những tư tưởng triết học tiến bộ về phạm trù vật chất nói chung không được tăng trưởng. Chỉ từ nửa sau của thế kỷ XV, với Đk mới của thực tiễn xã hội và nhận thức khoa học, triết học bước đầu thoát khỏi ảnh hưởng của tôn giáo. Đến thế kỷ XVII – XVIII và thời điểm đầu thế kỷ XIX, triết học cùng với khoa học tự nhiiên có sự tăng trưởng mới. Vì vậy dưới đây toàn bộ chúng ta không nghiên cứu và phân tích ý niệm về vật chất trong thời kỳ trung cổ mà đi vào nghiên cứu và phân tích ý niệm về vật chất trong triết học phương Tây thế kỷ XVII – XVIII.
1.1.2. Quan niệm về vật chất trong triết học phương Tây thế kỷ XVII – XVIII.
Từ thời gian cuối thế kỷ XVI, do nhu yếu của sản xuất, khoa học tự nhiên thực nghiệm khởi đầu được tăng trưởng. Đen thế kỷ XVII – XVIII khoa học tự nhiên tăng trưởng mạnh mẽ và tự tin nhờ ứng dụng được những thành tựu của toán học và cơ học. Nhiều môn khoa học mới Ra đời và đạt được những kết quả mới trong việc nghiên cứu và phân tích tự nhiên, như quang học, điện và từ, thiên văn học, hoá học, động vật hoang dã học và thực vật học. Những thành tựu của khoa học tự nhiên trên những nghành rất khác nhau đã tạo Đk cho việc khái quát triết học về phạm trù vật chất tiến lên một bước mới, không tạm ngưng ở những giả định mà là những khái quát nhờ vào những tài liệu thực tiễn của khoa học. Tuy nhiên, khoa học thế kỷ XVII – XVIII mới là những khoa học nghiên cứu và phân tích những nghành riêng không liên quan gì đến nhau của toàn thế giới, những tài liệu về mối liên hệ Một trong những nghành rất khác nhau còn chưa tồn tại. Phương pháp nghiên cứu và phân tích khoa học thời kỳ này hầu hết là phương pháp phân tích, tiến từ cái toàn thể đến cái bộ phận, sự phân loại toàn thế giới thống nhất ra thành những bộ phận để tìm hiểu. Chính do ảnh hưởng của phương pháp nghiên cứu và phân tích khoa học thời kỳ này nên ý niệm về vật chất trong thời kỳ này mang tính chất chất chất siêu hình, máy móc.
Các nhà triết học tiêu biểu vượt trội thời kỳ này đã nêu ra một số trong những ý niệm rất khác nhau về phạm trù vật chất như Brunô (1554-1600), Phran xi Bêcơn (1561-162ỒỊ, Tômát Hôpxơ (1588-1679), Rêne Đềcác (1596-1650), Bêkênít Xpinôza (1632-1677), Đêni Điđrô (1713-1784), Gialenơphơ Lametri (1709-1751) v.v.
Brunô (1554 – 1600) là một nhà triết học và nhà khoa học tự nhiên của Italia thời kỳ Phục hưng, là người bảo vệ thuyết nhật tâm của Côpécních, một nhà tự nhiên thần luận nghiêng về lập trường duy vật hơn, do vậy ông đã biết thành Giáo hội thiêu sống.
Do thế lực tôn giáo còn lớn, chi phối đời sống tinh thần của xã hội, nên ý niệm về vật chất của Brunô phải bọc trong cái vỏ thần học. Ông nêu ra phạm trù cái duy nhất (Uno) đó là Thượng đế tồn tại dưới dạng tự nhiên, như thể một toàn thế giới độc lập, không phải được sinh ra từ một chiếc khác nào đó. Theo Brunô, Uno là tự nhiên – Thượng đế. Mọi sự vật chỉ là những dạng biểu lộ rõ ràng của Uno. Sự vật thì biến hóa không ngừng nghỉ, nhưng bản thân Uno thì không bao giờ thay đổi in như ý niệm của Parcmênít về tồn tại. Ở đây Thượng đế không phải là lực lượng siêu tự nhiên, sinh ra tự nhiên, mà là chính tự nhiên, chính cái duy nhất Uno ấy. Có thể nói Uno trong ý niệm của Brunô là một cách gọi khác về cơ sở thứ nhất có tính vật chất của những sự vật trong toàn thế giới. Chữ “Thượng đế” ở đây chỉ là một từ trống rỗng, không còn ý nghĩa là thực thể tinh thần tạo ra những sự vật vật chất như ý niệm về ý niệm của Platon, mà chỉ là cái vỏ bọc cho tư tưởng về cơ sở vật chất của toàn thế giới.
Chịu ảnh hưởng ý niệm của Arixtốt nhưng Brunô cũng chống lại ý niệm của Arixtốt. Arixtốt nhận định rằng có cái vật chất ban đầu tồn tại bên phía ngoài cái hình dạng thuần túy, vật chất chỉ là cái thụ động, xấu đi tùy từng như hình dạng thuần túy. Brunô cho không còn cái vật chất ban đầu bên phía ngoài cái hình dạng thuần túy, vật chất và hình dạng thống nhất trong Uno. Vật chất phải là cái tích cực, nó vừa là cơ chất, vừa là thực thể của mọi vật. Mọi hình dạng chẳng qua là hình dạng của vật chất mà thôi. Để lý giải cơ cấu tổ chức triển khai hình thành những vật và sự vận động của chúng, ông nêu ra thuyết đơn tử (Monad – cty theo tiếng Hy Lạp), Từ đó mọi sự vật và cả vũ trụ nói chung được cấu thành từ những đơn tử như những thành phần nhỏ nhất của vật chất có tiềm ẩn kĩ năng tinh thần, ông thừa nhận vận động là đặc tính của vật chất, do vậy trong nội tâm của những đơn tử đều phải có vận động làm cho nó có sinh khí, rất linh hoạt. Tuy nhiên ông lại xấp xỉ trong việc lý giải nguồn gốc của vận động và hình dạng của vật chất, ông nhận định rằng nguồn gốc của vận động và hình dạng của những vật là vì linh hồn và hình dạng phổ cập của toàn thế giới quyết định hành động. Điều này đưa ông đến chủ nghĩa vật hoạt luận, tức là nhận định rằng mọi vật có đặc tính tinh thần như con người, sự tồn tại và biến hóa của những vật là có mục tiêu nhất định.
Những điều trình diễn trên đây đã cho toàn bộ chúng ta biết ý niệm của Brunô về vật chất có Xu thế duy vật và có yếu tố biện chứng, nhưng vẫn còn đấy chịu ràng buộc của toàn thế giới quan tôn giáo.
Phranxis Bêcơn (1561 – 1626) là một nhà triết học vĩ đại, ông tổ của chủ nghĩa duy vật cận đại Anh.
Quan niệm về vật chất của Bêcơn thể hiện trong ý niệm về thể giới của ông. Theo Bêcơn, để lý giải toàn thế giới chỉ việc có vật chất là đủ, tránh việc phải tìm tới toàn thế giới thần thánh, hay toàn thế giới tinh thần siêu tự nhiên. Như vậy ông phủ nhận ý thức là nguyên nhân sinh ra vật chất. Ông cho mọi cái trên trần gian được tạo thành là vì 3 nguyên nhân: “hình dạng”, “vật chất”, “vận động”, đó thực ra đều là bản tính của vật chất. Vì vậy vật chất có bản tính là tích cực, có sinh khí chứ không phải thụ động. Quan niệm trên của Bêcơn về vật chất có sự tăng trưởng hơn so với ý niệm của Arixtốt thời kỳ cổ đại. Ông đã thấy được sự thống nhất của vật chất với hình dạng và vận động, tức là ông đã có ý niệm thâm thúy hơn về sự việc thống nhất của toàn thế giới vật chất và tính chất phong phú trong hình thức tồn tại của nó. Tuy nhiên do hạn chế của Đk lịch sử và còn chịu ràng buộc nặng nề cái ý niệm siêu hình máy móc về thể giới nên đôi lúc Ph. Bêcơn còn hiểu hình dạng như một khái niệm chung thuộc về nghành tinh thần chứ không phải là bản chất của chính bản thân mình sự vật vật chất. Hơn nữa Bêcơn vẫn chỉ thấy vận động của vật chất là vận động cơ học (gồm 19 dạng vận động như: “1) vận động xung đối; 2) vận động móc nối, phối hợp; 3) vận động giải phóng đưa tới thoát khỏi áp lực đè nén; 4) vận động đưa sự vật tới kích thước và khối lượng mới; 5) vận động liên tục; 6) vận động có lợi; 7) vận động tự hợp lại với quy mô lớn; 8) vận động tự họp lại với quy mô nhỏ; 9) vận động từ tính; 10) vận động sản sinh ra; 11) vận động chạy trốn; 12) vận động thức tỉnh; 13) vận động mô tả; 14) vận động ngoại tuyến; 15) vận động theo Xu thế; 16) vận động hùng tráng; 17) vận động tự quay; 18) vận động rung động; 19) đứng yên”.
Những vận động nêu trên dường như vẫn chỉ là những dạng vận động cơ học mà Ph. Bêcơn phân loại theo cảm nhận của tớ, chưa theo Lever rất khác nhau về cấu trúc vật chất.
Tômát Hốpxơ (1588 – 1679) cũng là một đại biểu nổi tiếng của chủ nghĩa duy vật Anh thế kỷ XVII. ông thừa nhận sự tồn tại khách quan của toàn thế giới vật chất. Thế giới vật chất có trước con người và không phải do chúa trời tạo ra. Nhưng Hốpxơ lại ngả theo lập trường duy danh nhận định rằng toàn thế giới của toàn bộ chúng ta chỉ tồn tại những sự vật đon lẻ, những khái niệm như “thực thể”, “vật chất” chỉ là những tên thường gọi. Theo ông không tồn tại khách quan cái bản chất chung của những sự vật, cho nên vì thế ông không đã có được ý niệm biện chứng về mối liên hệ Một trong những sự vật trong toàn thế giới. Điều đó làm cho quan điểm duy vật của ông trở nên không triệt để.
Rêne Đềcáctơ (1596 – 1650) – một nhà triết học lỗi lạc của Pháp, một nhà duy lý rất tôn vinh lý tính, trí tuệ của con người. Ông nêu lên yếu tố nổi tiếng: “Tôi tư duy, vậy tôi tồn tại” với ý nghĩa tôn vinh vai trò chủ thể tư duy, ý thức của con người.
Quan niệm về vật chất của Đồcáctơ có tính chất nhị nguyên, ông nhận định rằng Thượng đế sáng tạo ra 2 loại thực thể rất khác nhau: thực thể vật chất có quảng tính, tạo ra những sự vật vật chất và thực thể tinh thần tạo ra những hiện tượng kỳ lạ tinh thần không còn kích thước, hình dáng xác lập, không cảm nhận được bằng những cảm hứng. Thực thể vật chất và thực thể tinh thần tuy nhiên tuy nhiên tồn tại, không tùy từng nhau, không sản sinh ra nhau, mà chỉ tùy từng Thượng đế.
Thực thể, theo ý niệm của Đềcáctơ là một toàn thế giới độc lập hoàn toàn, không cần và không liên quan đến cái khác. Tự nó hoàn toàn có thể tồn tại và tăng trưởng được. Thực thể chỉ tùy từng Thượng đế vì thực thể do Thượng đế sinh ra. Vì vậy thực thể vật chất tự tồn tại, tự tăng trưởng, không liên quan đến thực thể tinh thần. Thực thể vật chất, hay thực thể quảng tính tạo ra những sự vật có tính không khí và thời hạn, tức là có kích thước và thay đổi theo thời hạn, những giác quan con người hoàn toàn có thể cảm nhận được. Mọi vật trong toàn thế giới đều thuộc vào một trong những trong hai thực thể trên, chỉ có con người là một vật đặc biệt quan trọng thuộc về cả hai thực thể, là yếu tố liên Kểt hai thực thể là thể xác (vật chất) và linh hồn (tinh thần) nhờ Thượng đế. Quan niệm này của Đầcáctơ thể hiện tư tưởng muốn thừa nhận vật chất tồn tại khách quan, độc lập với ý thức. Nhưng vì không thấy quan hệ biện chứng giữa tư duy lý tính với cảm tính, tách tư duy, tư tưởng con người thành một nghành độc lập, nên ý niệm của Đềcáctơ về toàn thế giới không tiến đến lập trường duy vật triệt để, thừa nhận cơ sở vật chất của ý thức, và lại rơi vào lập trường duy tâm về vật chất và toàn thế giới.
Theo Đềcáctơ, bức tranh toàn thế giới được khái quát như sau:
Đecáctơ còn là một tác giả của thuyết “gió xoáy”, một trong những thuyết thứ nhất đưa ra tư tưởng về sự việc hình thành vũ trụ, ghi lại một bước tiến bộ lớn so với những ý niệm thời cổ về vũ trụ. Đó là một sự phê phán quan điểm siêu hình về tính chất không bao giờ thay đổi của toàn thế giới tự nhiên, đặt nền móng cho ý niệm biện chứng về sự việc tăng trưởng của giới tự nhiên.
Bêkênít Xpinôza (ỉ632 – 1677) ỉà một nhà triết học lỗi lạc của Hà Lan. Quan niệm về vật chất của Xpinôza thể hiện qua ý niệm về giới tự nhiên như một thực thể với những thuộc tính và dạng thức của nó. Ông nhận định rằng giới tự nhiên như một thực thể duy nhất, tồn tại hoàn toàn độc lập do nguyên nhân tự nó. Khác với Đềcáctơ, Xpinôza cho thực thể đó đó là thực thể giới tự nhiên chứ không phải ở ngoài hay ở trên giới tự nhiên như một lực lượng siêu nhiên thần bí nào đó.
Theo xpinôza giới tự nhiên ixiiU’ một thực thể có những đặc tính như:
Một là: Nó đang tồn tại trọn vẹn và khá đầy đủ, không phải thêm cái gì vào nữa. Điều này xác lập tính khách quan của giới tự nhiên.
Hai là: Thực thể tồn tại hoàn toàn độc lập. Ngoài toàn bộ giới tự nhiên như một thực thể duy nhất ra thì không hề cái gì khác. Thực thể là nguồn gốc chung, là nền tảng, đồng thời là bản chất chung của mọi vật, cả vật chất lẫn tinh thần. Điều này xác lập thể giới có nguyên nhân tự nó, có sự thống nhất giữa tính chất chung và tính chất nhiều vẻ của nó.
Ba là: Thực thể là vô cùng tận về không khí và vĩnh hằng về thời hạn. Thực thể không giống hệt với những vật mà tách rời với những vật, là một chiếc siêu không khí và siêu thời hạn, và không thể phân loại được.
Quan niệm về thực thể với những đặc tính nêu trên thể hiện Xpinôza lý giải toàn thế giới vật chất theo lập trường duy vật, nỗ lực đưa ra một ý niệm khái quát hơn về vật chất, đưa ra phạm trù thực thể không giống hệt với một dạng rõ ràng của vật chất để lý giải những sự vật trong toàn thế giới. Tuy nhiên việc tách rời thực thể với những vật, thực thể là cơ sở chung của những vật, tồn tại trước những vật làm cho ý niệm về yật chất của Xpinôza vẫn không vượt khỏi điểm lưu ý chung của ý niệm về vật chất của những nhà triết học đương thời với ông, vẫn giống hệt vật chất với một bản nguyên ban đầu nào đó, mà ở đấy là thực thể.
Đêni Điđrô (1713 – 1784) – một nhà triết học điển hình của Pháp thời kỳ Khai sáng. Quan niệm về vật chất của ông có nhiều yếu tố biện chứng. Ồng nhận định rằng vật chất là nguyên nhân duy nhất của mọi cảm hứng của toàn bộ chúng ta. “Trên thực tiễn vũ trụ chỉ có một thực thể, cả trong con người lẫn động vật hoang dã, cũng như những sự vật khác, đó là vật chất. Bản tính cố hữu của nó là vận động. Chính vận động là khả năng sống động của vật chất. Sự dịch chuyển của vật thể từ vị trí này sang vị trí khác, không phải là vận động mà chỉ là yếu tố di động. Còn vận động có cả ở vật đang vận động lẫn vật đang đứng yên” (trích theo cuốn Lịch sử triết học của Nguyễn Hữu Vui, tr.362-363). Trong ý niệm này của Điđrô đã cho toàn bộ chúng ta biết ông đã thừa kế những quan điểm về vật chất của những nhà triết học trong lịch sử, kết họp với những tài liệu mới của khoa học để lấy ra một ý niệm có cơ sở khoa học hơn về sự việc tồn tại độc lập của vật chất, về sự việc tự tồn tại và luôn vận động của vật chất, ông coi vật chất là thực thể chung, phổ cập của mọi vật, thực thể vật chất có bản tính vận động. Vận động không phải chỉ là yếu tố dịch chuyên từ vị trí này sang vị trí khác, mà còn tồn tại những hình thức vận động khác nữa. Tuy nhiên ông chưa phân biệt rõ những hình thức vận động rất khác nhau của vật chất.
Không những thế ông còn xác lập rằng trong quy trình vận động và tăng trưởng, giới tự nhiên sẽ tinh lọc những gì phù phù thích hợp với nó, tương hỗ cho nó ngày càng hoàn thiện, đồng thời đào thải, vô hiệu những vật nào không thích hợp hoặc không tuân theo quy luật của nó. Do vậy cấu trúc của giới tự nhiên (ví dụ điển hình, cẩu trúc và trạng thái của những sinh vật) là kết quả của quy trình vận động tinh lọc và thích nghi lâu dài của giới tự nhiên. Có thể nói, với quan điểm này, Điđrô là người thứ nhất nêu ra giả thiết về quy trình tiến hoá của giới sinh vật, là bậc tiền bối của thuyết tinh lọc tự nhiên của Đácuyn. Tất nhiên đây mới chỉ là giả thiết trừu tượng, không được chứng tỏ bằng những tài liệu nghiên cứu và phân tích khoa học thực tiễn.
Điđrô còn nhận định rằng con người được cấu thành từ linh hồn và thể xác. Trong con người linh hồn và thể xác thống nhất hữu cơ với nhau. Linh hồn là một tổng thể những hiện tượng kỳ lạ tâm ý của con người. Bản thân linh hồn cũng là đặc tính của vật chất. Không có linh hồn thuần tuý tồn tại bên phía ngoài thể xác, hay là không hoàn toàn có thể xác thì không thể tồn tại linh hồn. Ở đây Điđrô đã nhận được thấy ý thức là thuộc tính của con người, tồn tại trong con người, gắn với quy trình tâm ý của con người. Ông cũng nhận định rằng nhân cách của con người là kết quả của yếu tố tác động của tình hình môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên xung quanh đến con người. Tuy nhiên ông chưa hiểu được môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên xung qunh cũng là kết quả của hoạt động và sinh hoạt giải trí của con người, nó có tính lịch sử. Như vậy hoàn toàn có thể nói rằng, ông chưa hiểu được vai trò của thực tiễn xã hội, của hoạt động và sinh hoạt giải trí vật chất tái tạo tự nhiên của con người trong sự hình thành nhân cách, ý thức của con người, nghĩa là ông chưa phân biệt được vật chất trong xã hội với vật chất trong tự nhiên.
Điều trình diễn trên đây cho toàn bộ chúng ta thấy ý niệm về vật chất của Điđrô tiến gần tới ý niệm của chủ nghĩa duy vật biện chứng. Ông đã nêu ra tư tưởng vật chất gắn sát với vận động, ý thức của con người chỉ là một thuộc tính của vật chất, tùy từng vật chất. Tuy nhiên ông vẫn nhận định rằng có một thực thể vật chất duy nhất tồn tại trong mọi sự vật, quyết định hành động sự tồn tại của yếu tố vật. Thực thể vật chất – cơ sở chung của mọi vật – hoàn toàn có thể tách khỏi sự vật rõ ràng để tồn tại dưới một dạng riêng, ý thức gắn sát với hoạt động và sinh hoạt giải trí của thể xác con người, là thành phầm của vật chất. Tuy nhiên ông chưa thấy được vai trò của môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên xã hội, của hoạt động và sinh hoạt giải trí thực tiễn riêng với việc hình thành ý thức, cũng như chưa thấy vật chất tồn tại trong nghành nghề xã hội là gì.
Gialen Ơphrơ Lamétri (1709 – 1751) cũng là một đại biểu điển hình của chủ nghĩa duy vật Pháp thời kỳ Khai sáng. Tiếp thu tư tưởng duy vật của những nhà triết học tiền bối, ông cũng nêu ra quan điếm về vật chất của tớ, ông nhận định rằng, chỉ tồn tại một thực thể duy nhất là vật chất. Thực thể này tồn tại vĩnh viễn, không tùy từng mọi nguyên nhân thần thánh tối cao nào, mà tồn tại tự thân và tất yếu. Theo ông, vật chất không riêng gì có là một thuộc tính cơ bản của thực thế mà chính bản thân mình thực thể là nguồn gốc duy nhất của mọi cái trên trần gian kể cả con người. Vật chất không phải là cái gì đó thụ động, mà luôn hoàn toàn có thể tự vận động, biến hóa không ngừng nghỉ. Bản thân vật chất tiềm ẩn một lực lượng làm nó sống động và là nguyên nhân trực tiếp của mọi quy luật vận động. Trong toàn thế giới của toàn bộ chúng ta không còn cái gì khác ngoài toàn thế giới vật chất đang vận động vĩnh viễn.
Quan niệm của Lamétri về vật chất đã khái quát được những đặc trưng hầu hết của vật chất là: tồn tại khách quan, vĩnh viễn, tự vận động, biến hóa không ngừng nghỉ, có tính tích cực chứ không phải thụ động, thực thể vật chất là nguồn gốc duy nhất của mọi cái trên trần gian, phủ nhận quan điểm duy tâm, tôn giáo về nguồn gốc siêu tự nhiên của những sự vật trong toàn thế giới. Những điều trình diễn trên đây thế hiện sự tiến bộ trong quan điểm về vật chất của Lamétri. Quan điểm đó chứa được nhiều yếu tố hợp lý, gần với quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng. Tuy nhiên Lamétri vẫn nhận định rằng có một thực thế vật chất như một cơ sở chung tồn tại tách rời những vật rõ ràng. Ông vẫn nỗ lực giống hệt vật chất nói chung với một bản nguyên thứ nhất nào đó, đặc biệt quan trọng ông vẫn chưa thấy xã hội là một dạng tồn tại đặc trưng của vật chẩt, vật chất tồn tại dưới hình thức những quy trình xã hội Là ra làm sao.
Tóm lại, ý niệm về vật chất của những nhà ừiết học thế kỷ XVII – XVIII trình diễn trên đây có những điểm chung là so với ý niệm của thời kỳ cổ đại thì ý niệm về vật chất của tớ có tính khái quát và thâm thúy hơn, đã bao quát được những đặc tính chung, bản chất của vật chất nhờ vào những tài liệu khoa học tự nhiên thực chứng chứ không phải chỉ là yếu tố phỏng đoán thuần tuý, hay sự giả định đơn thuần; thấy được mối liên hệ giữa hình thức tồn tại của vật chất với bản thân vật chất; thấy được mổi liên hệ giữa vận động và vật chất.
Tuy nhiên ý niệm của tớ còn hạn chế ở đoạn vẫn giống hệt vật chất nói chung với một thực thể duy nhất cấu trúc nên những vật; dạng cụ thế của vật chất và vật chất nói chung tách rời nhau. Sự vận động của vật chất còn tồn tại tính chất cơ giới, máy móc (nhìn chung họ vẫn cho vận động chỉ là yếu tố thay đổi vị trí trong không khí, vận động hoàn toàn có thể tách rời vật chất V.V.); chưa phân biệt vật chất với tư cách phạm trù triết học với những kết cấu vật chất rõ ràng, là đối tượng người dùng nghiên cứu và phân tích của khoa học tự nhiên; giống hệt vật chất với tư cách là phạm trù triết học với những kết cấu vật chất rõ ràng; chỉ quan tâm đến những dạng vật chất trong tự nhiên, chưa đưa ra được ý niệm về vật chất trong nghành nghề xã hội là thế nào.
Sở dĩ có những ưu điểm và hạn chế trên đây vì thực tiễn sự tăng trưởng xã hội và sự tăng trưởng của nhận thức khoa học về tự nhiên thời kỳ này đã đạt được thật nhiều thành tựu so với thời kỳ cổ đại và thời kỳ trung cổ, tạo Đk để con người đưa ra những khái niệm triết học thâm thúy hơn trong số đó có khái niệm về vật chất. Tuy nhiên khoa học tự nhiên thời gian hiện nay hầu hết vẫn mới chỉ đi sâu vào nghiên cứu và phân tích từng nghành riêng không liên quan gì đến nhau, chưa nghiên cứu và phân tích mối liên hệ giữa nghành này với nghành khác. Rất nhiều mối liên hệ chung Một trong những bộ phận rất khác nhau của toàn thế giới con người chưa tồn tại đủ tài liệu để chứng tỏ, nhất là mối liên hệ giữa toàn thế giới chưa tồn tại sự sống với toàn thế giới có sự sống, giữa toàn thế giới động vật hoang dã và toàn thế giới thực vật, giữa động vật hoang dã và con người, giữa con người và tự nhiên, giữa c.á nhân con người và xã hội v.v. Mối liên hệ Một trong những nghành đó với nhaụ ‘còn bị che lấp do vậy ý niệm của con người về th.ế giới chủ yếũvẫn là quan’niệm siêu hình, Đi ều đó tất yếu cũng khá được thể hiện trong ý niệm của những nhà triết Ỉ1ỌC về vật chất còn siêu hình như nói ở trên.
1.2. Quan niệm về vật chất trong triết học Mác – Lênin
Triết học Mác – Lênin Ra đời trong Đk lịch sử ở Tây Âu và nước Đức vào trong năm 40 của thế kỷ XIX, khi phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa đó Ra đời và tăng trưởng trở thành phương thức sản xuất thống trị trong xã hội. Phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa tăng trưởng đó làm cho xích míc giữa giai cấp tư sản và giai cấp vô sản trở nên thâm thúy. Cuộc đấu tranh cách mạng của giai cấp tư sản tăng trưởng, nêu lên nhiều yếu tố, yên cầu phải có lý luận cách mạng soi đường! Các lý luận về triết học, kinh tế tài chính – chính trị học, lý luận về chủ nghĩa xã hội trong xã hội tư bản khi đó, tuy nhiên có sự tăng trưởng vượt bậc so với thời kỳ cổ đại và trung cổ, đạt được nhiều thành tựu to lớn, nhưng vẫn không thể phục vụ được yêu cầu của cuộc đẩu tranh của giai cấp vô sản nhằm mục đích giải phóng mình và giải phóng xã hội. Cùng với điều này, khoa học tự nhiên thời kỳ này cũng luôn có thể có bước tăng trưởng mới Khoa học tự nhiên không riêng gì có nghiên cứu và phân tích những nghành riêng không liên quan gì đến nhau mà đó khởi đầu đi vào nghiên cứu và phân tích những quy trình, sự liên hệ Một trong những nghành rất khác nhau của toàn thế giới vật chất. Nhiều ý tưởng sáng tạo mới của khoa học tự nhiên Ra đời đó bác bỏ quan điểm siêu hình về toàn thế giới trước kia và tạo cơ sở cho quan điểm biện chứng duy vật Ra đời. Ke thừa có phê phán những ý niệm về vật chất trong lịch sử triết học, khái quát thực tiễn xã hội và những thành tựu tiên tiến và phát triển nhất của khoa học tự nhiên tân tiến trên cơ sở quan điểm duy vật biện chứng, triết học Mác – Lênin đó đưa ra ý niệm về vật chất khác cơ bản với những ý niệm của chủ nghĩa duy vật trước kia. Quản niệm về vật chất của triết học Mác – Lênin từ thời kỳ Mác, Ăngghen đến thời kỳ Lênin, cũng luôn có thể có sự tăng trưởng. Điều đó là vì tình hình lịch sử rõ ràng và sự phát triến khoa học tự nhiên trong hai thời kỳ này quyết định hành động. Nhiệm vụ trọng tâm của Mác và Ảngghen là xây dựng khối mạng lưới hệ thống những quan điểm của chủ nghĩa duy vật lịch sử, do vậy những ông chỉ nêu những tư tưởng cơ bản về phạm trù vật chất, không đi sâu hoàn hảo nhất định nghĩa phạm trù này. Thời kỳ Lênin do trách nhiệm đấu tranh chổng chủ nghĩa duy tâm chủ quan thời điểm đầu thế kỷ XX, muốn tận dụng những thành tựu tiên tiến và phát triển nhất của khoa học tự nhiên tân tiến để phủ nhận chủ nghĩa duy vật nói chung, nên Lênin đó tăng trưởng tư tưởng của Mác và Ăngghen, đi đến hoàn hảo nhất định nghĩa phạm trù vật chất. Vì vậy, việc nghiên cứu và phân tích ý niệm về vật chất trong triết học Mác – Lênin cũng khá được chia ra ‘lai thời kỳ: thời kỳ Mác, Ăngghen và thời kỳ Lênin.
1.2.1. Tư tưởng của Mác và Ăngghen về phạm trù vật chất
Trong những tác phẩm của tớ, Mác và Ăngghen đã trình diễn ý niệm về phạm trù vật chất trên lập trường của chủ nghĩa duy vật biện chứng, khác cơ bản với những nhà triết học duy vật siêu hình trước kia. Các ông đều xác lập rằng vật chất tồn tại độc lập với ý thức, ý thức chỉ là yếu tố phản ánh hiện thực khách quan vào đầu óc con người. Ý thức là hình ảnh tinh thần của toàn thế giới vật chất, là toàn thế giới vật chất (hiện thực khách quan) được di tán vào trong óc của con người và được cải biến đi thành hình ảnh chủ quan ở trong số đó. Như vậy sự tồn tại của vật chất không biến thành quyết định hành động bởi ý thức mà là vật chất tự tồn tại. Con người và ý thức của con người cũng chỉ là một thành phầm của toàn thế giới vật chất. Vật chất tồn tại thông qua vận động, gắn sát với vận động. Không gian và thời hạn là những hình thức tồn tại của vật chất. Không có không khí và thời hạn thuần tuý. Con người và xã hội loài người cũng chỉ là một dạng vật chất đặc biệt quan trọng được sinh ra từ quy trình vận động, tăng trưởng không ngừng nghỉ của vật chất.
Ngay trong tác phẩm Góp phần phê phán triết học pháp quyền của Hêghen. Lời nói đầu Mác đã nêu ra yếu tố thể hiện một ý niệm mới của ông về vật chất, ông viết: “Vũ khí của yếu tố phê phán cố nhiên không thể thay thế được sự phê phán của vũ khí, lực lượng vật chất chỉ hoàn toàn có thể bị đánh đổ bằng lực lượng vật chất; nhưng lý luận cũng tiếp tục trở thành lực lượng vật chất, một khi nó xâm nhập vào quần chúng”
Luận điểm trên đây thể hiện những tư tưởng của Mác sau:
Thứ nhất, sự biến hóa của vật chất là vì bản thân vật chất quyết định hành động, tinh thần, tư tưởng (hay lý luận) không thể thay thế vật chất được, điều này xác lập tính thứ nhất của vật chất và tính thứ hai của ý thức.
Thứ hai, ý thức, tư tưởng (hay lý luận) hoàn toàn có thể trở thành lực lượng vật chất khi xâm nhập vào quần chúng, ở đây, lý luận xâm nhập vào quần chúng hoàn toàn có thể hiểu là được quần chúng nhận thức và vận dụng, trở thành niềm tin, ý chí, và những quy tắc hướng dẫn hoạt động và sinh hoạt giải trí thực tiễn của phần đông quần chúng nhân dân, thông qila đó ý thức, lý luận phát huy vai trò tích cực của tớ.
Thứ ba, Mác đã mở rộng ý niệm về vật chất vào nghành đời sống xã hội, nhận dạng sự tồn tại vật chất trong nghành nghề xã hội, đó đó đó là hoạt động và sinh hoạt giải trí thực tiễn của con người. Sau này Mác và Ăngghen còn đi sâu nghiên cứu và phân tích những dạng vật chất trong nghành nghề xã hội, xác lập vai trò quyết định hành động của vật chất riêng với ý thức trong đời sống xã hội như: tồn tại xã hội, là toàn bộ đời sống vật chất cùng những Đk sinh hoạt vật chất của xã hội, là cái quyết định hành động ý thức xã hội; những quan hệ sản xuất là những quan hệ vật chất hình thành một cách khách quan trong quy trình sản xuất vật chất, đó là dạng tồn tại của vật chất trong xã hội, quyết định hành động những quan hệ xã hội khác ví như những quan hệ chính trị, đạo đức, tư tưởng v.v. Tuy nhiên Mác và Ăngghen chưa đưa ra định nghĩa khái quát về phạm trù vật chất.
Trong tác phẩm Chống Đuyrinh và tác phẩm Biện chứng của tự nhiên, Ăngghen đã trình diễn khá rõ ràng ý niệm của tớ về phạm trù vật chất. Ông đã chỉ ra sai lầm không mong muốn của những nhà khoa học tự nhiên, do bị ảnh hưởng bởi quan điểm siêu hình về toàn thế giới vật chất, nên đã nhận được định rằng toàn thế giới vật chất có điểm khởi đầu, hay còn gọi là “bản nguyên thứ nhất”, “thực thể vật chất thứ nhất”. Thực thể vật chất thứ nhất hoàn toàn thuần nhất, tồn tại vĩnh viễn, không được sinh ra và không mất , đi. Mọi dạng vật chất rõ ràng đều bắt nguồn từ thực thể vật chất thứ nhất đó, đều do sự kết họp thực thể thứ nhất đó theo một phương pháp nhất định nào này mà tạo thành; cái thực thể thứ nhất đó hoàn toàn có thể tồn tại bên phía ngoài những dạng vật chất rõ ràng. Các dạng vật chất rõ ràng chỉ rất khác nhau ở hình thức phối hợp cái bản nguyên thứ nhất đó thôi. Do vậy những dạng vật chất đều hoàn toàn có thể quy về sự việc rất khác nhau về lượng. Điều này sẽ dẫn đến việc phủ nhận sự phong phú về chất của những sự vật trong toàn thế giới vật chất. Khi phê phán quan điểm siêu hình về vật chất và quan hệ giữa vật chất với vận động, để phân biệt quan điểm biện chứng với quan điểm siêu hình về toàn thế giới vật chất Ăngghen đã viết: “Thực thể, vật chất không phải cái gì khác hơn là tông sô những vật íliê từ đó người ía rút ra khái niệm ấy bằng con phố trừu tượng hoá; vận động với tính cách là vận động không phải là cái gì khác hơn là tổng số những hình thức vận động hoàn toàn có thể cảm biết được bằng những giác quan; nhũng từ như “vật chất” và “vận động” chỉ là những sự tóm tắt trong số đó toàn bộ chúng ta tập họp theo những thuộc tính chung của chúng, thật nhiều sự vật rất khác nhau hoàn toàn có thể cảm biết được bằng những giác quan. Vì thế chỉ hoàn toàn có thể nhận thức được vật chất và vận động bằng phương pháp nghiên cứu và phân tích những vật thể riêng không liên quan gì đến nhau và những hình thức riêng lẻ của vận động, và khi toàn bộ chúng ta nhận thức được những cái ấy thì toàn bộ chúng ta cũng nhận thức được cả vật chất và vận động với tính cách là vật chất và vận động”. Trong đoạn trích dẫn này Ảngghen lý giải rất rõ ràng: Vật chất là khái niệm chung, được rút ra bằng con phố trừu tượng hoá. Đối tượng mà khái niệm vật chất phản ánh đó là tổng số những vật thể. Như vậy Ăngghen không giống hệt vật chất nói chung với một dạng vật chất rõ ràng, không coi có một vật chất ban đầu tồn tại bên phía ngoài những vật thể rõ ràng và là cơ sở của những vật thể rõ ràng. Vật chất và vận động chỉ là yếu tố tóm tắt trong số đó toàn bộ chúng ta tập họp theo những thuộc tính chung của những vật thể rõ ràng, những hình thức vận động rõ ràng vào khái niệm vật chất và vận động.
Ở nơi khác cũng tinh thần đó, Ăngghen viết: “Vật chất, với tính cách là vật chất, là một sáng tạo thuần tuý của tư duy và là một sự trừu tượng. Chúng ta bỏ qua những sự rất khác nhau về chất của những sự vật, khi toàn bộ chúng ta gộp chúng, với tính cách là những vật tồn tại hữu hình, vào khái niệm vật chất. Do đó, khác với những vật chất xác lập và đang tồn tại, vật chất, với tính cách là vật chất, không còn sự tồn tại cảm tính. Khi khoa học tự nhiên kỳ vọng tìm ra vật chất có hình dạng giống hệt, và muốn quy toàn bộ những sự rất khác nhau về chất lượng thành những sự rất khác nhau thuần tuý về số lượng do sự kết họp của những hạt nhỏ giống hệt tạo ra thì như vậy là nó cũng hành vi in như khi nó muốn coi trái cây với tính cách là trái cây chứ không phải là trái anh đào, trái lê, trái táo; coi loài có vú với tính cách là loài có vú, chứ không phải là con mèo, con chó, con cừu v.v.”
Các đoạn trích trên của Ăngghen thể hiện rõ nhũng nội dung sau này về phạm trù vật chất:
Một là không được giống hệt vật chất nói chung với một dạng rõ ràng của vật chất; không coi vật chất nói chung là một thực thể vật chất thứ nhất (hay bản nguyên thứ nhất) nào đó làm cơ sở cho mọi vật như những nhà khoa học tự nhiên cận đại, hoặc những nhà triết học thời kỳ cổ đại ý niệm. Điều đó nghĩa là Ăngghen không coi toàn thế giới có điểm khởi đầu, hay có số lượng giới hạn.
Hai là, phạm trù vật chất với tính cách là phạm trù triết học, một phạm trù trừu tượng và có tính khái quát rất cao. Phạm trù vật chất phải bao quát được đặc tính chung của toàn bộ những sự vật tồn tại trong toàn thế giới. Đặc tính chung đó đó đó là yếu tố tồn tại độc lập, bên phía ngoài ý thức, tức là xác lập vật chất tự tồn tại, không tùy từng ý thức.
Ba là, vật chất với tính cách là vật chất (nghĩa là khái niệm triết học về vật chất) không tồn tại như một sự vật cảm tính, hữu hình, cũng không phải là một chiếc gì trừu tượng chung chung tồn tại bên phía ngoài những sự vật rõ ràng như ý niệm về Thượng đế của tôn giáo, hoặc như ý niệm về cáỉ chung của phái Duy thực trong triết học Tây Âu trung cổ. Vật chất tồn tại thông qua những dạng rõ ràng. Các dạng rõ ràng đó đó là một phần vật chất, Nhận thức những dạng rõ ràng đó đó là nhận thức những bộ phận của vật chất. Vì thế mà con người hoàn toàn có thể đi từ nhận thức những dạng rõ ràng của vật chất đến chỗ nhận thức được toàn thế giới vật chất.
Bốn là, vật chất tồn tại thông qua vận động, không khí, thời hạn. Vận động, không khí, thời hạn là phưcmg thức và hình thức tồn tại của vật chất. Không có vật chất không vận động và tồn tại bên phía ngoài không khí, thời hạn. Vật chất là vô cùng vô tận, tồn tại vĩnh viễn; vận động, không khí và thời hạn gắn sát với vật chất, cũng vô cùng vô tận và vĩnh viễn tồn tại, không do ai sáng tạo ra.
Tóm lại, tuy Mác và Ăngghen chưa đưa ra định nghĩa khái quát về phạm trù vật chất, nhưng ý niệm của Mác và Ăngghen về vật chất rõ ràng là có tính chất duy vật biện chứng thâm thúy. Các ông đó mở rộng ý niệm về vật chất trong nghành nghề xã hội, khắc phục được xem chất siêu hình máy móc của những nhà triết học duy vật trước kia, tạo tiền đề cho việc tăng trưởng tiếp phạm trù vật chất mà Lênin thực thi trong Đk khoa học tự nhiên có bước tăng trưởng mới vào thời điểm đầu thế kỷ XX.
1.2.2. Quan niệm của Lênin về phạm trù vật chất
Cuối thế kỷ XIX, thời điểm đầu thế kỷ XX, khoa học tự nhiên, nhất là vật lý học có bước tăng trưởng mới, đã đi sâu vào nghiên cứu và phân tích toàn thế giới vi mô và đã phát hiện ra nhiều đặc tính mới của toàn thế giới vật chất. Những đặc tính mới đó xích míc với quan điểm duy vật siêu hình về toàn thế giới vật chất. Những nhà triết học duy tâm chủ quan, tiêu biểu vượt trội là Ma-khơ và A-vê-na-ri-út đã tận dụng sự xích míc Một trong những thành tựu mới của vật lý học tân tiến với quan điểm duy vật siêu hình về toàn thế giới để phủ nhận quan điểm của chủ nghĩa duy vật nói chung, trong số đó gồm có cả chủ nghĩa duy vật biện chứng. Đấu tranh chống chủ nghĩa duy tâm chủ quan của Ma-khơ và A-vê-na-ri-út, bảo vệ và tăng trưởng chủ nghĩa duy vật, Lênin đã thừa kế và tăng trưởng hơn những quan điểm của Mác và Ăngghen về vật chất. Trong tác phẩm Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa Kinh nghiệm phê phán, khi phê phán quan điểm duy tâm chủ quan của Ma-khơ và phái Ma-khơ ở Nga, tận dụng những thành tựu của khoa học tự nhiên tân tiến để phủ nhận sự tồn tại khách quan của vật chất, Lênin đã nêu lên định nghĩa về phạm trù vật chất như sau: “Vật,chất là một phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại khách quan, được đem lại cho con người trong cảm hứng, được cảm hứng của toàn bộ chúng ta chép lại, chụp lại, phản ánh và tồn tại không lệ thuộc vào cảm hứng”;. Cũng trong tác phẩm này, ở một nơi khác Lênin còn viết: “Các khoa học tự nhiên xác lập một cách tích cực rằng, trái đất đã từng tồn tại trong một trạng thái chưa tồn tại và cũng không thể có loài người hay bất kể một sinh vật nào nói chung cả. Vật chất hữu cơ là một hiện tượng kỳ lạ về sau mới có, là kết quả của một sự tăng trưởng lâu dài. Như vậy tức là hồi bấy giờ, không còn vật chất có khả năng cảm hứng, không còn cái Tôi nào. Vật chất là cái có trước; tư duy, ý thức, cảm hứng đều là thành phầm của một sự tăng trưởng rất cao (của vật chất – DVT)”y. “Vật chất là cái tác động vào giác quan của toàn bộ chúng ta, thì gây ra cảm hứng, vật chất là một thực tại khách quan được đem lại cho toàn bộ chúng ta trong cảm hứng”. Lênin nhắc lại yếu tố của Ăngghen: “Vật chất không phải là thành phầm của tinh thần, nhưng tinh thần chỉ là thành phầm cao cấp của vật chất mà thôi”.
Trong định nghĩa và những yếu tố lý giải thêm về vật chất trên đây của Lênin đã tiếp tục tăng trưởng tư tưởng của Ăngghen về vật chất, điều này thể hiện ở những nội dung sau:
Một là, định nghĩa chỉ rõ vật chất với tư cách là phạm trù ưiết học, là phạm trù rộng nhất, khái quát đặc tính chung của toàn bộ những sự vật, những quy trình trình làng trong hiện thực khách quan; ở đây Lênin không giống hệt vật chất nói chung với một dạng rõ ràng của vật chất, hoặc với một thực thể, một bản nguyên thứ nhất nào đó là đối tượng người dùng nghiên cứu và phân tích của những khoa học rõ ràng, dù đó là những đối tượng người dùng vô cùng bé hoặc vô cùng lớn. Đối tượng vật chất rõ ràng thì có số lượng giới hạn, có Ra đời và mất đi, nhưng vật chất nói chung thì vô hạn và vĩnh viễn tồn tại, không do ai sinh ra và không mất đi.
Hai là, vật chất có đặc tính chung là tồn tại khách quan, độc lập với ý thức, không lệ thuộc vào ý thức. Đây là đặc tính chung, cơ bản của vật chất để xác lập đâu là vật chất, phân biệt vật chất với ý thức. Ý thức, cảm hứng, tinh thần, tư duy chỉ là thuộc tính của một dạng vật chất có tổ chức triển khai cao là não người, là yếu tố phản ánh hiện thực khách quan vào trong bộ não con người. Sự tồn tại của ý thức phải nhờ vào cơ sở vật chất. Không có ý thức tồn tại thuần túy ngoài vật chất, độc lập với vật chất.
Ba là, vật chất tồn tại thông qua những dạng rõ ràng của vật chất, không còn “vật chất nói chung” tồn tại bên phía ngoài những dạng rõ ràng của vật chất như một “thực thể” độc lập làm cơ sở cho mọi vật, hoặc là yếu tố khởi đầu của toàn thế giới vật chất. Các vật trong toàn thế giới không phải là yếu tố phối hợp theo một phương pháp nào đó “cái vật chất nói chung” “ban đầu” như những nhà duy vật trước Mác ý niệm, mà những vật đó đó là dạng rõ ràng của vật chất. Con người nhận thức những dạng vật chất rõ ràng đó đó là nhận thức những bộ phận của vật chất, từ đó con người sẽ hoàn toàn có thể nhận thức được toàn thế giới vật chất vô cùng vô tận một cách khá đầy đủ. Điều này xác lập kĩ năng nhận thức toàn thế giới của con người.
Bốn là, vật chất tồn tại thông qua vận động và tồn tại trong không khí và thời hạn. Không có vật chất tồn tại mà không vận động, không còn vật chất tồn tại ngoài không khí và thời hạn, cũng không còn vận động, không khí, thời hạn thuần tuý ngoài vật chất. Vận động, không khí, thời hạn là thuộc tính và hình thức tồn tại cố hữu của vật chất gắn sát với vật chất.
Năm là, vật chất là vô cùng vô tận, vĩnh viễn tồn tại, không do ai sinh ra và cũng không mất đi. Ý thức, tư tưởng và tư duy của con người chỉ là thuộc tính của một dạng vật chất có tổ chức triển khai cao là não của con người, là yếu tố phản ánh ngày càng thâm thúy và khá đầy đủ hơn những thuộc tính của những dạng vật chất vào bộ não con người. Ý thức, tư duy của con người tự bản thân nó kiiông làm thay đổi vật chất. Ý thức, tư duy của con người hoàn toàn có thể tác động đến vật chất, làm biển đổi vật chất thông qua hoạt động và sinh hoạt giải trí thực tiễn.
Như vậy ý niệm của triết học Mác – Lênin về vật chất khác cơ bản với ý niệm duy tâm và duy vật siêu hình về vật chất. Quan niệm của triết học Mác – Lênin về vật chất không đi tìm một điểm khởi đầu, một thực thể vật chất thứ nhất nào đó làm cơ sở cho mọi vật trong toàn thế giới vật chất, không giống hệt vật chất với vật thể. Quan điểm đó của triết học Mác – Lênin là phù phù thích hợp với những ý tưởng sáng tạo của khoa học tự nhiên tân tiến. Với sự tăng trưởng của khoa học tân tiến và của thực tiễn xã hội, ý niệm của triết học Mác-Lênin về phạm trù vật chất càng được xác nhận. Chẳng hạn những ý tưởng sáng tạo của cơ học lượng tử, những nghiên cứu và phân tích về đặc tính của những hạt cơ bản (tính chất sóng – hạt của Electron; những đại lượng đặc trưng cho trạng thái của nó như nguồn tích điện, toạ độ, xung lượng, mômen xung lượng, không còn trị số xác lập được chi phối bởi thông số bất định V.V.). So với cơ học cổ xưa những tính chất của Electron trên đây do cơ học lượng tử phát hiện ra khác thật nhiều. Nếu không còn quan điểm biện chứng và duy vật về toàn thế giới, về vật chất sẽ dễ rơi vào lý giải những hiện tượng kỳ lạ vật lý đó theo quan điểm duy tâm, nghĩa là nhận định rằng tính chất không xác lập của toàn thế giới vi mô là không còn thật, chỉ do cảm nhận của con người quyết định hành động. Theo quan điểm duy vật biện chứng về vật chất thì phải thừa nhận rằng những tính chất của toàn thế giới vi mô là phương thức tồn tại của toàn thế giới vật chất mà con người mới phát hiện ra. Phương thức tồn tại đó là vốn có của toàn thế giới vật chất, là khách quan không do ý thức, cảm hứng của con người quyết định hành động. Điều đó hoàn toàn phù họp với ý niệm về tính chất chất vô cùng vô tận của toàn thế giới vật chất của triết học Mác – Lênin. Đó đó đó là yếu tố xác nhận nội dung khoa học thực sự của ý niệm về vật chất của triết học Mác – Lênin. Mặt khác ý niệm về vật chất của triết học Mác – Lênin không giống hệt vật chất với vật thể, là cơ sở để xác lập hình thức tồn tại của vật chất trong nghành nghề xã hội, từ đó có cơ sở để xây dựng quan điểm duy vật về lịch sử.
Xem thêm Thế giới quan trong thời đại ngày này
Related
Video Nhà triết học nào giống hệt vật chất với nguyên tử ?
Bạn vừa tìm hiểu thêm tài liệu Với Một số hướng dẫn một cách rõ ràng hơn về Video Nhà triết học nào giống hệt vật chất với nguyên tử tiên tiến và phát triển nhất
Chia Sẻ Link Cập nhật Nhà triết học nào giống hệt vật chất với nguyên tử miễn phí
Bạn đang tìm một số trong những Chia SẻLink Tải Nhà triết học nào giống hệt vật chất với nguyên tử miễn phí.
Giải đáp vướng mắc về Nhà triết học nào giống hệt vật chất với nguyên tử
Nếu sau khi đọc nội dung bài viết Nhà triết học nào giống hệt vật chất với nguyên tử vẫn chưa hiểu thì hoàn toàn có thể lại phản hồi ở cuối bài để Admin lý giải và hướng dẫn lại nha
#Nhà #triết #học #nào #đồng #nhất #vật #chất #với #nguyên #tử